Lesbók Morgunblaðsins - 07.10.1951, Síða 4

440
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
þeir eru víst ekki mareir á land-
inu svo sögur fari af.
Fremst á Hallsteinsnesi heitir
Grenitrjesnes. Segir Landnáma að
Hallsteinn Þórólfsson Mostrar-
skeggs, sem bygði þar fyrstur, hafi
heitið á Þór að senda sjer öndveg-
issúlur. Rak þá á nesinu 63 álna
langt trje og tveggja faðma digurt
,.og eru þar af gerðar öndvegis-
súlur nær á hverjum bæ um þver-
■ fjörðuna". Sennilega er þetta eina
f stórtrjeð, sem borið hefir að landi
r á þessum slóðum og eftir rúm þús-
' und ár sjást þess ekki nein merki.
Öndvegissúlurnar eru horfnar af
f öllum bæum og bygging víðast lje-
f leg, því að ekki hefir verið heitið
r á Þór að senda húsavið, en aðdrætt-
ir á byggingarefni erfiðir. eins og
áður er sagt. Mun margur bónd-
inn hafa orðið að fara norður á
Strandir til þess að fá rekavið, og
síðan dregið hann á hestum alla
þessa óraleið yfir fjöll og firn-
indi.
★
Uppi á Hjallahálsi eru margir
einkennilegir steinar, geislasteinar,
sníkju-spat, krystallar, filigran og,
[ glerungar. Geta menn tekið þar
• einn fagran stein rjett við veginn til
' minja. En gullið hans Gull-Þóris
r finnur víst enginn maður, (sumir
segja að það sje í Gullkeldu hjá
Hofstöðum), og ekki sjást leng-
ur haugaeldar hjá Stað á
Reykjanesi, en þar er gull fólgið
í jörð.
Hjer á hálsinum eru ýmis ör-
nefni, sem kunn eru af Gull-Þóris
sögu. Búlkárnes er niður við sjó-
inn, en það er nú kallað Byrgis-
tangi. Uppi á heiðinni er Mikla-
vatn og í því er nykur. Úr því
kemur Kálfá og fellur i Kálfár-
gljúfri niður af hálsinum. Þar var
maður er Kálfur hjet hrakinn á
flótta í gljúfrið, en fjelagar hans,
f Frakki og Bljúgur voru vegnir
\ uppi á hálsinum þar sem enn heit-
ir Frakkamýri og Bljúgslækur (nú
nefndur Blýgslækur eða Bleiks-
lækur). Skamt þar frá er Varða-
fell (nú Vörðufell). Þar bjó jöt-
unn er Varði hjet og átti dóttur,
er Frosta nefndist og var flagð-
kona. Kálfá er nú nefnd Hjallaá,
en við hana stendur enn Helga-
steinn, sem kendur er við Helga
bónda á Hjöllum, er þar var veg-
inn.
★
Við höldum nú ferðinni áfram
vestur hálsinn og tekur brátt að
halla undan hjólum. Vestar en á
miðjum hálsi mætast tvö hrikaleg
gljúfragil og heitir þar Krossgil.
Kemur annað úr austri en hitt úr
norðri og verða svo að einu gljúfra-
gili, sem nær niður að Djúpafirði.
Vegurinn liggur þar yfir er gilin
mætast. í nyrðra gilinu þar rjett
fyrir ofan er afar mikið bergþil
eða hella. Er það blágrýtisgangur,
sem komið hefir upp í sprungu og
er einkennilegt að sú sprunga hef-
ir haft aðra stefnu en venjulegt
er, því að hún hefir legið út og
suður.
Skammt fyrir norðan Krossgil
koma kjarri grónar brekkur, en
lágt er birkið í loftinu, því að sums
staðar gnæfa gulvíðihríslur og jafn-
vel grávíðihríslur yfir það. Gróður
eykst og hröðum skrefum eftir því
sem neðar kemur og er þar skemti-
legt um að litast. Á stöku stað má
sjá að slegið hefir verið í brekk-
um og sundum. Vegna þess hve
túnin kól í vor og spretta varð lít-
il vegna þurka og næturkulda, hafa
flestir bændur orðið að taka sjer
orf og ljá í hönd og leita uppi
fjallslægjurnar eins og fyrrum var
siður. Er þar víða vel sprottið.
Sjest hjer enn að úthaginn getur
orðið þrautalending þegar hin
ræktaða jörð bregst.
Djúpafjörður blasir nú við, en
ekki veit jeg hvers vegna hann
ber það nafn, því að hann má heita
þur. Yst í fjarðarmvr.ninu er
skerjagarður þvert yfir landa á
milli og annar svipaður skerjagarð-
ur lokar firðinum inst. Þar á milli
eru leirur og eins og lítil tjörn í
miðju. Nú var líka fjara. En með
fjöru er sagt að fjörðurinn sje
grænn yfir að líta, því að botninn
sje þakinn marhálmi. Ekki sá jeg
þennan græna lit og jeg hygg að
lítið sje þar orðið um marhálm.
Inn við fjarðarbotninn beygjum
við fyrir klettanef og blasir þá við
bærinn í Djúpadal. Handan við
bæinn gnæfir skuggalegt fjall,
gróðurlaust og eins og það sjahlað-
ið úr hraungrýti og holurnar hálf-
fyltar af sandi. Dalbotninn er varla
annað en grjóteyrar og lykja um-
hverfis túnið, en það er fremur
lítið og varla hægt að íæra það
út að neinum mun. Jeg hafði ekki
hugsað mjer Djúpadal þannig,
helt að þetta væri skjólsamur dal-
ur með grænum grundum og grón-
um hlíðum.
Landnáma segir að Þorbjörn loki
hafi numið Djúpafjörð. Þeir Djúp-
dælir mægðust síðan við tvær af
helstu ættum við norðanverðan
Breiðafjörð, Reykhólamenn og
Skarðverja. Af þeim eru síðan
Sturlungar komnir. Djúpadalur er
því sögufrægur. Þarna er og fædd-
ur Björn Jónsson ritstjóri og ráð-
herra.
Tveir bæir aðrir hafa verið í
Djúpadal, Barmur og Miðhús, en
sá síðarnefndi er nú kominn í eyði.
í Barmi bjó fyrst maður sá er
Styrkár hjet og hafði komið út með
Þorbirni loka. Samkvæmt Gull-
Þóris sögu átti hann dóttur er
Kerling hjet og þótti heldur marg-
kunnug og átti í brösum við Þóri.
Einu sinni flugust þær Þuríður
drifkinn á í illu. Þuríður þreif í
hár hennar og tók svo fast á að
hún svifti af höfuðleðrinu, aftur af
hnakka, en Kerling náði báðum
höndum í eyra Þuríðar og sleit af