Lesbók Morgunblaðsins - 07.10.1951, Blaðsíða 16
f 452
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
FRÁ SELFOSSI — Dreifbýli var frá öndverðu einkenni bygðar á íslandi. Erfiðar samgöngur gerðu það nauðsyn-
legt að hver reyndi að búa sem mest að sínu. Hver jörð var „ríki“ út af fyrir sig. Hvergi mynduðust sveitarþorp ebis
og í öðrum löndum, nema ef telja skyldi þorpsbygðina í Þvkkvabænum og í Öræfum. Nú er þetta að breytast og
sveitarþorp eru að rísa upp hingað og þangað. Mest af þeim er Selfosskauptúnið hjá Ölfusárbrú. Þegar Ölfusárbrúin
var smiðuð, kom þar gistihús, sem nefnt var Tryggvaskáli, í höfuðið á Tryggva Gunnarssyni. Svo fóru að rísa þar
upp verslanir. Árið 1925 voru þar 5 hús. En svo fór bygðin að aukast hröðum skrefum. 1935 eru þar 150 íbúar, en
iin eru þeir um 1000 og þorpið orðið sjerstakt hreppsfjelag. Þar eru komnar götur og holræsi, rafleiðsla frá Sogi,
vatnsveita ofan úr Ingólfsfjalli og hitaveita frá Laugardælum. Þar er stærsta mjólkurbú landsins og þar eru 7 versl-
anir og bankaútbú. Selfoss er í þjóðbraut. Ölfusárbrúin er inni í þorpinu og þegar umferð er mest á sumrin er talið
að bíll fari um brúna á hverri mínútu að meðaltali. Aðalgata þorpsins, Austurvegur, sem liggur eftir því endlöngu,
tr hluti af þjóðveginum til Suðurlands og um hann má heita að fari öll umferð milli Reykjavíkur og suðurlands-
i ''s ei;;s langt og vegir ná. — Hjer á myndinni sjest vegurinn frá brúnni inn í þorpið og verslunarhús framundan.
þeirra er verslunarhús Kaupfjelags Árnesinga og mundi það hafa verið talinn „fallegur kofi i sveit“ fyrir nokkr-
um árum. — (Ljósm. Mbl. Ól. K. M.l
Selamjólk
var fyrrum höfð til ljósmetis við
Breiðafjörð og á Vestfjörðum. Menn
tóku kópavambir með mjólkinni í og
hengdu þær upp í eldhús. Sögðu þeir
að við það breyttist mjólkin í lýsi, og
var hún síðan höfð á lýsislampana.
Selstöður
Á 18. öld þegar einokun, fjárkúgun
og ill stjórn hafði drepið allan dug úr
íslendingum og landið var auk þess í
kaldakoli af harðindum og fjárfelli og
fólkið hrundi niður úr hungri, hug-
kvæmdist dönsku stjórninni að bæta
I
úr þessu. Var gefið út konungsbrjef
24. febr. 1754 er fyrirskipaði bændum
að hafa í seli, að minsta kosti tveggja
mánaði tíma, frá því er átta vikur
væri af sumri til tvímánaðar. Lagaboð
þetta varð auðvitað ekki að neinu
gagni.
lTm kaffl
orkti Eggert Ólafsson þetta:
Ef austan að svokallað kaffi
kolamylsnu þeir girnast saup,
þá segi jeg komi af syndastraffi
svoddan prjálsemdar eldast kaup;
af einiberjum betri drykk
bý jeg sem hefur sama skikk.
Þetta mun vera orkt um 1764, en kaffi
fluttist fyrst hingað til lands um 1760,
og ekki var alment farið að nota það
fyr en um 1850.
Að leggjast á golf.
Fyrir langa iöngu var það tíska, bæði
á Norðurlöndum og líklega víðar um
heim, að iáta konur liggja á gólfinu á
meðan þær ólu börn. Var þá svo urn
þær búið, að hey eða gras var borið
inn á gólfið, og þar urðu þær að liggja
þangað til skilið hafði verið á milti.
Siður þessi er nú horfinn fyrir mörg-
um öldum. En til skamms tíma voru
uppi talshættir, sem áttu við þennan
sið. Sagt var að kona „legðist á gólf“
þegar hún tók ljettasóttina. Þá var
talað um að barn „lægi í grasinu" er
það var nýfætt, og að það „góli í
grasinu“ ef það grjet nýfætt.
Frostaveturinn mikli
Það er til marks um hörkurnar vor-
ið 1882 að skip fraus inni í Stykkis-
hólmi í maíbyrjun og var hestís í
kringum það.