Lesbók Morgunblaðsins - 14.10.1951, Qupperneq 2

454
r" LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
r
íyrst rækilega könnuð af ættíræð-
ingum. Það stuðlaði vafalaust að
því, að manntalið var gefið út, öðr-
um fræðimönnum til stórkostlegs
ávinnings.
Áhugi manna á ættfræði virðist
sízt hafa farið minnkandi hin síð-
ari ár, enda er aðstaða öll hin
ákjósanlegasta. Vegna fámennis
þjóðarinnar eru viðfangsefnin
ekki svo umfangsmikil, að þau sjeu
flestum óviðráðanleg. Hver íslend-
ingur kynnist á ævi sinni mjög
verulegum hluta þjóðarinnar per-
sónulega eða af afspurn, og hafi
hann t. d. náð sextugs aldri, hefur
hann verið samtíða fjórum og jafn-
væl fimm kynslóðum margra ætta.
Það er alkunna, að áhugi á ætt-
fræði eykst með aldrinum, enda
læra menn fyrirhafnarlaust á lífs-
göngu sinni allmikið um ættir sam-
tíðarmanna sinna og eftir þvi meira
sem þeir eldast. Langar þá marga
til að auka þekkingu sína í þess-
um efnum almennt, jafnframt því
sem flesta fýsir að vita nokkur deili
á forfeðrum sínum.
Öllum áhugamönnuin um þessi
cíni hefur orðið mikill styrkur að
lunum mörgu mannfræðiritum,
sem hjer liafa verið gefin út. Bæt-
ast æ ný rit í hópinn og nú síðast
í sumar Lögfræóingatal eftir Agn-
ar Klemens Jónsson. Er það, að
öðrum ólöstuðum, eitt h'ið vandað-
asta og besla rit sinnar tegundar,
sem hjer hefur birsL
Einna mestur .fengur er þó að
íslepskum æviskrám, ekki aðeins
fyrir þá, sem við maunfræði fást,
heldur alla, sem láta sig nokkru
slúpta íslenska sögu og menntir.
ir.
Bókmennlafjelagið lióf útgafu
á ísienskum æviskrám eftir Pál
Eggert Glason árið 1948. Verður
ritið í íimm.bÍQdum, og.cru þrjú
hin íyfstu þcgar k'antvi út. en Uú-
íjt er viðj.að.utgíLiaa. vbrði
á næsta ári Fullur titill ritsins
er: .íslenskar æviskrár frá land-
námstímum til ársloka 1940. Nær
það til þeirra manna einna, sem
látnir eru fyrir árslok 1940. í síð-
asta bindinu er þó ráðgert að
prenta viðbæti. Verða þar teknir
með menn, sem láUst hafa 1941—
50. Að likindum verður haldið
áfram að gefa út slíka viðauka
framvegis, og eykur það mjög á
gildi v’erksins.
Þegar riUð er allt út komið,
munu værða í því æviágrip um
það bil sex þúsund manna. Má af
því marka, að samning þess hafi
verið mikið þrekvirki, jafnvel slík-
um afkastamanni sem Páll Eggert
var. Hann var þó vel búinn Ul
að vinna slíkt værk, svo sem orð
Þorkels Jóhannessonar prófessors
í minningargrein um Pál bera vitni,
en hann ritar: „Ætla jeg, að eng-
um sje misboðið, þótt fullyrt sje,
að hann væri, meðan hann naut
krafta sinna, öllum nvönnum fremri
um þekkingu og fróðleik í sögu ís-
lands og öllu, er þar lýtur að.
Miinnið vrar frábært, en samt virt-
ist mjer af. bera, hvað honum v’ar
gerkunnugt um þær krókaleiðir,
er til þess liggja að finna heimild-
ir fyrir hverju einu, sem á góma
bar og U1 þurfti að taka.“ Þó er
líklegt, að samning Æviskránna
hafi verið Páli mikil þrekraun, en
formála þeirra lýkur hann með
þessum orðum: „Tekist hefur betur
en jeg bjóst viö að taka saman rit
þetta (hafið vrar það í marsmánuði
1940 og því lokið 1947), cn aldrci
hefur það verið mjer ljuft verk.“
Hefði hann eflaust kosið sjer hug-
slæðara viðfangsefni, þá er hatm
var luksins laus orðinn við em-
bættisstörf. l*o gekk hann að verki
þessu með fadæma atorku, en
heilsa hans tók mjög að bila, er á
það leið, og entist honum ekki ald-
ur- líl að fuJIb.ua ueuia fyrsta biud-
;D UI pjrwaVofiif.
Það er vart ú færi £áns manns
að vinna slíkt verk sem þetta, svt>
að óaðfinnanlegt sje. Sá fjöldí
rita, sem kanna hefði þurft, er
nær óteljandi, og hefði ÆA'iskrárn-
ar vafalaust orðið betri og fyllri,
ef fleiri menn hefðu lagt bönd á
plóginn. En hitt er þó trúlegast, að
íslendingar hefðu lengi mátt bíða
þess, að siíkt rit hefði verið sajnið,
ef Páll Eggert hefði ekki verið að
verki.
Það er vert að þakka bókmexmta-
fjelaginu f>TÍr að ráðast í slíkt stór-
vúrki sem útgáía Æviskránna er.
Meðlimir þess geta fengið þær fyr-
ir ótrúlega lágt verð asamt Skírni
og öðrum bókum fjelagsins. Mun
nýjum fjelagsmönnum nú gefinn
kostur á að eignast fyTstu bindin
með afslætti. Það hefur lítið borið
á Bókmenntafjelaginu í því bóka-
flóði, sem gengið hefur yfir ísland
undanfarin ár, og haía þvrí ekki
bætst nyir fjelagar sem skyldi.
Mjer finnst þvi ástæða til að.hvetja
mcnn til að ganga í það. Með því
gera þeir einhver hin bestu bóka-
kaup, sem v'öl cr á, jafníramt því
sem þeir efla elsta og merkasta
fræðafjelag á íslandi.
III.
íslcnskar æviskrár ei*u í mörgu
ólíkar sambærilegum erlendum
riturn (biografisk lexikon). Er
gaman að sjá i liverju munurinn
er fólginn og virða þannig fyrir
sjer einkenni. íslenskrar mann-
íræði.
Ötl eru æviágripin i skránum
stuttaraleg. Er í þeim aðeins getið
helstu æviatriða og fáum orðmn
eytt i að lýsa mönnunum sjálfum
og afrekum þeirra. Megináhersla er
lögð á ættfræðileg atriði og góð
greúi gerð fyrír foreldrum og böni-
um. AUt verður þetta til þess, að
htið samra>mi er núlli lengdar
hvers æ’iágrips og ág*ti marms
ýem um er rætt pe?su er