Lesbók Morgunblaðsins - 14.10.1951, Page 11

W LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
463
Bíldudalnr
urðinni á bökkunum þar sem kaup-
túnið stendur. Sjerstaklega er stórt
tún hjá Bræðraminni, en það hús
stendur hálft á kaupstaðarlóðinni, en
hálft í landi Litlueyrar. Á Litlueyri
bjó Hákon Bjarnason kaupmaður
meðan hann verslaði á Bíldudal og
þar munu hin þjóðkunnu börn hans
vera fædd.
Bíldudalurinn nær upp að heiði,
sem Tunguheiði heitir, en oftast er
nefnd Halfdan, eftir Halfdanarfelli,
sem er á miðri heiðinni (614 m).
Yfir heiðina er nú kominn akvegur
til Tálknafjarðar og þaðan til Pat-
reksfjarðar og suður að Brjánslæk.
Akvegur er og kominn frá Bíldudal
út með ströndinni langleiðis að Sel-
árdal. Er hann víða lagður hátt í
skriðum. Þá er og kominn akvegur
frá þorpinu inn að Fossfirði og á hann
á næstu árum að framlengjast inn
fyrir Suðurfirði.
Fjallið sunnan við Bíldudalsvoginn
er rúmlega 400 metra hátt með þver-
hnýptum tröllahlöðum. Brúnin er að
mestu sljett, nema á einum stað er
ofurlitið skarð. Það var áður eyktar-
mark. Þegar sólin var yfir þessu
skarði að sjá frá Bildudalseyri, þá
var hááegi. Á Uppdrætti íslands er
fjall þetta nefnt Otrardalsfjall, en
mje;- var sagt að það hjeti 3vlta. En
líkiega lvopur það nain afbanast og
ætti fjallið að heita Bílda, því að við
það raun dalurinn kendur. Annars
hefði hann átt að heíta Byltudalur.
í fornum brjefum er dalsins víða
getið, alt frá 14. öld, og er hann
ávalt nefndur Bíldudalur, en nafnið
skrifað á ýmsan hétt eins og gerist
og gengur (Billdudalur, Bijldudalur,
Bijlldudalur, Bilddalur).
Þorpið er snoturt tilsýndar í fögru
veðri; marglit hús með grænum geir-
4m á milli fara vel í þeirri umgjörð,
et náttúran skapar með dökkbláum
vognum, gráum skriðum og gnæfandi
fjalli. „Esja“ rennir að hafskipa-
bryggjunni, sem er fyrir miðju kaup-
túninu. Þessa bryggju braut „Þyrill“
í fyrra, en nú hefur verið gert við
hana og má heita að þarna sje komin
ný bryggja, stærri og vandaðri en
hin fyrri var. Fánar blakta á stöng-
um um alt þörpið. Það er hátíð hjer
í dag, því að nú á að afhjúpa minnis-
merki þeirra hjónanna Ásthildar
Guðmundsdóttur og Pjeturs J. Thor-
steinsson, sem sköpuðu þennan stað.
Þau komu hingað nýgift 1880 og þá
var engin bygð hjer nema verslunar-
húsin. Þegar þau fóru rúmum 20 ár-
um seinna var hjer komið þorp með
300 íbúum, sem allir áttu afkomu
sína undir framsýni og atorlau kaup-
mannsins. Þarna hafði gerst eitt af
ævintýrunum í viðreisnarsögu ís-
lands. Hjer hafði einstaklings fram-
takið gerr. «:'aí-taverk.
Þarna reisii Pjetur stórt Ibúðarhús,
6em talið var vandaðasta íbúðarhús
á íslandi á sinni tíð. Hann ræktaði
og stórt tún úr urðinni þar um kring.
Þetta er nú hvort tveggja horfið. —
Húsið brann 1929, en túnið hefur
verið tekið til bygginga og þar reis*
mörg nýtísku hús, er mundu sóma
sjer vel þótt á stærri stað væri.
Fyrsta húsið, sem Pjetur bygð'
handa verkafólki sínu, stendur enn
og nefnist Kaldibakki. Það var reis
1892 handa verkstjórum hans, Bjarna
Friðrikssyni og Jóni Sigurðssyni. —
Annars eru byggingar á Bíldudal
með ýmsu móti. Þær bera margar
merki sjálfsbjargarviljans, en tak-
markaðrar getu. Efnalitlir menn, sem
ekki gátu fengið lán í banka, hafa þar
með eigin höndum bygt sjer heimili
smátt og smátt. Stærð húsanna hefur
þá miðast við það, hve mikið )>eir
gátu keypt af efniviði. Síðar hafa
komið ýmis þægindi, svo sem vatns-
leiðsla og rafmagn. Rafstöðin var
bygð 1917 við Hnúksá skamt fyrir
innan Hól, og var stækkuð 1931. Ein-
kennilegt er það hve margir hjallar
eru í þorpinu, aðallega þvottahjall-
ar, og eru þeir þá reistir þar sem
lækjarsitrur koma undan fjallinu.
Kálgarðar eru víða og virðast kart-
öflur þrífast vel. Hjá mörgum hús-
um eru snotrir garðar með blómum
og trjám. Vöxtur trjánna sýnir að
þar má haía fagra skrúðgarða, enda
ætlar kvenfjelag staðarins nú að
koma upp skrúðgarði í brekkunni
Fallegt trje á Bíldndal