Lesbók Morgunblaðsins - 15.02.1953, Blaðsíða 7

P LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
r fi3
Fornar leirristur þýddar
og bregða ljósi yíir menningu fyrir þúsundum ára
UM MARGAR aldir höfðu fróðir
menn spreytt sig á því að reyna
að þýða hinar fornu egypzku rún-
ir, en engum tókst það. Árið 1798
fór Napoleon til Egyptalands og
afleiðingin af þeirri för var meðal
annars sú, að vísindamenn tóku
sér fyrir hendur að grafa upp rúst-
ir þess staðar í Egyptalandi, sem
Rosetta var nefndur. Þar fundu
þeir hellu mikla með þremur mis-
munandi áletrunum. Þetta er hinn
frægi Rosetta-steinn, sem varð
lykillinn að rúnamáli hinna fornu
Egypta.
Neðsta áletrunin á þessum steini
var á grísku og var þar skýrt frá
því að hún væri þýðing á hinum
áletrununum. Efsta áletrunin var
egypzk myndskrift, sem tíðkuð
hafði verið allt frá því 4000 árum
fyrir Krist, en miðáletrunin var
svokölluð demotisk skrift, sem not-
uð hafði verið á árunum 800-—400
f. Kr. Sænskur stjórnarfulltrúi,
David Akerblad (d. 1819) tók sér
fyrir hendur að reyna að þýða
demotiska letrið og tókst honum
það svo vel að hann gerði nær full-
komið stafróf eftir því. Síðan kom
franski • vísindamaðurinn Jean
Francois Champollion til skjal-
anna, og með aðstoð þessa stafrófs
og með snjöllu hyggjuviti sínu
tókst honum svo að ráða fram úr
myndletrinu og gera yfir það full-
komið stafróf. Þessi uppgötvun
hans opnaði mönnum aðgang að
efni hinna egypzku rúna og er tal-
in ein hin snjallasta lausn sem
fundin hefir verið til að ráða forn-
ar rúnir.
Um aldamótin seinustu var ensk-
ur vísindamaður, Sir Arthur Evans,
við rannsóknir á eynni Krít og
fann þar margar leirtöflur með
áletrunum í rústum Knossos-borg-
ar á norðanverðri eynni. Geymdi
hann töflur þessar og birti ekki
myndir nema af nokkrum þeirra.
Eftir lát hans var svo birt grein
um þennan fornleifafund í „Scripta
Minoa“, sem gefið er út af pró-
fessor Myres í Oxford. Fylgdu
þeirri grein margar myndir.
Á hinu svonefnda minoiska
menningarskeiði voru notuð þrenns
konar letur. Hið elzta var mynd-
letur og er frá 2000 árum f. Kr.
Síðar komu tvær gerðir af stryka-
letri, annað um 1700 f. Kr. og hitt
um 200 árum síðar. (Það letur er
á Knossos-töflunum). Og um líkt
leyti heldur hin minoiska menning
innreið sína í Grikklandi.
Á árunum eftir fyrri heims-
styrjöldina fundust nokkur hundr-
uð leirtöflur með áletrunum í hall-
arrústum í Pylos í Grikklandi og
árið 1930 gaf Emmet Bennet sett-
ur prófessor í fornmálum við Yale-
háskólann í Bandaríkjunum, út
bók með myndum af þessum leir-
töflum, án þess að hann reyndi
nokkuð að ráða letrið á þeim.
Nú kemur til sögunnar enskur
sjálfmenntaður málfræðingur, sem
Michael Ventris heitir og á heima
í London. Hann tók sér fyrir hend-
ur að rannsaka myndirnar í þess-
ari bók og einnig myndirnar af
leirtöflum þeim, sem Evans hafði
fundið. Með samanburði og athug-
unum sínum hefir Ventris nú tek-
izt að finna lykil að letrinu á leir-
töflunum á Krít, og er sú uppgötv-
m lqua\'//////////////////im
UhlLAf.fM^Y.ím'-
<?\4. L-Rk AT A'mi.'z'YTUt
t+. Eö2.7'*(!iL *
/hb !•= -
fl\ f L- (f1 L' A V+t Y í 7 K'. T'
+ U. AYAT.^írQ'
fh ?§.é.04£▼ 'i-"!
lU.LfrlL-Á'Í. ©L-lrlYtí.T^'Bn0
Vv^ e)t-<í r
4000 ára gamalt myndletur
un talin á borð við það er Cham-
pollion fann lykilinn að myndletr-
inu egypzka. Með þessari uppgötv-
un er brugðið ljósi yfir sögu og
þjóðmenningu þeirra, sem byggðu
Krít á bronsiöld, en þar var vagga
hinnar vestrænu menningar. Búizt
er við því að Ventris gefi bráðlega
út árangur rannsókna sinna og sýui
hvernig hægt er að lesa letrið á
hinum fornu leirtöflum.
BRIDGE
ÞETTA spil var í keppni, sem nýlega
var háð í Englandi. Á tveimur borðum
var lokasögnin 2 hjörtu hjá S, en and-
stæðingar tvöfölduðu. Á öðru borðinu
vann S, en tapaði á hinu.
A 5 4
V 10 2
♦ K D 9 5 4
4> Á 6 5 4
A Á K G
V K 3
♦ G 8 7 6 3
* D 9 2
A D 10 9 6
V D G 7 6 5 4 '
♦ 2 '~n
*K3
Hverju á V að slá út? Hve marga
slagi geta V—A fengið? Hvernig eiga
þeir að spila til þess að fá 6 slagi?
A 8 7 3 2
V Á 9 8
♦ Á 10
* Q 10 8 7