Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1954, Blaðsíða 23

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
203
miðast við það traust, sem menn hafa á
þeim.
GENGISHRLN
Það eru stjórnir hernaðarþjóða, sem
valda ægilegustu gengishruni í heim-
inum, ekki aðeins hjá sér sjálfum, held-
ur um allan heim. Stríðsstjórn hefur
aðeins þrjú úrræði til þess að standast
herkostnað: hækka skatta, taka lán,
eða gefa út seðla. En það er ekki hægt
að hækka skatta svo að með þeim sé
hægt að greiða herkostnað. Þá er grip-
ið til hinna ráðanna. En hvort heldur
er gert, að taka lán, eða gefa út seðla,
sem menn eru skyldaðir til að taka sem
greiðslu, verður afleiðingin sú, að allar
vörur hækka stórkostlega í verði. Og
þar sem nú verðgildi seðla er aðeins
það hvað hægt er að fá mikið fyrir þá
af vörum, þá er þetta sama sem gengis-
hrun. En stjórnunum þykir þessi leið
betri. Skattar eru óvinsælir og það er
ekki heppilegt fyrir stjórn, sem þarf á
öllu sínu að halda, að gera sig óvinsæla
með sköttum. En gengishrunið, sem þó
er bein afleiðing af ráðsmennsku henn-
ar, bitnar ekki á henni, heldur kennir
almenningur kaupsýslumönnum um
það, þeir noti sér neyð manna til að
okra á þeim.
Gengishrun er þó háskalegt fyrir
hverja þjóð, og allar stjórnir reyna eft-
ir fremsta megni að stöðva það áður en
í óefni er komið. Stundum tekst það,
en stundum tekst það ekki. Þá verða
stjórnirnar sífellt að auka seðlaútgáf-
una, ráða ekki við neitt. Þannig fór í
Þýzkalandi eftir fyrri heimsstyrjöldina.
Þar seig endalaust á ógæfuhlið þar til
svo var komið árið 1923 að biljón marka
var ekki meira virði en eitt mark hafði
verið fyrir stríð. Á sama hátt fór í
Kína eftir seinni heimsstyrjöldina. —
Stjórnin lét prenta seðla í gríð og ergi
þangað til svo var komið 1948 að það
kostaði meira að prenta 1000 dala seðil
heldur en verðgildi hans nam. Þá ætl-
aði stjórnin að koma lagi á fjármálin,
og gaf út nýa mynt, sem átti að vera
gulltryggð og kostaði hver dalur í henni
3.000.000 dala. En eftir eitt ár var þessi
nýa mynt hrunin svo, að þá varð að
gefa út enn nýa mynt og þar kostaði
einn dalur 500.000.000 af gulldölunum
góðu. Þó fór enn ver x Ungverjalandi.
Þar var allt komið í kalda kol árið 1946
og þá var skift um mynt. í staðinn
íyrir pengo komu nú florin, og
hvert þetta nýa florin kostaði —
828.000.000.000.000.000.000.000.000.000
pengo, og það getur maður kallað geng-
ishrun! Með öðrum orðum, gamla mynt-
in var algjörlega verðlaus. Og þegar
svo er komið þá er til lítils að eiga inn-
eignir í bönkum, eða eitthvað í hand-
raðanum.
Á þessu má sjá, að það sem vér köll-
um peninga, hefur ekkert verðgildi
annað en það, sem traust manna gefur
þeim. Þegar það traust bregzt, þá hafa
þeir ekkert gagn af því þótt þeir hafi
langa ævi verið að nurla saman og
ekkert hugsað um annað en auðgast
sem mest. Þeir hafa leikið hlutverk
heimskingjans í lífinu og „margur
verður af aurum api“.

Blaðgræna
ÞAÐ var árið 1940 að dr. Benjamin
Gurskin í Filadelfiu tókst að vinna
„chlorophyll“ (blaðgrænu) úr ríki nátt-
úrunnar og notaði hann hana með góð-
um árangri til þess að græða sár.
Árið eftir var stofnað félag til þess
að hagnýta þessa uppgötvun. Heitir það
Rystan Co. og varði það hálfri milljón
dollara til rannsókna. Kom þá upp úr
kafinu að efni þetta eyddi lykt. Þess
vegna var það, að hinu mikla sápufélagi
Lever Brothers (sem meðal annars
framleiðir Sólskinssápuna) hugkvæmd-
ist að tilvalið mundi að nota þetta efni
í tannsmyrsl, því að þá mundi það jafn-
framt eyða andremmu. Lever Brothers
gerðu því samning við Rystan árið 1951
og fekk eins árs einkaleyfi til þess að
nota blaðgrænu saman við tannsmyrsl.
Og í janúarmánuði 1952 kom þessi nýa
vara fyrst á markaðinn og nefndist
„Chlorodent". — Varð þegar geisilega
mikil éftirspurn að henni, svo að þegar
kom fram á mitt árið höfðu hin grænu
tannsmyrsl lagt undir sig allt að þriðj-
ungi af markaðinum í Bandaríkjunum,
og var öðrum tannsmyrsla framleiðend-
um ekki orðið rótt. Og undir eins og
einkaleyfi Lever Brothers var útrunnið,
tóku þeir svo að blanda blaðgrænu
saman við tannsmyrsl sín.
En það voru fleiri, sem hugsuðu sér
til hreyfings að nota þetta undraefni.
Það var farið að nota það í sælgæti,
tóbak og ótal margt annað. Það varð
almenn skoðun, að þetta efni eyddi
bæði andremmu og svitalykt og ýms-
um öðrum óþef. Varð þetta vatn á
mylnu þeirra, sem framleiddu chlorop-
hyll. Árið 1951 nam framleiðslan af því
um 2000 pundum, og var hún aðallega
seld til lyfjabúða. En árið 1952 komst
framleiðslan upp í 100.000 pund og þó
var eftirspurnin svo mikil að henni
varð ekki fullnægt.
Blaðgrænan hafði skyndilega komizt
til vegs og virðingar. En álit hennar
hrapaði aftur allt að því jafn skyndi-
lega. Það kom upp úr kafinu að eigin-
leikar hennar til þess að eyða þef, voru
ekki jafn miklir og af var látið. Hún
gat t. d. alls ekki eytt svitalykt, því að
hún berst ekki út í líkamann frá melt-
ingunni. Margir, sem höfðu haldið að
þeir gæti tekið af sér áfengisþef með
henni, urðu fyrir miklum vonbrigðum.
Hún eyddi ekki áfengisþefnum, vegna
þess að hann kemur ekki úr munni og
koki, heldur frá lungunum með andar-
drætti.
Eftirspurnin að blaðgrænuvörum
þvarr óðum, og margir iðnrekendur,
sem farnir voru að nota hana, hættu
því aftur. Jafnframt lækkaði verðið á
blaðgrænunni úr 110 dollurum niður í
45 dollara. Tvö stærstu fyrirtækin, sem
framleiða nú blaðgrænu, American
chlorophyll og Archer-Daniels Midland,
geta hvort um sig framleitt um 40.000
pund á ári. Árið sem leið nam sala á
blaðgrænu í Bandaríkjunum ekki nema
sem svaraði því er annað þessara fyrir-
tækja gat framleitt. Og búizt er við því
að enn dragi úr sölunni á þessu ári.
En blaðgrænan getur þó komið að
góðu liði á öðru sviði, sem sé til lækn-
inga. Rystan Co. framleiðir úr henni
áburð, sem nefnist „chloresium'* og
hefur reynzt ágætlega til þess að græða
sár og varna því að spilling hlaupi í sár.
Hefur þessi áburður verið mikið notað-
ur af hernum. Læknadeildir háskólanna
í Iowa og Illinois eru nú að gera ýmsar
tilraunir með lækningamátt blaðgræn-
unnar á ýmsum sviðum, meðal annars
við magakvillum, hjartakvillum og
æðakölkun, og eins hvort hægt er að
láta hana útrýma sýklum.
O^T)é)®®G>*wJ)
Ung stúlka var að velja sér kjól.
— Þér skuluð ekki velja yður þenn-
an lit, sagði afgreiðslumaðurinn. En ef
þér gangið í kjól, sem er eins og sokk-
arnir yðar, þá munduð þér vekja al-
menna athygli.
-r- Því trúi ég vei, gagöi stúlkan. Eg
er ekki í sokkum.