Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1955, Qupperneq 1

Símon Jóh. Ágústsson:
Hugleiðingar um Hávamál
frá sálfræðilegu og siðfræðilegu sjónarmiði
Fyrirlestur fluttui í Kaupmannahafnarháskóla
OÁVAMÁL eru einstætt kvæði í
1 íslenzkum og norrænum forn-
bókmenntum. Þau endurspegla lífs-
skoðun norrænna manna á vík-
ingaöldinni og hugsjónir þeirra um
hegðun og manngildi. Um þær eig-
um vér margar og merkar heim-
ildir í hetjukvæðum, konungasög-
um og íslendingasögum, og fer því
auðvitað fjarri, að Hávamál sýni
oss „allt í gimstein einum“. Ein sú
meginhugmynd, sem gengur eins
og rauður þráður í gegnum þau, er
hin óbifanlega, en þó ekki skilyrð-
islausa trú á mannvitið og gildi þess
fyrir heillaríka lífsstjórn. Aðalvið-
fangsefni mannvitsins er maðurinn
sjálfur og mannlegt samlíf. Hann á
að beita því til þess að þekkja sjálf-
an sig, stjórna sjálfum sér og til
þess að skilja afstöðu sína til ann-
arra manpa og stöðu mannsins í
alheiminum. Hávamál eru húman-
isk í fyllstu merkingu þess orðs.
Þekking á manneðlinu er þar sett
í öndvegið.
Rétt er að víkja nokkrum orðum
að Hávamálum almennt og gerð
þeirra áður en lengra er haldið.
Þau hafa geymzt í hinu fræga
Edduhandriti, Konungsbók, Codex
Regius, sem nú er í Konunglegu
bókhlöðunni í Kaupmannahöfn.
Handrit þetta er talið vera frá
seinna hluta 13. aldar, en ekki vita
menn neitt um geymd þess fyrr en
það kom í eigu Brynjólfs biskups
Sveinssonar í Skálholti 1643, og gaf
hann því heitið Sæmundaredda.
Einsætt er af ýmsum ritvillum, að
Konungsbók er ekki frumrit, held-
ur eftirrit eldra handrits, sem eng-
inn veit nein deili á.
Hávamál eru ekki eitt samfellt
kvæði, heldur safn margra sjálf-
Símon Jóh. Ágústsson dr.
stæðra kvæða og kvæðabrota, sem
safnandinn hefur steypt saman á
þann veg, að þau bæru sem mestan
heildarsvip. Hávamál eru venju-
lega greind í sex aðalkvæði auk
niðurlagserindis. Heitin á hinum
einstöku kvæðum Hávamála eru
ekki forn.
Fyrsta og lengsta kvæðið, Gesta-
þáttur, er um 80 vísur. Kvæðið
hefst á ýmsum heilræðum til gests-