Lesbók Morgunblaðsins - 04.09.1955, Side 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
477
Upp úr jörðinni grafa þeir dauðar
vísbendingar, sem þeir breyta í lif-
andi sannanir. Þegar fornfræðing-
ur finnur steinbrodd af ör eða
spjóti, þá rekur hann sögu hans í
huga sér eitthvað á þessa leið: —
Maður fer að leita sér að tinnu, og
er hann hefur fundið hana, nær
hann sér í hentugan stein til þess
að laga hana í hendi sér, þar til
hún hefur fengið á sig broddlag.
Síðan notar hann verkfæri úr
hjartarhorni til þess að flísa úr og
gera eggjar á broddinn. Þá býr
hann sér til langa og beina stöng
úr tré, líklega með steinknífi. Hann
gerir rauf í endann og í þessa rauf
stingur hann broddinum og vefur
svo fast að með seymi úr stórum
dýrum. Þarna hafði hann fengið
spjót, og með því gat hann drepið
dýr. Dýrin varð hann að veiða, eigi
aðeins vegna kjötsins, heldur til að
fá seymi, skinn í klæðnað og bein
til að gera úr verkfæri. Stein-
broddurinn í spjótinu var eflaust
af sömu gerð og líkri stærð og
venja var á hans dögum.
En það er ýmislegt fleira sem
reyndur fornfræðingur sér, þegar
hann finnur slíkan grip. Hann hef-
ur aflað sér víðtækrar sérþekking-
ar, og af inum einföldustu hlutum,
sem upp úr jörð koma, getur hann
lesið heila sögu, sem er jafn áreið-
anleg og hann læsi hana á bók.
Hver smávægilegur hlutur er sem
heill kapítuli í sögu lands vors. Það
er fróðleg saga, og hún verður
gleggri við hvern nýan grip, sem
er grafinn úr jörð og settur á sinn
stað í þeirri umgjörð er þegar er
til.
★
Vitneskjuna um fílaveiðar frum-
byggjamna hafa menn fengið vegna
þess að fundizt hafa inir svo-
nefndu Clovis og Sandia broddar.
Þetta eru fornir spjótsoddar, gerðir
úr steini.
í Sandia-helli í Nýu Mexiko
Steinbroddar. 1 Sandia, 2 Clovis. Þessir broddar eru taldir 18.000—20.000 ára
gamlir. 3 Folsom, talinn 10—12.000 ára. 4 Yuma, talinn 6.000—8.000 ára. Brodd-
arnir eru kenndir við þá staði þar sem þeir fundust fyrst.
fundust steinbroddar, gömul eld-
stæði, viðarkol og bein af hestum,
bison, úlfalda, mastodon og mam-
mút, en allar þær dýrategundir eru
aldauða fyrir löngu. Rannsóknir
hafa farið fram á þessum beinum,
og komust menn að þeirri niður-
stöðu, að þau mundu vera um 18.000
ára gömul. — Sandia spjótoddurinn
er um 3 þumlungar á lengd og
þumlungur á breidd, og er ein-
kennilegt skarð í aðra eggina á
þeim öllum.
Clovis-broddurinn er venjulega
lengri heldur en Sandia-broddur,
og í hann er ekkert skarð. Á báðum
hliðum hefur verið flísað úr honum
svo að þar myndast lautir, sem
spjótskaftið getur gengið upp í.
Þessir broddar hafa fundizt ásamt
mammútbeinum á ýmsum stöðum
í Nýu Mexiko, Texas, Nebraska og
Colorado.
í hvert skifti sem spjótsbroddur
fannst ásamt mammútbeinum, þótti
fornfræðingum líkur til þess, að
menn hefði lagt mammútinn að
velli. Dýrafræðingar vita með vissu
hvenær mammútarnir voru uppi
og þannig voru fengnar sterkar
líkur fyrir því hvenær menn hefði
fyrst farið að veiða þessi stóru dýr.
En þrátt fyrir þetta heldu margir
fornfræðingar því fram, að engar
sannanir væri fengnar fyrir því að
menn hefði lagt dýrin að velli. Og
einn fornfræðingur helt því fram,
að þetta yrði ekki sannað fyr en
menn fyndi spjótbrodda innan í
beinagrindum mammúta, eða þá að
spjótbroddar fyndist hjá mammúts-
beinum, sem sýnilega hefði verið
brotin til mergjar, svo auðséð væri
að menn hefði soðið og etið mam-
mútkjöt.
Það er nú ekki langt síðan að
dr. Emil W. Haury frá háskólan-
um í Arizona fann þar í fylkinu
fimm Clovis-brodda innan í mam-
mút-beinagrind. Frekari rannsókn
sýndi að dýrinu hafði verið slátrað.
Með þessu þótti þá sannað, að
frumbyggjar Ameríku hefði veitt
mammút til matar sér.
Stóri bisonuxinn var uppi þús-
undum ára síðar en mammútinn,
og bein af honum gefa því upplýs-
ingar um annan kafla í sögu for-
feðra Indíánanna. Bein úr honum
hafa fundizt ásamt Folsom-brodd-
um, sem eru minni og betur gerðir
heldur en Clovis-broddarnir. Fol-
som-broddarnir eru einn eða tveir
þumlungar á lengd og með djúpum
skorum báðum megin. Þeir fundust
fyrst hjá Folsom í Nýu Mexikó