Lesbók Morgunblaðsins - 22.01.1956, Blaðsíða 14
; 50 ^ LESBÖK MORGTJNBLAÐSINS
Tilbúna
RÁTT fyrir hyggjuvit og vísindi
mannanna, hefur þeim ekki
tekizt að skoða sig um, eins og þá
hefur langað tiL Þeir hafa aðeins
komizt um 3 km. niður í jörðina,
4 km. niður í hafið 1 kaffleytum og
25 km. upp 1 loftið.
En nú á að leggja meiri áherzlu
á það en áður að kanna himin-
djúpið og hafa bæði Rússar og
Bandaríkjamenn tilkynnt, að þeir
muni á næstunni senda gerfihnött
— eða tilbúið tungl — út fyrir
gufuhvolf jarðar, og er því ætlað
að snúast umhverfis jörðina, eins
og þáð væri fylgihnöttur hennar.
Tveir höfuð erfiðleikar eru það,
sem sigrast verður á, til þess að
þetta sé hægt. Er þá fyrst að nefna
gufuhvolfið sjálft. Loftið er þétt
niður við jörð, en smáþynnist allt-
af þegar ofar dregur. Vegna þess
hvað það er þétt næst jörðu, geta
vængjaðar flugvélar haldið sér
uppi. Þar er líka svo mikið af ildi
í loftinu, að brennsla getur farið
fram í hreyflum flugvélanna. Aft-
ur á móti veitir ið þétta loft mikla
mótstöðu, svo að takmörk eru fyrir
því hve hratt verður flogið. En er
upp í háloftin kemur, þá verður
loftið svo þunnt, að það getur ekki
borið uppi vængjaðar flugvélar, og
þar er svo lítið um ildi, að hreyflar
koma ekki að neinu gagni. Þar
verða því ekki notuð önnur farar-
tæki en rákettur, sem flytja sjálfar
með sér ildi, þurfa enga vængi og
geta náð afskaplegum hraða. Kom-
ist ráketta út fyrir gufuhvolf jarð-
ár .getuf húh flogið þar endalaust,
agm4væn!.t þefrri kenningu New-
tons, að hlutur, sem settur er á
ferð haldi stöðugt áfram þangað til
eitthvað verði til þess að stöðva
fcann- _________
tunglið
Hitt vandamálið er að fást við
aðdráttarafl jarðar. Samkvæmt
lögmáli Newtons hafa hnettimir
áhrif hver á annan með aðdráttar-
afh sínu. Og því skemmra sem er
á milli þeirra, því meir gætir að-
dráttaraflsins. En það er hægt að
sigrast á þessum krafti með hraða,
eða með því að komast þangað þar
sem er „ládeyða", það er að segja
þar sem aðdráttarafl margra hnatta
er jafnt. Vísindamenn hafa
reiknað að farartæki, sem fer með
allt að 12 km. hraða á sekúndu,
muni geta komizt út fyrir aflsvið
jarðar og síðan flogið óhindrað í
himingeimnum.
Þegar nú á að koma tálbúnu
„tungli" út fyrir jörðina, hugsa
menn sér það gert á þennan hátt:
Tunglið sjálft er ekki stærra en
fóthnöttur. Það verður útbúið
þremur rákettum, sem taka við
hver af annarri og knýa hnöttínn
áfram. Upphaflegur þungi er ekki
nema um 100 pund. Skeytinu verð-
ur skotið þráðbeint upp í loftið,
svo að það komist sem allra fyrst
út úr inum þéttari loftlögum.
Ráketturnar falla sjálfkrafa af
um leið og þær eru útbrunnar, og
seinast er ekki annað eftir en
hnötturinn sjálfur. Þá á hann að
vera kominn í 320—480 km. hæð.
Þar hefur hann svo göngu sína um-
hverfis jörðina sem sjálfstæður
hnöttur og hraðinn verður um
30.000 km. á klukkustund, svo að
hann ætti að geta farið umhverfis
jörðina á 90 mínútum. Ekki er
hann laus við aðdráttarafl jarðar
og ýmislegt getur orðið honum að
farartálma, svo sem loftsteinar.
Með hverri hringferð nálgast hann
jörðina meir og meir. Eftir nokkra
daga — vikur, ef bezt lætur, segja
vísindamenn — mun hann þevtast
inn í ið þétta gufuhvolf og brenna
upp til agna.
En meðan hann er á flugi, mun
hann endurkasta sólargeislunum
alveg eins og tunghð gerir, og í
stjörnusjám geta menn fylgzt með
ferðum hans. Það má og vera að
hann verði sýnilegur berum aug-
um, og þá helzt í ljósaskiftunum.
Ekki hefur enn verið ákveðið úr
hvaða efni þessi hnöttur verður.
En hann verður að vera holur inn-
an, svo hægt sé að koma þar fyrir
alls konar vfsindalegum tækjum,
sem útvarpa til jarðar fregnum af
ýmsu, sem vísindamenn f ýsir að
vita, svo sem um þéttieika lof tsins,
veðrið, geislanir, segulmagn og
ýmislegt annað. En jafnvel þótt
hnötturinn væri heilsteyptur og
hefði því engin vísindaleg tæki
meðferðis, segjast vísindamenn
munu geta lært margt af ferðalagí
hans og því hvernig hann leysist
upp þegar hann kemur aftur niður
í gufuhvolfið.
Að baki þessara tilrauna er
vonin um, að manninum muní
einhvem tima takast að komast út
fyrir aflsvið jarðar, máske á tilbún-
um hnetti, sem svifið getur enda-
laust um himingeiminn.
Ung hjón voru á skemmtiferð í
Monaco. Það var dýrara að lifa þar
heldur en þau höfðu búizt við, svo að
eftir vikudvöl áttu þau ekki eftir nema
1 Sterlingspund.
— Ég ætla að freista hamingj unnar
í spilaklúbbnum, sagði hann og fór svo.
Hann vann fertugfalt í fyrsta skipti.
Og svo helt hann áfram og vann í
hvert skipti. Eftir klukkutíma hafði
hann grætt 20.000 Sterlingspund. Þá
hugsaði hann sér að græða almennilega
og lagði allan gróðann undir — og
tapaði.
Þegar hann kom heim í gistihúsið
spurði konan hvernig honum hefði
gengið.
— Ég tapaði þessu ema Sterhngs-
pundi, sem við áttiuru