Lesbók Morgunblaðsins - 18.11.1956, Blaðsíða 2

662
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
in“, en því nafni nefndi hann ó-
værðina.
Foreldrar Þorsteins fluttu
snemma til Flateyjar á Skjálfanda
og unnu sér sveitfestu í Flateyjar-
hrepp eða Flateyjardal.
Þau urðu ekki gömul og munu
hafa látizt áður en börn þeirra
næðu fullorðinsaldri.
★
Systir Þorsteins hét Soffía. —
Sagði Theódór Friðriksson rithöf-
undur, er var henni samtíða og
mundi hana vel, að hún hefði verið
fríð kona, en afar vör um sig og
óvenjulega stolt, svo það þótti
ganga brjálsemi næst af fátæklingi.
Lýsir Theódór henni á þá leið, að
hún hafi verið frekar lág vexti, en
þéttvaxin, sterk og hnellin og vík-
ingur til vinnu. „Hún var dökk-
hærð og móeygð, vel greind og
stálminnug. Reri hún oft á sjó eins
og karlmaður og þótti mikið lið að
henni hvar sem hún snerti á verki.
„Man ég hana vel“, sagði Theódór.
„Þetta var mesta artarmanneskja,
sögufróð og skrafhreyfin.“
„Soffíu þótti mjög vænt um
bróður sinn“, sagði Theódór enn-
fremur, „og hafði mikla raun af
þegar gárungamir voru að leika
með hann og erta hann. Hún var
aldrei við karlmann kennd, svo
vitað væri, og það orð fór af henni,
að hún væri ekki sköpuð eins og
venjulegar konur. Mun sá orð-
rómur hafa vakizt vegna þess
hversu óvægin hýn var þeim rusta-
mennum, er vildu stíga í vænginn
við hana og þóttust eiga hana vísa
vegna umkomuleysis hennar og fá-
tæktar. Fengu þeir hinir sömu oft-
ast þá útreið, að þeir reyndu ekki
að leita lags við hana í annað sinn.“
Venjulega var Þorsteini komið í
kirkju, ef þess var kostur, þá er
messað var. Teymdu hann þá tveir
sterkir menn inn um kirkjudymar
og hlesstu honum niður í krók-
bekkinn fram við dyrnar. Innar í
kirkjuna mátti hann ekki fara
vegna heiðindómsins, með því hann
var ekki álitinn í kristinna manna
tölu.
★
Þorsteinn var heljarmenni að
burðum, „ef hann nennti“, og svo
mikill og góður ræðari „ef við lá“,
að minnst þriggja manna maki var
hann talinn við árina. En Þorsteinn
var fæddur með þeim ósköpum, er
flestum fannst næsta óskiljanleg,
að aldrei var hann jafn óskaplega
latur eins og einmitt eftir að hafa
unnið eitthvert afreksverk við ár-
ina, eða annað það, er mikla krafta
og þol þurfti til að vinna.
Ráðvant fólk hallaðist helzt að
þeirri skoðun, að þessi yfirgengi-
lega leti, er Þorsteinn var haldinn
af, einkum eftir að hafa unnið
„ærlegt handtak" og sýnt með því
og sannað hvað hann gæti, væri sú
„sort“ af leti, er vísindin nefndu
„blóðleti“. Voru því bíldhöggvarar,
skottulæknar og blóðtökumenn
beðnir „að líta á Þorstein“ ef þeir
ættu leið um. Jafnframt voru
hrossageldingamenn fengnir til að
taka honum blóð þar sem þeir fóru
um í hrossageldingaembættiserind-
um, ef ske kynni að það ætti við
letinni í honum. Ekki batnaði Þor-
steini letin af blóðtökunum, enda
allsendis ófús á þær aðgerðir. Varð
að fá elfda menn, marga saman, til
að halda honum og reyra hann nið-
ur. Það þótti og vissara að kefla
hann, svo hann öskraði ekki og
æpti eins og villidýr rétt á meðan
verið var að losa hann við leti-
blóðið.
Theódór Friðriksson rithöfundur
gaf mér eftirfarandi uppskrift af
Þorsteini þjóðletingja og athöfnum
hans, eftir sögn foreldra sinna og
annara trúverðugra samtíma-
manna Þorsteins, í Flatey á Skjálf-
anda og annars staðar þar, sem
Þorsteinn dvaldi. Theódór þekkti
og Þorstein sjálfan í sjón og raun.
Er frásögn hans eins og hér greinir:
„Eins og skiljanlegt er, varð að
nota Þorstein við fiskiróðra í Flat-
ey á sumrin og haustin. Þótti hann
þá stirður í snúningum og sjó-
hræddur, ef eitthvað bar út af. Það
traust, sem menn báru til hans, var
allt undir því komið, hvað hann
gat verið mikill víkingur við árina
ef því var að skifta og mikið lá við,
en þess á milli nennti hann ekki
að róa að heitið gæti, nema rétt
að gutla með árinni með mestu
hægð og varasemi. Var þá oft í
góðu veðri ekki hægt að nudda
honum til að taka ærlegt áralag,
hvað mikið sem mönnum lá á að
færa sig um sjóinn. Þetta gat oft
komið sér mjög illa, enda ekki allra
meðfæri að hafa hann með sér á
sjó, þegar óþægðarköstin duttu í
hann á annað borð. Stundum tókst
þó mönnum að gera hann hræddan
við illfiska, og varð þá að gæta
allrar varúðar í því, að hann bryti
ekki allt í sundur. Stundum tókst
þó kunningjum hans að milda hann
með því að gefa honum tóbak upp
í sig pg lofa honum aukagetu þegar
í land væri komið.“
„Það bar við einu sinni að haust-
lagi nokkru eftir göngur, að fjórir
sexæringar reru til fiskjar frá
Flatey, eins og þá var siður.
Fimmti báturinn, sem á sjó fór um
morguninn, var frá Vík á Flateyar-
dal. Gunnar Guðmundsson, sjó-
garpur mikill, var með Víkurbát-
inn, og hafði hann að heita mátti
völdum hásetum á að skipa. — Fað-
ir minn var þá bóndi á Hofi (á
Flateyardal) og var hann háseti
hjá Gunnari um haustið. Heyrði ég
bæði hann og fleiri segja frá þess-
um eftirminnilega degi, og hefi ég
frásögn þessa eftir honum að
mestu leyti.
Bátarnir fóru á sjóinn snemma