Lesbók Morgunblaðsins - 18.11.1956, Blaðsíða 10

670
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hrakningurinn til Crímseyar
ÞÖRARINN STEFÁNSSON bóksali á Húsavík hefir sent mér eftir-
farandi athugasemdir og upplýsingar viðvíkjandi grein, sem eg skrif-
aði um hrakning Kristjáns Jónssonar til Grímseyar. Viðvíkjandi
viðumefninu „svartidauði“ skal eg vísa til frásagnar frú Stefaníu Sig-
geirsdóttur, konu séra Sæmundar Jónssonar í Hraungerði. Er sú frú-
sögn birt í Þjóðsögum Ólafs Davíðssonar og segir ffú Stefanía að
Húsvíkingar hafi ýmist kallað Kristján „svartadauða" eða „svarta-
fjanda". Um komu Kristjáns til Grímseyar fór eg eftir frásögn séra
Péturs Guðmundssonar í Grímsey. Á. ó.
EG ER nýbúinn að lesa grein þína
um frænda minn, Kristján
Jónsson Grímseyarfara, sem kom
í Lesbók Morgunblaðsins 14. okt.
þ. á. Oft heyrði eg talað um þessa
frækilegu för hans til Grímseyar,
bæði í minni sveit, Kelduhverfi og
hér á Tjörnesi og hefur öllum
sögnum borið saman í aðalatriðum,
svo að hér er ekki um neina skáld-
sögu að ræða.
Merkur fræðimaður, Jón Jakobs-
son bóndi í Árbæ á Tjörnesi
(frændi Kristjáns) tók að semja
mikið rit, sem hann kallar Ábú-
endatal á Tjörnesi á tímabilinu frá
1780—1900 og þar er greinilega
sagt frá Kristjáni og hrakningsferð
hans til Grímseyar. Jón mun hafa
byrjað á þessu ritverki sínu um
aldamót og voru þá margir lifandi
þar í sveit, sem mundu Kristján
og kunnu að segja frá honum og
ég veit að Jón Jakobsson var vand-
ur að heimildum.
Það sem eg hef helzt við frásögn
þína að athuga, er nafngiftin
„svartidauði". Það viðurnefni hefi
eg aldrei heyrt fyrri. Aðalviður-
nefni Kristjáns var „Grímseyar-
fari“ einstöku sinnum var hann
kallaður „Grímseyardraugur“, af'
því maðurinn var allferlegur, stór-
skorinn og brynjaður klakahúð þeg
ar hann náði landi í Grímsey og
héldu sumir að þetta væri draug-
ur en ekki mennskur maður. Sum-
ir köliuðu hann Skrambason af því
faðir hans var kallaður Jón
skrambi. Eg hef spurt ýmsa menn
hér, um viðurnefnið svartadauða
og kannast enginn við það í sam-
bandi við Kristján Grímseyarfara.
Hér læt eg fylgja afrit af frá-
sögn Jóns Jakobssonar.
ÞÁTTUR úr Abúendatali A
TJÖRNESI SKRÁÐUR AF JÓNI
sál. jakobssyni frA Arbæ
.... Kristján Jónsson Grimseyar-
fari sonur Jóns „skramba“ Jónssonar úr
Kelduhverfi. Kona Kristjáns var
Hólmfríður Davíðsdóttir frá Eyri í
Flateyardal, Tjörnesingaskálds. Hún
var síðast ráðskona hjá Níelsi Krist-
laugssyni á Húsavíkurbakka og deyði
þar. Sonur Kristjáns og Hólmfríðar
var Davíð í Kvíabekk á Húsavík, en
dóttir Guðný, er var kona Jóns Jóns-
sonar „gramsa“ á Sigurðarstöðum á
Sléttu 1900. Kristján var sjógarpur
mikill og reri gjarnan einn á bát. Var
það eitt haust að hann fékk lánaða
byttu til róðrar hjá Einari Jónssyni
í Saltvík, var það sela-nótastjóra-bytta
Einars og var honum mjög annt um,
hana. Reri Kristján á henni dag einn
sem oftar um haustið aleinn, gerði þar
á hann landsunnan veður (þetta var
27. nóv. 1848), þá var Kristján 23ja ára.
Réði Kristján eigi við neitt og sá sér
enga aðra lífsvon, en að slá undan veðr-
inu og freista þess ef hann kynni að
ná til Grímseyar. Náði hann eynni að
kvöldlagi, en með því að engir menn
voru á ferli á eynni, né sáu til hans,
þá braut Kristján byttuna aðeins á
hnýflinum í lendingunni. Gekk hann
til bæjar um kvöldið í öllum sjóklæð-
um sínum og var fremur ferlegur
sýnum. Barði hann að dyrum á bæ
þeim, er hann fyrst kom til og kom
kvenmaður út, en hún hræddist Kristj-
án svo mjög að hún hljóp inn hljóð-
andi, en gat þess þó að einhver mað-
ur eða vofa væri úti. Vitjuðu þá piltar
dyra og vitnaðist þá að þetta ’var
Kristján Jónsson. Björguðu þeir svo
byttu hans. Var Kristján í eynni fram
á veíur langt og töldu menn í landi
hann allir frá. Gamli Einar í Saltvík
þráði byttu sínu við selaúthaldið, því
að hann átti enga byttu sem stjórana
þoldi nema þessa. Vildi svó til á þessu
tímabili að Guðmundur Jónsson á
Fjalli, faðir Jakobs í Koti, föður
Nönnu á Bakka, kom í Saltvík og
gisti þar. Var Guðmundur vel að sér
í mörgu, barst talið að hvarfi Kristjáns
og byttunnar og þótti Einari sem fyrri
að hann líða við byttutapið. Segir þá
Guðmundur við Einar að hann skuli
vera rólegur, hann fái byttuna aftur,
og hún sé lítið eða ekkert brotin.
Rættist og þetta, því að seinna um
veturinn komu Grímseyingar með
byttuna og var hún þá ekki meira
skemmd en áður er getið. Vissi enginn
hvaðan Guðm. hafði þá sjón um byttu
Einars, því að engin frétt hafði úr ey-
unni komið. Kristján bjó á ísolfsstöð-
um 1855—1871.
BLÓÐÞRÝSTINGUR
Amerískur læknir, dr. A. W.
Graham, hefir sennilega rannsak-
að blóðþrýsting í fleiri mönnum
heldur en nokkur annar læknir.
Hann hefir t. d. rannsakað blóð-
þrýsting í 100.000 unglingum á
aldrinum 4—18 ára. Og við það
hefir hann komizt að þeirri niður-
stöðu, að börn geti fengið of háan
blóðþrýsting, en það höfðu menn
ekki haldið áður. Hann hefur líka
komizt að þeirri niðurstöðu, að of
hár blóðþrýstingur gangi í ættir
oft og tíðum.
t—x'í>®®®<r'^_í
Nýtt tæki til fiskleitar.
BREZKT firma, Kelvin Hughes Ltd.
hefir fundið upp nýtt tæki til fiskleit-
ar, og segir að það sé miklu betra held-
ur en bergmálsmælar og „asdic“-tæki.
Með þessu nýa tæki geta skip leitað
eftir fiski í 1,5 km. fjarlægð í allar
áttir. Tæki þetta mun kosta um 100.000
krónur, að sögn.