Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1957, Síða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
lf
Vatnsþurrð
EYÐIST það, sem af er tekið, seg-
ir gamall málsháttur. Menn höfðu
lengi haldið, að ýmsar auðlindir
jarðar væri óþrjótandi, en nú er
komið annað hljóð í strokkinn. Þær
hafa eyðst jafnt og þétt, vegna
þess að af þeim var tekið, stundum
svo fyrirhyggjulaust, að kalla mátti
rányrkju. Þannig hefir hvölum
verið útrýmt að miklu leyti í
norðurhöfum og farið er að ganga
á selastofninn þar. Mörg fiskimið
eru uppurin. Og á landi er sömu
sögu að segja: Það eru ekki nema
nokkur ár þangað til allar kola-
námur eru svo að segja tæmdar,
kryolit-námurnar í Grænlandi eru
að segja af sér, olíunámurnar geta
máske enzt fram undir aldamótin
og svo er um ótal aðrar námur.
Skógar hafa verið höggnir og
brenndir miskunnarlaust, svo að
uppblástur hefir orðið, og nú eru
víðlendar eyðimerkur þar sem
áður voru fjóvsöm lönd. Ræktan-
legt land jarðar minkar með hverju
ári, en jafnframt f jölgar mannkyn-
inu stórkostlega. Við hvað á þessi
mannfjöldi að alast, þegar jörðin
gengur úr sér, og fiskveiðar verða
æ stopulli? Það er von, að þeir
sem hugsa fram í tímann, spyrji
þannig og sé áhyggjufullir.
Og nú blasir við nýr skortur,
sem lítið hefir verið um rætt, en
það er vatnsskortur í menningar-
löndum.
Það eru auðvitað bandarískir
vísindamenn, sem fyrstir hafa
kveðið upp úr með, að vatnsskort-
ur sé yfirvofandi. Bandaríkin eiga
mikið í hættunni þar, því að vatns-
eyðsla fer þar stöðugt vaxandi.
Talið er, að um aldamótin hafi
meðal fjölskylda eytt um 140 lítr-
um á dag að meðaltali. En öll
í heiminum
vatnseyðsla heimilanna er ekki
nema 1/10 hluti af allri vatns-
eyðslunni, því að 9/10 hlutar henn-
ar fara í áveitur og til iðnaðar.
Iðnaðurinn gleypir óhemju af
vatni, og sú eyðsla eykst hröðum
skrefum ár frá ári. Það þarf t. d.
um 500.000 lítra af vatni til þess
að framleiða eina smálest af stáli.
Og það þarf 2700 lítra af vatni til
þess að framleiða 5 lítra af bensíni.
Vatnsfrekustu fyrirtæki eru stál-
smiðjurnar, klæðaverksmiðjur,
olíuhreinsunarstöðvar, gúmverk-
smiðjur, pappírsverksmiðjur,, nið-
ursuðuverksmiðjur, öl- og vín-
bruggun, mjólkurstöðvar, sápu-
verksmiðjur, ræonverksmiðjur og
sútunarverksmiðj ur.
Vatnseyðslan fer svo ört vaxandi,
að gert er ráð fyrir því, að hún
hafi aukizt um helming eftir tíu
ár, og gangi sú aukning aðallega
til iðnaðarins.
í fyrra sumar var talsverður
vatnsskortur í rúmlega þúsund
borgum þar í landi. Margar borg-
ir hafa nægilegt vatn enn, en hafa
vanrækt að tryggja sig í framtíð-
inni. Aftur á móti hafa stórborg-
irnar New York og Los Angeles
þegar gert ráðstafanir til þess að
sækja vatn mörg hundruð mílur
og leiða það tíl sín.
Margs konar ráðstafanir hafa
þegar verið gerðar til þess að
spara vatn. Talið er að iðjuver eyði
miklu meira vatni en þörf er á,
og hafa þau verið hvött til að spara.
En aðal sparnaðurinn er þó í því,
að nota vatnið betur, nota sama
vatnið mörgum sinnum.
Ýmis iðnfyrirtæki eru þegar
farin að nota sjó, og er talið að
rúmlega 14 milljón ekru-fet af sjó
sé notuð á hverju ári, en eitt ekru-
fet samsvarar 1 feta djúpum sjó
á einni ekru.
En helzta lausnin á vatnsskort-
inum verður sú, að eima sjó, eða
ná saltinu úr honum, til þess að
hafa hreint vatn. Sú aðferð hefir
verið talin of dýr til þessa, en nú
fara fram víðtækar rannsóknir á
því hvernig unnt sé að vinna
ferskt vatn úr sjó með sem
minnstum kostnaði.
Verð á vatni er nú talið 1,50—
50 dollara ekrufetið. En sama magn
af vatni, sem unnið er úr sjó, kost-
ar 100—125 dollara. Með nýum
aðferðum mundi þó hægt að lækka
kostnaðinn.
Farið er að nota sólarofna til
þess að eima sjó, og getur það
verið gott, þar sem nægur sólar-
hiti er og sjór heim að bæardyr-
um. Þannig er ástatt víða í Kali-
fomíu, og með þessari eimingar
aðferð mætti ef til vill fá þar ódýr-
ara vatn, en nú er notað, því að
vatn er þar yfirleitt dýrt. Eitt fyrir-
tæki, sem notar þessa aðferð, Paci-
fic Gas and Electric Co, segir að
hún verði sér ódýrari en að grafa
lífunna, eða gera voldugar stíflur,
en þó kostar hvert ekru-fet 500
dollara.
Sumir halda nú að hægt sé að
framleiða ferskt vatn úr sjó á
ódýrari hátt en að eima sjóinn.
Fara nú fram rannsóknir í því
skyni, og er aðferðin sú, að ná
saltinu úr sjónum og láta vatnið
verða eftir. Salt er blendingur af
sóda og klór, og þegar það bráðnar
í vatni, leysist það upp í sódaein-
ingar, sem hafa aðhverfa raf-
hleðslu og klóreiningar, sem hafa
fráhverfa rafhleðslu. Sjórinn er
látinn í ker og er í öðrum enda
þess aðhverfur rafpóll, en í hinum
fráhverfur. Þeir draga nú að sér
eindirnar sitt á hvað, og við það
verður hreint vatn eftir í miðju
kerinu.
Menn vita líka að saltið í sjón-