Lesbók Morgunblaðsins - 17.11.1957, Blaðsíða 12

608
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Nú er það kunnugt að áður fyrr
voru jöklar miklu meiri á jörðinni
en nú er.'Fyrir 10.000 ára var mikill
hluti jarðar þakinn jökli. Og nú eru
jöklar þar sem áður hefir verið
blómlegur gróður. Það sést á kola-
lögunum, sem fundizt hafa á Græn-
landi og Suðurskautslandinu.
Hvernig stendur á þessu?
Ekki þarf nema lítinn mun á
endurkasti hitageisla frá jörðinni
til þess að valda gjörbreytingu á
veðurfari, ef það helzt nógu lengi.
Breytingar á veðurfari virðast að
miklu leyti stafa af hitabreyting-
um í iofti. En þó hefir sjávarhitinn
ef til vill enn meiri þýðingu þar.
Sjórinn drekkur í sig hita og geym-
ir hann lengi. Örfist hitaútgeislun
frá jörðinni og standi svo um langt
árabil, þá hlýtur sjórinn að kólna,
og við það breytist veðrátta til
hins verra. Eru nú flestir veður-
fræðingar og haffræðingar komnir
á þá skoðun, að mestu veðurfars-
breytingar á jörðinni hafi stafað af
hafstraumum. Menn vita að kaldi
sjórinn við skautin sekkur og
streymir í áttina að miðjarðarlínu
langt niðri í djúpunum. Hitt vita
menn ekki hve lengi hann er á leið-
inni né hvað um hann verður. Það
getur vel verið að straumurinn sé
áratugi á leiðinni, eða jafnvel þús-
undir ára. Og ekki vita menn held-
ur hvort straumurinn er jafn og
stöðugur, eða hann er mismunandi
öflugur
Þetta allt á nú að rannsaka á
jarðeðlisfræðaárinu. Til þess á að
nota gerfihnetti við rannsókn hinna
efri loftslaga og áhrif jöklanna á
loftslagið, en um 70 skip frá mörg-
um þjóðum vinna að rannsóknum
á hafstraumum og sjávarhita á
mismunandi dýpi.
En þá kemur önnur spurning: —
Eru tímabundnar breytingar á veð-
urfari um allan hnöttinn? Sumir
halda að svo sé.
Jöklarnir eru beztu leiðbeinend-
ur um hvort tíðarfar er að hlýna
eða kólna. Þeir minnka með vax-
andi lofthita, en aukast aftur und-
ir eins og loftið kólnar. Seinustu
50 árin hafa jöklar á norðurhveli
jarðar farið minnkandi og jafn-
framt hefir meðalhiti ársins þar
farið hækkandi. Nú þekja jöklar
um 3% af yfirborði jarðar. Verði
nú áframhald á þessu hlýindatíma-
bili, má alveg gera ráð fyrir því,
að þeir lækki um 2 fet á ári að
meðaltali. En slík bráðnun jökla
mundi hafa það í för með sér, að
yfirborð sjávar hækkaði um hér
um bil þumlung á ári, eða um 10
fet -á hundrað árum. En slík hækk-
un sjávar mundi hafa hinar alvar-
legustu afleiðingar fyrir byggð
manna með ströndum fram.
Á þessu hlýindaskeiði hefir borið
talsvert á því að úrkoma hafi
brugðizt á ýmsum stöðum, svo að
frjóvsöm lönd hafa skrælnað. Þetta
stafar ekki af því að eigi sé nóg
vatn í loftinu. Á hverju ári gufar
svo mikið upp úr höfunum, að ef
það vatn felli síðan jafnt yfir jörð-
ina, mundi meðal úrkomumagn á
hvern ferþumlung hennar nema
um 100 þumlungum á ári. Yrði
dreifingin svo jöfn, mundi vera
gott að búa á jörðinni. En eru nokk-
ur ráð til þess að jafna hana?
Bjartsýnir menn eru ekki frá því,
að mannkynið geti haft stjórn á
veðráttu, þegar því skilst til fulls
hvernig á veðráttubreytingum
stendur En það er eitt af viðfangs-
efnum vísindamanna á jarðeðlis-
fræðaárinu að reyna að komast eft-
ir þessu. Gæti það orðið til ómetan-
legrar blessunar fyrir alla að slíkt
tækist. En þó gæti það líka orðið
til bölvunar, því að einn vill sól
þegar annar vill regn.
Fræðimenn hafa verið að leita
skýringa á því hvernig standi á
hlýnandi veðráttu seinustu hálfa
öldina. Hafa þeir helzt komizt að
þeirri niðurstöðu að þessu valdi
aukið kolsýrumagn í loftinu. Þetta
kolsýrumagn berst út í loftið með
kolareyk og olíureyk frá öllum
þeim aragrúa verksmiðja sem á
jörðinni eru og hinum mýmörgu
vélum, sem knúðar eru með olíu.
Loftinu má líkja við glerþak á
gróðurhúsi. Það hleypir hitageisl-
um örugglega inn, en varnar svo
útstreymi. Loftið hleypir líka hita-
geislum í gegn um sig, en tvö efni
í því hamla hitaútstreymi aftur út
í geiminn. Það eru raki og kolsýra.
Með auknu kolsýrumagni í loftinu
helzt hitinn í gufuhvolfinu. Verði
nú næstu öld notað jafn mikið af
kolum og olíu og að undanförnu,
þá gera menn ráð fyrir að kol-
sýrumagn loftsins muni hafa auk-
izt um 20% frá því sem nú er. —
Menn vita að vísu ekki hver áhrif
þetta mundi hafa, en gera þó ráð
fyrir að meðalhiti hinna lægri loft-
laga mundi hækka um mörg stig.
Þá verður gott að vera á íslandi.
(Að mestu úr „Think").
Hvernig er farið með tímann?
1 hverju ári eru 365 dagar
Menn sofa 8 tíma í sólar-
hring, það eru 122 —
Eftir eru 243 dagar
8 tíma hvíld í sólarhring
er sama sem 122 —
Eftir eru 121 dagur
Á hverju ári eru 52 sunnu-.
dagar 52 dagar
Eftir eru 69 dagar
Hvern % laugardag er frí,
það eru 26 —
Eftir eru 43 dagar
Veikindaforföll og matmáls-
tímar 1:50 á dag 28 —
Eftir eru 15 dagar
Hálfsmánaðar sumarfrí 14 —
Eftir er 1 dagur
en það er frídagur verkamanna og
ekkert unnið. (Ripley)