Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1957, Blaðsíða 13

LESBOK mORGUNBLAÐSINS
641
Ógurlegt skriðuhlaup í Skjaldbökufelli
Skjaldbökufell, skriðan sést slögglega á myndinni.
í FYLKINU Alberta í Kanada, þar
sem Stephan G. Stephansson átti
heima, og alveg vestur við Kletta-
fjöllin, er lítið þorp, sem heitir
Frank. Það stendur þar inn á milli
fjalla í svonefndu Krákuskarði
Yfir það gnæfir fjall, sem heitir
Skjaldbökufell, eða aðeins Skjald-
baka. Það er 7000 fet á hæð og af
því er dýrleg útsjón, því að allt
um kring rísa snævi þaktir fjalla-
tindar, 10.000 fet á hæð og meira.
En fjallið sjálft er ekki fagurt.
Það er allt sundur brostið og eru
sprungurnar víða hyldjúpar og
langar. Fjallið er ólíkt öllum öðr-
um fellum og tindum Klettafjall-
anna. Það er eins og tvö fjöll, hvort
ofan á öðru. Efst er þykkur hattur
úr kalksteini, en undir er sand-
steinn og þar undir kolalög.
Nafnið er frá Indíánum komið.
Þeir kölluðu það Skjaldbökufell,
eða aðeins Skjaldböku, vegna
þess, sögðu þeir, að það er á iði
eins og skjaldbaka. Þeir þorðu
aldrei að tjalda í námunda við það,
þegar þeir voru á ferðalagi þarna,
vegna þess að þeir óttuðust að
fjallið mundi skríða áfram eða
detta yfir sig. Enginn veit nú hvað-
an þeim hefir komið sú trú, en allt
bendir til þess að þeir hafi verið
meiri jarðfræðingar en menn hafa
álitið.
Þarna fannst „svartagull“, en
svo kölluðu landnemar kolin. Er
þar auðug náma og kolalagið eitt-
hvað um 18 fet á dýpt. Þarna reis
því upp þorpið Frank og blómgv-
aðist vel. Um aldamótin voru mán-
aðarlaun námamanna um 125.000
dollarar, og allt var þar í upp-
gangi.
Árið 1903 var verið að gera járn-
braut þaðan til Lille og járnbraut-
arstarfsmennirnir höfðu sett bæki-
stöð sína undir Skjaldbökufelli.
Nokkru austar, hinum megin við
Krákuána, sem rennur um skarðið,
voru sjö íbúðarhús, og alveg uppi
við fjallsræturnar bjó sá maður,
er James Graham nét, ásamt fjöl-
skyldu sinni.
Það var að kvöldi hins 28. apríl
1903, að námamennirnir, sem unnu
um nætur, fóru niður í námuna að
vanda. Þeir voru 19 alls. Kalt var
í veðri um kvöldið og gerði napurt
frost er fram*á nóttina leið. Klukk-
an rúmlega fjögur um nóttina voru
starfsmenn Kyrrahafsjárnbrautar-
innar að ganga frá kolavögnum,
sem áttu að fara þaðan. Heyrðu
þeir þá skyndilega vábrest mikinn.
Þeir stukku upp á lausa hjólsleða
og flýttu sér burt allt hvað þeir
gátu, og björguðu þannig lífi sínu
á seinustu stundu. í sama vetfangi
brast fram stór spilda efst í fjall-
inu, 4000 feta breið og 1300 feta
þykk. Er talið að í henni hafi verið
um 70 milljónir smálesta af grjóti.
Það var öll norðausturkinn fjalls-
ins, sem hrapaði, og skipti það
varla meira en tveimur mínútum,
að skriðan hafði þakið 3200 ekra
svæði og lá þar víða 100 feta
þykk.
Skriðan skall fyrst á húsi Gra-
hams og sópaði því með sér, og
fórst þar öll fjölskyldan. Svo skall
skriðan á íbúðarhúsunum sjö og
sópaði þeim burtu. Þá fór hún yfir
bækistöð járnbrautarmanna og
kaffærði hana algjörlega og einn-
ig járnbrautina á löngum kafla.
Farþegalest var aðeins ókomin til
þorpsins og henni var bráð hætta
búin, ef hún skyldi rekast á skrið-
una. Starfsmaður á járnbrautar-
stöðinni lagði þá út á skriðuna, an
grjótið í henni var sjóðandi heitt
eftir hrun og árekstra, svo að það
þótti hreint kraftaverk að hann
skyldi komast yfir og geta gefið
/
t