Lesbók Morgunblaðsins - 02.02.1958, Síða 4

36
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Ný fataefni
sem hvorki eru ofin né prjónuð
FRÁ örófi alda hefir mannkynið
gert sér fatnað á þann hátt, að
spinna ull og vefa eða prjóna úr
bandinu. Fyrst var spunnið á hand-
snældu, síðan á rokk og seinast í
spunavélum. Fyrst var notaður
seinvirkur kljávefstóll, síðan fund-
til þess, að bannað var að byggja
torfkofa í Miðbænum í Reykjavík,
og jafnframt var svo ákveðið. að
ef einhver torfkumbaldi þarfnað-
ist viðgerðar, skyldi hún ekki fara
fram, heldur væri kofinn rifinn til
grunna. Það var á þennan hátt að
Miðbærinn losnaði við torfkofana.
Suggersbær var þó ekki rifinn
fyr en 1848. Reisti Jóhannes þá lít-
ið timburhús á lóðinni. Sneri það
stafni að Kirkjustræti og var
tjargað.
Jóhannes dó 1852 og var þá 56
ára að aldri. Bjó svo Geir sonur
hans fyrst í stað þarna með móður
sinni, en fluttist í Sjóbúð 1860. Síð-
an bió L. A. Knudsen lengi í Sugg-
ersbæ, en eftir 1870 eignaðist Sig-
urður Arason frá Þerney húsið.
Skipti það þá um nafn og var kall-
að Þerneyarhús. Eftir daga Sigurð-
ar bjó þar ekkja hans, Gróa Odds-
dóttir og dætur hennar, sem alltaf
voru kallaðar Þerneyarsystur og
höfðu þar matsölu.
Um aldamótin var húsið rifið og
þá reisti Gunnar kaupmaður Ein-
arsson þar stórhýsi og verslaði þar
um skeið. Seinast var þarna veit-
ingahúsið Tjarnarlundur, en þá
brann húsið, og er nú ekki eftir
annað en grunnurinn, þar sem bíl-
ar eiga griðastað.
* Á.Ó.
inn upp betri vefstóll með höföld-
um, skeið og skyttu, og seinast véla
-vefstólar. Fyrst var prjónað úr
bandinu á tvo prjóna, síðan á fleiri
og seinast komu prjónavélarnar.
Framfarirnar voru gífurlegar og
menn hafa talið að tóvinnan væri
nú komin á svo hátt stig. að á betra
verði ekki kosið.
En hvað segja menn þá um það,
ef ailar tóvinnuvélar verða óþarf-
ar, ef hægt verður að framleiða
betri og ódýrari dúka, sem hvorki
eru ofnir né prjónaðir? Allt bendir
til þess að svo muni fara áður en
langt um líður. í Bandaríkjunum
er nú þegar farið að framleiða
slíka dúka, og keppast mörg fyrir-
tæki um endurbætur á þeim.
Dúkar þessir eru gerðir úr ull,
bómull, eða gerviþráðum, svo að
hér er um hin sömu hráefni að
ræða og notuð hafa verið í fatnað
fram að þessu. En aðferðin við
framleiðsluna er öll önnur. Úr þráð
-unum eða hárunum, eru gerðar
örþunnar kembur, sem síðan eru
vættar í límkenndu efni. Síðan er
kemban hituð, fergð og þurrkuð og
er þá orðin að dúk.
Enn sem komið er hafa þessir
dúkar þann ókost, að þeir eru frem
-ur harðir og óvoðfeldir, og eru
því ekki notaðir í fatnað nema sem
millifóður. Þeir eru og notaðir til
þess að fóðra með þeim alls konar
töskur og skó, jafnvel í samfellur,
svuntur og yfirhafnir.
— o —
Upphaflega var byrjað á þessu
til þess að hagnýta ýmisleg efni,
sem fóru í súginn, svo sem tuskur
og svo stutt hár, að ekki var hægt
að spihna það. Var þá helzt hugsað
um að framleiða úr þessu hlífðar-
dúka í sjúkrarúm. En fljótt sáu
menn, að hér var enn víðara verk-
svið og var þá farið að gera til-
raunir með fjölbreyttari fram-
leiðslu.
Talið er, að nú fari slíkar til-
raunir fram í 30—40 verksmiðjum,
en þær flíka lítt árangri, enn sem
komið er, og er því ínikið á huldu
um framtíð hinna nýu dúka. En í
framleiðslunni er ótrúleg marg-
breytni, vegna þess, að til hennar
er hægt að nota alls konar þræði,
og ýmiss konar límkennd efni til
þess að binda þá saman. En ein-
mitt þetta, hve fjölbreytnin er
mikil, bendir til þess, að þar megi
vænta nýrra framfara. Sumir eru
því svo bjartsýnir að halda, að þess
verði ekki langt að bíða, að hægt
verði að framleiða alls konar fata-
efni á þennan hátt, og þau geti orð-
ið mikið ódýrari en önnur fataefni.

TILVINNANDI
Þ A Ð V A R í seinni heimsstyrjöldinni.
Þýzkur maður kom til bankastjóra,
kvaðst eiga 1000 mörk og bað hann að
gefa sér ráð til að ávaxta þetta fé
tryggilega.
— Það er bezt fyrir þig að kaupa
stríðsskuidabréf, sagði bankastjórinn.
Foringinn ábyrgist gildi þeirra.
— Foringinn er dauðlegur eins og
hver annar, og hvernig fer ef hann
fellur frá?
— Þá tekur Göring á sig ábyrgðina.
— Göring er flugmaður, hann getur
farist þegar minnst varir.
— Þá mun sjálfur nasistaflokkurinn
ábyrgjast, sagði bankastjórinn.
En maðurinn var enn tortryggur.
— Ef herinn bíður ósigur, þá er
flokkurinn frá.
Þá laut bankastjórinn að honum og
hvíslaði:
— Mein Gott — væri það ekki 1000
marka virði.