Lesbók Morgunblaðsins - 02.02.1958, Síða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
39
ELDUR í ETNU
Aðalgígur Etnu er um 5 km. ummáls.
NAFNTOGUÐUSTU eldfjöll í
heimi eru Etna á Sikiley, Vesúvíus
á Italíu, Mauna Loa á Hawaieyum,
Cotopaxi í Ekvador, Hekla á ís-
landi. Erebus á Suðurskautsland-
inu og Pelée á Martinique, segir í
grein í tímaritinu „Frontiers“.
Nú herma símfregnir, að eldur
sé uppi í Etnu. Er það gömul trú
að eitthvert samband sé milli Etnu
og Heklu, og þegar stórgos verði
í öðru hvoru fjailinu, muni hitt
ekki liggja niðri. Og víst er um
það, að einhver ægilegustu gos
köllum vér íslenzkir Góumánuð". (Úr
Þorbergsbók). Samkvæmt kenningum
stjörnumeistara er það mjög mikils
varðandi undir hvaða stjörnumerki
maður er fæddur.
Dismaladagar, eða ólánsdagar, eru
tveir í hverjum mánuði. Þeir eru i
febrúar næsti dagur eftir Blasíus-
messu (4. febr.) og hin áttunda stund,
og hinn tveimur nóttum fyrir Péturs-
messu (20. febr.) og hin níunda stund
„Þessar stundir eru ónýtar til allra
lækninga, þeirra sem menn vænta sér
heilsu af, nema guð vilji með jartegn-
um
beggja fjalla urðu sama árið, 1693.
Talið er að Etna hafi gosið rúm-
lega 400 sinnum frá því að sögur
hófust, og fyrsta gosið, sem menn
vita um. kom árið 475 f. Kr. Síðan
hefir hún hvað eftir annað valdið
stórtjóni.
Árið 1169 varð þar stórkostlegt
gos og lagði það borgina Catania
í eyði, en 15.000 manna fórust.
Catanía er hafnarborg suðaustan á
eynni og er helzt xunn frá seinni
heimsstyrjöldinni, því að þar vörð-
•ust Þjóðverjar síðast á Sikiley.
Árið 1669 opnaðist 18 km löng
sprunga í fjallinu og gaus ákaft
upp úr henni í 40 daga. Fólkið í
nágrenninu flúði þá og voru not-
uð öll samgöngutæki er til voru,
hestar, hestvagnar og bátar. En
þeir, sem ekki áttu neitt farartæki,
fóru á tveimur jafnfljótum og þótt-
ust eiga fótum fjör að launa. Eftir
gosið var allur suðausturhluti eyar-
innar sem eyðimörk. Var það
margra ára verk að rækta landið
að nýu og reisa Catanía úr rúst-
um. En þegar því var iokið, gaus
Etna að nýu. Það var árið 1693.
Fylgdu því gosi miklir jarðskjálft-
ar og fórust 60.000 manna.
Á öldinni sem leið gaus Etna
mörgum sinnum: 1832, 1852, 1853,
1865 1874, 1879 (þá hafði Hekla
gosið árið áður), 1886 og 1892. Alls
var eldur þar uppi 20 sinnum á
þeirri öld. Mesta gosið á þessari
öld var 1923.
Þegar Etna liggur niðri er hún
fagurt og tíguiegt fjall, Hún er
skammt frá sjó og rís þai upp af
jafnsléttu í allri sinni tign og mik-
illeik, og þykir sjófarendum það
stórfengleg sjón. Við ræturnar er
hún um 180 km. ummáls, en 48 km.
í þvermál. Efst á kollinum er aðal-
gígurinn, nær 5 km. ummáls og
1000 feta djúpur. En oíurlítið neðar
og allt umhverfis hátindinn eru 200
smágígar líkt og hálsmen á fjall-
inu.
Ótölulegur fjöldi íerðamanna
kemur til þess að skoða Etnu, og
þess vegna hefir járnbraut verið
lögð upp á fjallið og allt að stóra
gosgígnum. Þaðan er vítt, og dá-
samlegt útsýni. Sér yfir aila Sikil-
ey Calabria-skagann. til Möltu og
Lipari-eya. Fjallið er talið 10.741
fet á hæð, og í 9080 feta hæð er
stjörnuskoðunarstöð, og stendur
það hús einna hæst af öllum bygg-
ingum í Evrópu.
Enda þótt gosin valdi miklum
spjölium á landi, grær þó fljótt
aftur því að mikið gróðurmagn er
í gosefnunum. Héraðið umhverfis
Catanía sem orðið hefir fyrir
mestum áföllum af eldgosunum er
t. d. kallað aldingarður Sikileyar.
— Hvers vegna hafið þér ekki sent
mann til að gera við dyrabjölluna hjá
mér, eins og þér lofuðuð?
— Eg sendi mann, en hann sagði
að þér hefðuð ekki verið heima.
— Eg hefi alltaf verið heima.
— Jæja, hann sagðist hafa hringt
hvað eftir annað, en enginn komið til
dyra.