Lesbók Morgunblaðsins - 22.06.1958, Page 10

330
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hakon Stangerup, dr. phil.:
Danskir höfundar a\
eldri kynslóðinni
(Grein Stangerups um unga
danska höfunda birtist í Mbl
14. febrúar sl.)
ÞEGAR ræða skal um eldri danska
höfunda, þá sem eru ekki lengur
efnilegir heldur fullþroskaðir þá
er það kaldhæðin þverstæða, að
einn hinn merkasti þeirra er alls
ekki Dani, heldur Færeyingur. Það
er William Heinesen. Á árunum
eftir síðari heimsstyrjöld hafa verk
hans enn vaxið og skipað honum
á bekk með snillingunum. Skáld-
sögur hans „Den sorte gryde“ og
„De fortabte spillemænd" eru jafn-
frábærar að því er snertir ljóðræna
töfra og snjalla byggingu. Ár>ð
1957 bætti hann smásagnasafninu
„De fortabte spillemænd" eru jafn-
verka sinna. í þessari bók kynn-
umst við spennivídd höfundarins:
skörpum athugunum. ólgandi lífs-
gleði, dulúð og fjölkynngi. Hann
virðist hafa alla möguleika á valdi
sínu. Og sé hann ekki „ósvikinn“
Dani, þá skrifar hann að minnsta
kosti frábæra dönsku þar sem öll
blæbrigði tungpnnar leika í hönd-
um meistarans. Farið til Færeyja,
þér vísu menn í sænsku akademí-
unni, og hyggið að hvort þar er
ekki að vaxa upp efni í nóbels-
verðlaunaskáld....
Meðal þeirra ágætu dönsku höf-
unda, sem létu til sín taka í bók-
menntum ársins 1957 stóðu þrír á
fimmtugu, þau Aage Dons, Aase
Hansen og Johannes Wulff. Aage
Dons er alþjóðlegastur þeirra, f jall-
ar einkum um eilíft flakk hinna
evrópsku förumanna frá höfuð-
borg til höfuðborgar. Hann er
kunnugur hinum stóru borgum
meginlandsins og á norðurströnd
Afríku, en einnig nátengdur lífi
heldri manna í Kaupmannahöfn
fyrri tíma. Síðasta skáldsaga hans,
„De ábne arme“, segir frá einum
förumanni hans, sem er kominn
heim frá Alsír til að sitja við dán-
arbeð móður sinnar. Efni skáld-
sögunnar eru þessar síðustu stund-
ir í þverrandi lífi móðurinnar, lit-
irnir breytast úr gráu í svart, og
þessi dapurlega þróun er aðeins
rofin af björtum leiftrum minning-
anna. Þetta er ekki bezt? skáldsaga
Aage Dons. Hin alkunna tæknilega
snilli hans kemur óvíða fram í bók-
inni, en samt eru þar einstakir
ágætir kaflar. Það skal bara árétt-
dð fyrir okkar ágætu vinum á hin-
um Norðurlöndunum að þeir ættu
ekki að byrja á þessari síðustu bók,
ef þeir hafa hug á að kynna sér
verk þessa merkilega danska nú-
tímahöfundar.
Aase Hansen hefur hins vegar !
síðustu bók sinni gert betur en
nokkru sinni fyrr. Hún hefur ætíð
lýst mannfólkinu á heiðarlegan og
trúverðugan hátt, en í síðustu bók
sinni, „Den lange sommerdag“. er
hún jafnframt orðin undirhyggiu-
full og fyndin. Hún lýsir stúlkum,
sem eru í þann veginn að gefast
upp og ganga til hinnar miklu
hvíldar, og stúlkum, sem tipla í
eftirvæntingu eftir þvi að fá að
byrja á lífinu. Vandamál þeirra
eru fléttuð saman í fallegri umgerð
sumarsins og náttúrunnar á Norð-
ur-Sjálandi. Þetta er víst það sem
maður kallar „mjög dönsk bók“:
þar eru engir stórkostlegir eða ger-
byltandi viðburðir, en mikið
Karin Blixen
af skemmtilegum duttlungum
þar sem höfundur og lesari þrýsta
hönd hvor annars í trúnaði.
í síðustu skáldsögu sinni, „Hund-
en Bonzo“ fjallar Johannes Wulfr
ekki um mannfólkið eins og flestir
starfsbræður hans, heldur vin
okkar og förunaut hundinn, eins og
nafn bókarinnar ber með sér. En
hann gerir það ekki af því að hann
sé „dýraskáld“, bókin er ekki
ætluð meðlimum dýravinafélags-
ins „Svalan“ eða samtaka katta-
vina. Skáldsagan er ljóðrænni en
ílestar bækur um „raunverulega“
menn. Skáldið Johannes Wulff
gerir nefnilega ekki greinarmun á
mönnum, dýrum og plöntum: í
hans augum er allt sem lifir jafn-
dásamlegt og jafnverðmætt. Hann
nefur á mjög sérstæðan hátt varð-
veitt sakleysi hjartans. Það er eins
og hann standi ennþá og nuddi
morgundögg hins góða skapara úr
nýfæddum augum. Þess vegna séi
hann það sem við hinir getum
ekki séð, og hann gleðst á fróman
og ferskan hátt. Skáldsagan um
hundinn Bonzo er töfrandi, ekki
fyrst og fremst fyrir hundavini,