Lesbók Morgunblaðsins - 22.06.1958, Síða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
331
heldur fyrir þá sem elska skáld-
skap hins upprunalega.
Á sama hátt og þessar þrjár
skáldsögur skipa heiðurssessinn 1
danskri skáldsagnagerð eldri höf-
unda á árinu 1957 eru aðrar þrjár
bækur, sem eru eins konar hlið-
stæður þeirra og skipa einnig
sæmdarsess í bókmenntum ársins.
Þessar bækur eru eiginlega endur-
minningar í formi skáldsögunnar.
Þær eru skrifaðar af Kjeld Abell,
Karl Bjarnhof og Julius Bomholt.
Síðasta bók Abells heitir „De tre
fra Minikoi“ og lýsir ferðalagi sem
höfundur fór ásamt konu sinni frá
Vestur-Evrópu um Súezskurðinn
til hinna ævintýralegu landa í
austri. Þetta er ekki venjulegt
ferðalag, því höfundur segir m. a.
frá því hvernig þrír draugar komu
um borð í skipið á eyjunni
Minikoi; svo snýr hann sér
að því að segja frá öðru
ferðalagi, sem þau hjónin höfðu
tekið þátt í, nefnilega ferða-
lagi menningarsendinefndar til
Kína og loks hverfur hann að enn
öðru umhverfi og ólíku folki:
þetta gerist allt með þvílíkum
óstöðvandi orðaflaumi, að lesand-
inn týnir þræðinum og merking-
unni hvað eftir annað og er dauð-
uppgefinn eftir lesturinn. Það er
eins og hlaupið hafi ofvöxtur í lín-
ur bókarinnar, þannig að þær hálf-
kæfa þá merkingu sem höfundur-
inn ætlar þeim að hafa. Hér á það
við fremur en nokkru sinni, að
það sem er óljóst sagt er líka óljóst
hugsað. Það virðist vaka fyn'r
höfundinum að stilla hinu heil-
brigða og sterka Kínaveldi nútím-
ans gagnvart úrkynjaðri Vestur-
Evrópu. Hann er sanntrúaður
alþýðulýðveldissinni, eins og það
er kallað. En því miðui er hann
líka rígbundinn langsóttum list-
brellum, sem nálgast kukl, þannig
að ómögulegt er að saka hann um
„sósíalrealisma“. Hið bezta sem
sagt verður um bókina er, að hún
afhjúpar róttækan menntamann
sem stendur á krossgötum tveggja
heima og vill annan beirra með
heilanum, en getur alls ekki slitið
hjarta sitt frá hinum. Bókin er
þannig athyglisverð samtíðarheim-
ild og mælskur vitnisburður um
persónuleg vandamál höfundarins
— en hún er andvana fætt lista-
verk, þrátt fyrir snotra kafla, og
næstum ólæsileg.
Bók Kjeld Abells mun ekki fá
neinn varanlegan sess í dönskum
bókmenntum, ef hún fær þá nokk-
urn sess þar. Hins vegar er Karl
Bjarnhof þegar orðinn sígildur
höfundur fyrir hið einstæða verk
sitt um drenginn og unglinginn
sem verður blindur. Bók hans er
í tveimur bindum, „Stjernerne
'blegner“ sem kom út 1956 og „Det
gode lys“ sem kom út í fyrra.
Bókin er byggð á reynslu höfund-
arins sjálfs. Hún lýsir dreng sem
sér stjörnurnar blikna og ungum
manni sem finnur hið góða ljós
þrátt fyrir hræðilegt áfall blind-
unnar: ljós listarinnar og lífsgleð-
innar. Sagan er skrifuð í framúr-
skarandi rósemd og á kliðmjúku
máli þar sem hvergi er mishljómur
eða æðruorð; höfundurinn veit og
sýnir fram á að örlögin eru grimin,
en hann getur líka sagt frá þeim
hljóðláta krafti andans sem vinnur
bug á örlögunum. Þetta er hrífandi
saga án nokkurrar tilfinningasemi,
harmsaga sem lýkur á tónum
þakklætisins. Bókin er fyrst og
fremst frábært listaverk orðsins,
þar sem setningarnar eru eins og
spenntir strengir og andrúmsloftið
hlaðið fögrum tónum Sögumaður-
inn er hógvær og lætur lítið á sér
bera, en fyrir þá sök skynjar les-
andinn einmitt göfuga nálægð
hans. Sögupersónurnar eru marg-
ar og þeim er lýst ýmist með hljóð-
látri angurværð eða sérkennilega
opinskárri kímrú. Þessi tvö bindi
Karl Bjarnhof
af sannsögulegri skáldsögu Karls
Bjarnhofs hafa réttilega notið mik-
illa vinsælda í Danmörku, og nú
hafa þau verið þýdd á mörg önnur
tungumál og eru á góðri leið með
að leggja undir sig hinn stóra
heim bókmenntanna. Þetta verk er
nefnilega af þeirri gerð mikilla
listaverka, sem almúginn getur
líka notið. Það er með öllu laust
við tilgerð og sýndarmennsku: það
þarf ekki að sýnast einmitt vegna
þess að það er svo mikið.
Julius Bomholt, núverandi fé-
lagsmálaráðherra og fyrrverandi
menntamálaráðherra, skrifar líka
endurminningar í skáldsöguformi.
Síðasta bóK hans, „Svalerne“ er
fjórða þykka bindið í verki sem
lýsir lífi drengs frá því hann fer
að skynja umhverfið fram til
fjórtán ára aldurs. í síðasta bind-
inu fylgjumst við með drengnum
frá þorpsskólanum til skólans í
borginni: hann er að komast á
þann aldur þegar barnið er að vaxa
frá barnaskapnum hann er á ham-
skiptaskeiðinu, en hefur ekki enn
náð „Mykie-stiginu“ Þetta eru
stundir hressilegra indíánaleikja
og kostulegra samsæra, það er lagt
út í baráttu gegn óréttlætinu, en