Lesbók Morgunblaðsins - 22.06.1958, Side 12

332
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
jafnframt taka drengirnir sér fyrir
hendur hluti sem eiga rætur í
meiningarlausri illmennsku, eins
og stundum vill verða með drengi
í byrjun gelgjuskeiðsins. Félagsleg
efni koma líka fram í bókinni, við
sjáum bregða fyrir ýmsum sögu-
frægum persónum frá fyrstu árum
dönsku jafnaðarstefnunnar. En það
eru hvorki hinir raunverulegu at-
burðir né sögulega rás verksins
sem gefa þessum fjórum bindum
sérkenni sín og gildi, heldur skáld-
æð og listrænt handbragð höfund-
arins. Þessi ráðherra og stjórn-
málamaður er ósvikið skáld í
minningaskáldsögum sínum. Næm-
ur hugur hans er opinn, viðbrögð
skilningsvitanna eru ung, þokka-
full og stundum full af gáska. Það
er langt í grátinn, en stutt í hlát-
urinn. Að því er varðar listræn
handtök sér lesandinn hvernig
höfundinum vex smám saman
fiskur um hrygg eftir því sem á
verkið líður. í fyrsta bindinu voru
sumar setningarnar dálítið flatar
og slappar, en þegar frá leið örvað-
ist hrynjandin og það kom aukið
fjör í frásögnina. Einkum er endir-
inn á þessu síðasta bindi góður og
hrífandi, fullur af unaði og fegurð
náttúrunnar, og svo er skemmti-
legri smásögu skotið inn til
bragðbætis eða til að hrekkja
lesandann: hún fjallar um naut-
kálf og óveðursnótt. Undir-
ritaður greiðir Juliusi Bom-
holt ekki atkvæði sem stjórn-
málamanni, en ég læt honum
gjarna í té atkvæði mitt — eins og
raunar allir aðrir danskir gagn-
rýnendur — til að fá hann kosinn
inn í danskar bókmenntir, því þar
á hann heima.
Frá minningaskáldsögunni, þar
sem blandað er saman reynslu og
túlkun, er ekki stórt spor yfir j
hina listrænu ritgerð. Ritgerðir af
þessu tagi fengu gleðilegan virð-
ingarsess í dönskum bókmenntum
árið 1957. Það er gleðilegt meðal
annars vegna þess að raunin varð
sú, að fólk keypti ritgerðasöfnin,
nokkur þeirra komu í nýjum upp-
lögum. Dönskum lesendum virðist
sem sé orðið ljóst, að bók er ekki
endilega það sama og skáldsaga.
Það getur verið gott að sækja á
ónnur mið jafnframt. Þrír af beztu
yngri höfundum Dana sendu frá
sér ritgerðasöfn á árinu, og þau
voru öll óvenjulega góð. Þessir
höfundar eru: Per Lange, Kelvin
Lindemann og Knud Sönderby.
Per Lange, sem fékk verðlaun
gagnrýnenda fyrir síðustu bók
sína, „Ved musikkens tærskel",
hefur hlotið klassíska skólun og er
svo vandlátur, að það stendur
honum næstum fyrir þrifum sem
rithöfundi. Til allrar hamingju
tekst honumi þó með löngum
millibilum að vinna bug á drep-
andi sjálfsgagnrýni sinni og sleppa
frá sér bók. Hann skriíar um listir
og menningu, um tónlist og tungu-
mál, og það er sama á hverju hann
snertir, honum tekst alltaf að opna
ný sjónsvið og niðurstöður sínar
setur hann fram á tæru og ljósu
máli. Kelvin Lindemann er óró-
legri andi, og enda þótt hann sé
skemmtilega íhaldssamur og geri
margar snarpar atlögur að lág-
kúrulegri efnishyggju og þróunar-
hjátrú, þá er hann meiri nútíma-
inaður og lífsmaður. í hinni ágætu
litlu bók sinni, „Mens nattergalen
synger“ kemur hann með heillandi
náttúrulýsingar frá Norður-Sjá-
landi og frumlegar og skemmtileg-
ar myndir frá furðuveröld dýr-
anna. Menn hafa reynt að setja
Kelvin Lindemann á sinn stað í
bókmenntunum með því að kalla
hann „duglegasta og glæsilegasta
skemmtiskáld Danmerkur" (í því
sambandí er vísað til hinna stóru
skáldsagna hans sem lesnar eru
um Norðurlöndin öll, t d. „Huset
med det grönne Uæ“ og „Gyldne
kæder“). Síðasta bók hans, sem er
af allt öðrum toga spunnin, sýnir
Ijóslega hve hann býr yfir miklu
skapi og ósviknu listamannseðli.
Ef til mín kæmi maður með
skammbyssu og segði við mig:
mælið með einu, og aðeins einu,
dönsku ritgerðasafni, þá yrði ég
neyddur til að benda á bókina
„Gensyn med havet“ eftir Knad
Sönderby, þrátt fyrir allt mitt dá-
læti á Per Lange og Kelvin Linde-
mann. Hinn ágæti skáldsagna- og
leikritahöfundur hefur safnað sam-
an í þessu bók ýmsum augnabliks-
myndum og hugleiðingum um
sundurleitustu efni, um hafið,
borgir á Ítalíu, lif dúfnanna, erfið-
leika hversdagslífsins o. s. frv.
Knud Sönderby hefur ekki fyrst
og fremst í huga bókmenntir og
andlegheit eins og Per Lange, hann
reynir ekki að húðfletta heimsk-
una eins og Kelvin Lindemann,
fyrir honum vakir aðeins þetta.
að sjá, og lýsa því sem hann sér
með kímni sem er oft bráðsmitandi.
Vilji menn lesa dönsku eins og
hún er bezt skrlfuð á miðri tuttug-
ustu öld, þá eiga þeir að lesa „Gen-
syn med havet“ eftir Knud Sönd-
erby.
í þessu yfirliti yfir danskar bók-
menntir árið 1957 komum við loks
að „stóra númerinu", athyglisverð-
asta viðburði ársins: hinni nýju
bók éftir Karin Blixen (á ensku
nefnir hún sig Isak Dinesen),
„Sidste fortællinger“ Það er ekki
ætlunin að taka til rækilegrar um-
ræðu þessa margþættu og einstæðu
bók, því hún er þegar orðin víð-
þekkt, heldur getur hún orðið eins
konar endapunktur við þessa
skýrslu yfir bókamarkað ársins,
sem var með auðugasta móti í þetta
sinn.
Bók barónsfrúarinnar hefur
fengið misjafna gagnrýni. Flestir
voru stórlega hrifnir, en bókin fór
í taugarnar á uokkrum. Það a