Lesbók Morgunblaðsins - 22.02.1959, Page 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
93
ATOMKLUKKAN
SAGA T'IMAMÆUNGA FRÁ UPPHAFI
ir þéttkendir af tilhlökkun. Þeir voru
allir undur góðir við mig, barnið, sem
þeir höfðu reynt að siða til og kenna
sjómennsku.
Barnið, segi eg. Mér fannst eg vera
orðinn sjómaður, 15 ára gamall, gat
vaggað í göngu og haft húfuna úti í
öðrum vanganum. Hann Mangi og hin-
ir landkrabbarnir ættu bara að sjá
mig.
Enginn minntist á tvö hundruð
punda lúðuna mína þegar heim kom.
Þetta var bara fiskur, sem skipt var
milli skipstjórans og annara vildar-
vina. Mér þótti þetta hálf slæmt, að
mér skyldi ekki hrósað fyrir happa-
dráttinn, en varð að hafa það. Aftur
var mikið rætt um það, að Mangi í
Sauðagerði og þrír aðrir hefðu fengið
tólf krónur hver fyrir 12 tíma sunnu-
dagsvinnu, við að losa timburskonn-
ortu fyrir Völund. Það þótti óheyrilega
mikið kaup.
Vesturbæingarnir héldu flestir, að
þeir hefðu ekki séð kónginn. Það var
þó ekki. Hann slapp einfi morgun frá
fylgdarliði sínu og komst vestur á
fiskreitina, þar sem konurnar voru að
breiða fiskinn í glaða sólskini. Hann
talaði dönsku og brosti hlýlega, og
þær svöruðu á íslenzku. Góðvildin ger-
ir alla að vinum. Og ekki versnaði álit-
ið, þegar hann gaf hverri konunni, og
krökkunum líka, spegilfagra tveggja
króna peninga. Þær sögðu það konurn-
ar, að hann hefði verið einstaklega
altilegur þessi danski túristi.
Hannes Jónsson.
T I L R A U N
Flækingur nokkur kom að sumarlagi
á bóndabæ í Ameríku, staðnæmdist við
hliðið og kallaði til húsfreyunnar og
bað hana að gefa sér ölmusu.
— Opnaðu hliðið og komdu inn í
garðinn, sagði hún.
Flækingurinn hikaði, því í garðir'im
var varðhundur, sem horfði grimmdar-
lega á hann.
— En hundurinn — — bítur hann
ekki? stamaði hann.
— Eg veit það ekki, svaraði konan.
Eg fekk hann í morgun, og nú langar
mig til að sjá hvort nokkurt gagn er
í honum.
FYRSTA tímatal manna hefir ver-
ið miðað við gang sólar og tungls,
eins og segir í Vafþrúðnismálum:
Mundilfari heitir,
hann er mána faðir
og svo sólar hið sama;
himin hverfa
þau skulu hverjan dag
öldum að ártali.
Menn skiptu tímanum í nótt og
dag, réði sólin deginum, en máni
réði nótt. Þannig varð sólarhring-
urinn tvö dægur. Seinna skiptu
menn svo dægrunum í smærri
hluta, og er talið að það sé frá
steinaldarmönnum komið, og þeir
hafi farið eftir því hvað tré köst-
uðu misjafnlega löngum skuggum.
Upp úr því fundu menn svo upp
sólskífuna og er vitað að Egyptar
notuðu hana fyrir 3000 árum. Þeir
munu og hafa orðið fyrstir til að
skipta deginum í tólf jafna hluta.
Sólskífan var nokkuð nákvæm á
daginn, en um nætur kom hún ekki
að neinu gagni. Þá var fundið upp
áhald, sem kallað var „clepsydra“,
eða vatnsklukkan, og notuð til
þess að mæla næturstundirnar.
Þessi vatnsklukka var notuð
bæði í Egyptalandi og Babylon 800
árum fyrir vort tímatal. Hún var
mjög einföld. Það var leirskál með
dálitlu gati á botninum. Skál þessi
var sett niður í eitthvert vatnsílát.
Vatnið streymdi þá upp um botn-
inn og fyllti skálina á hér um bil
einni klukkustund Alltaf varð
maður að vaka yfjr skálinni, til
þess að tæma hana í hvert skipti
sem hún fylltist.
Annars staðar í heiminum höfðu
menn aðrar aðferðir til þess að
mæla tímann. Kínverjar notuðu
t. d. trefjakaðal, sem þeir kveiktu í.
Hann brann mjög hægt og jafnt,
og á honum voru hnútar með vissu
millibili, og við það mældu þeir
tímann hve lengi kaðallinn var að
brenna milli hnúta. Aðrir fundu
upp á því að nota kerti og mældu
tímann eftir því hve lengi þau voru
að brenna. Og svo fundu menn upp
stundaglasið, þar sem sandur renn-
ur niður um lítið op. En þessar
uppfinningar tóku vatnsklukkunni
ekki fram.
Síðan var fundin upp endurbót
á vatnsklukkunni, með því að snúa
henni við. Var skálin stækkuð og
fyllt af vatni og það látið drjúpa
úr henni eins og sandurinn úr
stundaglasi. Nú var skálin höfð svo
stór, að vatnið í henni entist heila
nótt, en innan í skálinni voru stryk,
er sýndu hvað áliðið var, þegar
vatnið hafði náð þeim. Þetta var
mikil endurbót ,en að vísu gekk
þessi „klukka“ ekki nákvæmlega.
Um 140 árum fyrir vort tímatal
höfðu enn verið gerðar endurbæt-
ur á vatnsklukkunni. Vatnsrennsl-
ið úr skálinni hafði verið gert stöð-
ugra en áður og svo hafði flot-
hylki verið sett í sKálina, en það
var í sambandi við nokkurs konar
sigurverk og hafði vísi, sem benti
á hvaða tími sólarhrings væri.
Þegar hér var komið höfðu menn
skipt deginum í 12 stundir og nótt-
inni í aðrar 12 stundir. En þar sem
það kemur ekki fyrir nema tvisvar
á ári að dagur og nótt sé jafnlöng,
varð að halda nákvæman vörð um
vatnsklukkuna og gera stjörnuat-
t
t
f
i