Lesbók Morgunblaðsins - 22.02.1959, Side 15

PAF
EGYPTAR hinir fornu fundu upp
á því að nota blöðin af papyrus-
jurtinni til þess að skrifa á. Það-
an er pappírsnafnið komið. En
reglulegur pappír var fyrst fund-
inn upp í Kína árið 105. Ts’ai Lun
hét sá, sem hefir heiðurinn af þess-
ari uppgötvun. Hann hafði gert ó-
tal tilraunir að búa til eitthvert
efni, sem gott væri að mála og
skrifa á, og að lokum tókst honum
að gera Þimnar arkir úr gróður-
trefjum, sem hann bleytti upp og
setti síðan undir þungt farg og
fekk úr þessu þunnar arkir.
Þessi pappír tók mjög fram eg-
ypzka pappírnum og öllum öðrum,
er menn höfðu áður notað til að
letra á, svo sem pergamenti, skinni,
silki, trjáberki, fjölum, beinum,
steini, leirtöflum, vaxtöflum, málm
-þynnum o. s. frv.
Margar aldir liðu áður en þessi
uppgötvun yrði kunn utan Kína.
Fyrst barst hún til Japan, og þar
var fyrsta tilraunin gerð að prenta
á pappír árið 770. En langur tími
leið enn áður en pappír bærist til
Evrópu. Það var ekki fyrr en árið
950 að Serkir kenndu Spánverjum
að búa til pappír, og Þaðan barst
svo uppgötvunin út um allan heim.
Ts’ai Lun hafði notað trefjar úr
hampi og bómull til þess að gera
úr sinn pappír, og þessi pappír var
svo sterkur, að enn eru til arkir
af honum síðan 109. Þessi pappír
var auðvitað handimninn, og svo
var um alla pappírsgerð fram eftir
öldum. En eftirspurn að pappírn-
um jókst jafnt og þétt og svo rak
að því, að finna varð nýjar aðferð-
ir til þess að framleiða hann í stór-
um stíl. Þá komu pappírsvélar til
sögunnar og jafnframt fundu menn
þá upp á Því að nota ýmis önnur og
grófgerðari efni til framleiðslunn-
LEStíÓK MORGUNBLAÐSINS
95
r i*t
ar, en áður hafði verið, svo sem
gras, hálm og seinast timbur. Og
nú er langmest af pappír búið til
úr trjágraut. Þó er enn framleidd-
ur handunninn pappír, búinn til úr
tuskum, líni, bambustrefjum og
bómull. Það eru dýrustu og beztu
pappírstegundimar sem til eru.
Þegar dagblöðin komu til sög-
unnar, jókst mjög framleiðsla á
pappír úr timbri, og nú er svo kom-
ið, að rúmlega 20. hlutinn af öllu
því timbri sem fæst úr öllum skóg-
um heimsins árlega, fer til pappírs-
gerðar. Svo mikil er t. d. pappírs-
þörf amerísku blaðanna, að þau
gleypa daglega skóg af nokkrum
ekrum lands.
Mest af því timbri, sem fer til
pappírsgerðar, kemur frá Norður-
Ameríku og Norðurlöndum.
Miklar og stöðugar framfarh
hafa orðið í pappírsgerð, eftir því
sem reynsla og þekking jókst. Kín-
verjar komust t. d. fljótt að því að
ýmis skordýr sóttu mjög í pappír
og eyðilögðu hann. Þá tóku þeir
upp á því að blanda eitri í hrá-
efnið. Sama hugmyndin var síðar
notuð, þegar sóttvarnarefnum var
blandað í hráefni það, er salerna-
pappír er gerður úr. En sumar ný-
ungar í pappírsgerð hafa fundizt
af tilviljun. Þannig var það árið
1790, að kona pappírsframleiðanda
í Englandi missti óvart blámabréí
ofan í pappírsgrautinn. Afleiðingin
varð sú, að pappírinn varð ljósblár.
Og þegar almenningur sá þennan
litaða pappír, sóttist hann mjög eft-
ir honum. Varð þetta til þess, að
mislitur sendibréfapappír gekk
miklu betur út heldur en hvítur
pappír.
Öðru sinni var það í pappírs-
verksmiðju í Berkshire, að starfs-
maður gleymdi að láta hin venju-
legu efni út í pappírsgrautinn. Af-
leiðingin varð sú, að vélarnar skil-
uðu ekki þunnum og sléttum papp-
ír, heldur grófum og linum pappír.
Þetta var talið bráðónýtt og átti
að fleygja því. En verksmiðjueig-
andinn tók að athuga þennan
nýa pappír nánar og komst þá að
því, að hann dró í sig vætu. Þetta
varð til þess að hann breytti fram-
leiðslu sinni og tók að framleiða
þerripappír og varð brátt mikil
eftirspurn að honum.
o O o
Pappírinn er í dag algengastt
hluturinn í daglegu lífi manna. Á
heimilunum eru veggir þaktir með
pappír. Matinn, sem konan kaup-
ir í búðunum, fær hún vafinn inn-
an í pappír. Við fáum kaup okkar
goldið í pappírspeningum eða ávís-
unum, skrifuðum á pappír. Allir
samningar, allt frá venjulegum
húsaleigusamningi upp í þýðingar-
mestu milliríkjasamninga eru
skráðir á pappír. Hið margbrotna
bókhald nútímans væri óhugsan-
legt ef ekki væri til pappir. Allur
fróðleikur heims er skráður á papp-
ír. Bækur og blöð eru ómissandi
á hverju heimili.
Hugsið ykkur hvernig færi, ef
enginn pappír væri til. Menningin
mundi hrynja í rústir, því að ekk-
ert siðað þjóðfélag getur staðizt,
nema það hafi nógan pappír.
Sjómaður var fyrir rétti í Bretlandi,
ákærður fyrir áflog og barsmíðar.
— Hvernig vildi Þetta til? spurði
dómarinn.
— Eg fór inn á símabauk til Þess að
tala við stúlkuna mína. Þá kemur Þar
maður, sem vill komast í símann. Hann
Þreif í öxlina á mér og henti mér út
— Og Þá hafið þér reiðst?
— Nokkuð svo, en eg varð alvarlega
reiður Þegar hann fleygði stúlkunni
minni líka út