Lesbók Morgunblaðsins - 01.03.1959, Síða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
111
gerlum eða sýklum, og þá ekki síð-
ur þeirri uppgötvun að fyrir þetta
sé hægt að vinna bug á margs
koriar smitandi sjúkdómum, sem
engin lækning þekktist á áður. Hér
voru fundin þau töfraefni, er stöðv-
að gátu sýkingar og drepsóttir! Það
var engin furða þótt almenningur
stæði sem steini lostinn og kallaði
þessi meðul „töfralyf“.
Og það er engin furða þótt marg-
ir hafi stungið upp á því að kalla
þessa tíma „antibiotic“-öld í stað-
inn fyrir „atóm-öld“. Því að nú er
von um að hægt sé að stöðva alla
smitandi sjúkdóma í mönnum og
dýrum.
o----/-----o
Rannsóknarstofa mín hefir átt
drjúgan þátt í þessum framförum.
Og þekking mín á einni tegund
gerla, „actinomycetes“, sem eg hefi
nú verið að rannsaka í aldarfjórð
ung eða lengur, hefir hér orðið
mikil hjálp.
Síðan „penicillin“ var endur upp-
götvað 1940, hafa flest slík meðul
fundist með ræktun þessara gerla.
Eg skal hér til dæmis nefna nokk-
ur af hinum helztu „antibiotic“-
lyfjum, sem fundist hafa í rann-
sóknarstofu minni og flest þeirra
með ræktun „actinomysetes":
Fyrst kom „actinomycin“ 1940,
„clavacin“ „fumigacin“ og sérstak-
lega „streptothricin“ árið 1942,
„streptomycin“ árið 1943, „grísem“
1946, „neomycin" 1949. „streptocin“
og „fradicin“ 1950, „ehrichin" 1950
og „candicidin“ 1952.
Af þessum meðulum hefir „strep-
tomycin" orðið frægast, vegna þess
að það hefir reynzt vel við ýms-
um sjúkdómum, sérstaklega berkla
-veiki, sem ekkert meðal var við
áður. Þegar tekist hafði að einangra
og framleiða „streptomycin“, sann-
færðust menn þegar um, að hér
höfðum vér fengið í hendur meðal,
sem gekk næst „penicillin" til lækn
-inga. Fyrstu tilraunirnar með það
voru gerðar 1 rannsóknarstofu 1944
og kom þá þegar í ljós að það var
öruggt gegn berklagróðri. Skömmu
seinna reyndu læknarnir Feldman
og Hinshaw það á tilraunadýrum,
sem sýkt höfðu verið af berklum.
Og fáum mánuðum seinna var það
reynt á mönnum og kom þá í ljós,
að það var einnig áhrifamikið gegn
berklum í þeim. Og áður en þrjú ár
voru liðin, voru læknar sannfærð-
ir um að hér var fengið meðal til
að halda berklum í skefjum. En
það var ekki öruggt gegn öllum teg-
undum berkla. Samt sem áður hef-
ir það þegar bjargað lífi fjölda
manna.
Nú deya fáir úr drepsóttum,
sem áður strádrápu mannfólkið.
Hvað- er orðið um svartadauða,
bólusótt, kóleru, taugaveiki, lek-
anda og aðra slíka sjúkdóma? Þeim
er haldið í skefjum og sama mun
verða með berklaveikina.
Þegar við fundum „neomycin“
snemma á árinu 1949 og töldum að
þar væri meðal, sem gott væri
ásamt „streptomycin“ gegn berkla-
veiki, reis ný hrifningaralda og
menn heimtuðu meira af okkur.
„Þið hafið fundið meðal við berkla-
veiki, nú ætlumst við til þess að
þið finnið meðal við krabbameim,
og þið getið það“ sagði stóriðju-
höldur nokkur við mig er eg hafði
haldið fyrirlestur í borg hans.
Lítið vissi hann og lítinn skilning
hafði hann á því, sem á undan er
gengið: Rannsóknir, stöðugar rann-
sóknir! Mörg sár vonbrigði, svefn
-lausar nætur, áhyggjur og margs
konar mistök.
-
LEIÐRÉTTINGAB
I greininni „Straumar í Hvamms-
firði“, sem birtist í Lesbók 15. febrúar,
urðu tvær villur vegna misritunar:
Heyleit á að vera Heyleið, og Gimlun-
eyar á að vera Gimbureyar.
Fljugandi jeppi
BANDARÍSKI herinn hefir nýlega
eignazt nýtt flugtæki, ólíkt öllum
öðrum. Það er sambland af jeppa
og kopta. Blaðið „New York Her-
ald Tribune“ segir frá því að þetta
flugtæki hafi nýlega verið reynt
og gefizt vel. Það er Piasecki flug-
vélasmiðjan , sem hefir smíðað
gripinn. Hann nefnist Loftvagninn.
Á jörð er hægt að aka honum eins
og hverjum öðrum jeppa, en svo
eru á honum tvær loftskrúfur, önn-
ur að framan, hin að aftan, og geta
þær lyft honum til flugs hvenær
sem menn óska. Hann getur flogið
mjög lágt og hann þarf ekki flug-
völl til að lenda, því að hann getur
sezt hvar sem sléttur blettur er.
Búist er við því að þessi Loft-
vagn verði almenningseign áður en
langt um líður og muni þykja
mesta þarfaþing.
Stuldur / kjörbúbum
BANDARÍKJAMENN hafa lengsta
reynslu af kjörbúðunum, og nú hafa
þeir komizt að þeirri niðurstöðu, að í
engum öðrum búðum sé jafn miklu
stolið. Að vísu er sto'ið meira og
minna í öllum búðum. En í kjörbúð-
unum er stolið rúmlega 100 miljón
dollara virði á hverju ári.
Þetta þótti ekki einleikið og því var
hafin rannsókn í málinu. Sú rannsókn
virtist leiða í ljós, að viðskiptamenn
stæli ekki meira í kjörbúðum en ann-
ars staðar. Mikið af tjóninu var mis-
talningu gjaldkeranna að kenna og var
því kennt um ,að þeir ætti allt of
annríkt, yrði að reikna verð vörunnar
í skyndi og skipta peningum í skyndi,
og svo undarlega vildi til, að skakkinn
lenti hér um bil altaf á versluninni.
En allt þetta væri þó smámunir hjá
gripdeildum verslunarstjóra og um-
sjónarmanna. Einn úr rannsóknar-
nefndinni hefir lýst því með þessum
orðum: „Það er hégóminn einber sem
viðskiptamenn hnupla, á móts við það
sem starfsmenn verslananna stinga í
sinn vasa“.