Lesbók Morgunblaðsins - 28.02.1960, Side 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
107
salti á hverja ekru, þar sem sykur-
reyr er ræktaður, þá mun uppsker-
an verða þeim mun meiri af sykri.
Þess vegna eru saltkaupmenn nú
farnir að mala salt til áburðar og
hafa það svo fínt að auðvelt sé að
bera það á með vélum.
Á hinn bóginn er salt víðast
hvar síður en svo til bóta fyrir
jarðveginn. Sé of mikið af því, ger-
ir það landið ófrjótt, uppblástur
hefst, og þannig hafa myndazt
mörg af stærstu uppblásturssvæð-
um jarðar. Gróður þarf yfirleút
ekki á miklu salti að halda, og
verði jarðvegur of saltur, þá er
hann óhæfur til ræktunar.
Sum af frjóvsömustu héruðum
jarðar fyrrum voru áveitulönd. Á-
veituvatnið var tekið úr ám, en í
því er alltaf nokkuð af uppleystu
salti. Svo þegar vatnið gufaði upp.
varð saltið eftir, og smám saman
gerði það jarðveginn óhæfan til
ræktunar. Og nú eru þarna eyði-
merkur. Rannsóknir hafa sýnt, að
á áveituland geta safnast 4 tonn af
salti á hverja ekru á einu ári.
Ræktunarfræðingar, jarðvegs-
fræðingar, efnafræðingar og grasa-
fræðingar vinna nú saman að því
að rannsaka áhrif salts á jarðveg
og jarðargróða. Þeir eiga að skera
úr um það, hvort fyrirhugaðar
áveitur í löndum, sem dregizt hafa
aftur úr, muni að fullu gagni koma,
og hvað helzt ætti þá að rækta par.
Verður þá auðvitað fyrst að at-
huga, hve saltblandinn jarðvegur-
inn er á þessum stöðum, hvort
hægt sé að hleypa áveituvatninu
af og hvort unnt muni vera að
„þvo“ saltið burt úr jörðinni, þar
sem of mikið er af því. Er hér urn
mjög þýðingarmikið mál að ræða
fyrir þau héruð, þar sem nú eru
ráðgerðar miklar framkvæmdir til
þess að auka jarðargróða.
Jafnhliða þessu fara svo fram
aðrar rannsóknir, en þær eru í því
fólgnar að finna nytjaplöntur, eða
„finna upp“ nytjaplöntur, sem vel
geti þrifist í jarðvegi sem er svo
saltur, að fæstar jurtir geta þrifist
þar. Er það aðallega talið á valdi
grasafræðinga að framleiða heppi-
lega kynblendinga jurta, sem ekki
láta of mikið salt buga sig, eða
þurfa jafnvel meira salt en aðrar
jurtir.
----o----
Salt er unnið á tvennan hátt,
ýmist í námum (jarðsalt), eða úr
söltu vatni og sjó. Nýasta aðferðin
við að vinna jarðsalt er sú, að dæla
vatni niður í námurnar, láta það
bræða í sig salt og dæla því svo
upp aftur.
Mestu saltnámur heimsins eru í
Wieliezka í Póllandi. Þar hefir
verið numið salt um aldir, og enn
er þar af nógu að taka. Saltlagið
þarna er um 400 metra á þykkt og
námagöngin eru orðin um 800 km
á lengd. Saltið þykir ekki reglulega
gott, vegna þess að það er leir-
blandið. Vestan hafs hefir nýlega
fundizt saltnáma hjá Windsor í
Ontario. Náma þessi er í 700 feta
dýpi og saltlagið er um 27 fet á
þykkt. Gera menn ráð fyrir að þar
sé hægt að nema 500 lestir af salti
á dag.
Önnur mesta saltnáma vestan
hafs er Saltvatnið mikla í Utah.
Vatnið er 118 km á lengd og 32—80
km á breidd og saltmagnið er Ve
hluti þess. Vatninu er veitt í hinar
stærstu „saltpönnur“ sem til eru
í heimi, þar gufar það upp, en salt-
ið verður eftir.
----o----
Talið er að maður þurfi um 15
gr. af salti á dag. Saltið í líkaman-
um er vörn gegn sóttkveikjum.
Bóluefni, sem notað er til að drepa
sóttkveikjur, er gagnslaust ef ekki
er salt í því.
Salt er mikið notað til þess að
bræða snjó af götum í borgum, en
hitt er einstakt, að það sé notað til
vegargerðar. Þó hefir það verið
gert. Vegurinn frá íþökú í New
York-ríki og út á flugvöll borgar-
innar, er gerður úr saltklumpum.
Vegur þessi er nú orðinn 20 ára
gamall og hefir lítt látið á sjá.
Lundúnaborg á uppruna sinn að
þakka saltflutningum. Fyrir rúm-
um 1000 árum seldu Bretar mikið
af salti til Vesturevrópu. Var salt-
ið fyrst flutt á klökkum suður
England og fóru saltlestirnar yfir
Temsá á vaði skammt þaðan sem
nú er Westminster-brú. Þarna hjá
vaðinu reis svo smám saman upp
byggð, er varð vísirinn að hinni
miklu miljónaborg.
Þótt notkun salts fari vaxandi
ár frá ári, eru litlar líkur til þess
að nokkurn tíma muni verða salt-
skortur. Þótt allar jarðnámur verði
tæmdar og saltvötnin þorni til
grunna, er nóg salt í höfunum og
engar líkur til þess að þar sjái högg
á vatni þótt mannkynið verði að
sækja þangað allt salt sitt um þús-
undir ára.
(Úr „The Unesco Courier")
SÍMATÆKI BREYTAST
Upphaflega voru símatækin með
sveif, sem varð að snúa Heyrðist þá
hringing á miðstöð, símastúlkan svar-
aði og maður bað um að setja sig í
samband við það símanúmer, er hann
óskaði að tala við. Síðan komu sjálf-
virkar miðstöðvar. Þá breyttust síma-
tækin og voru nú með talnaskífu, sem
upphringjandi sneri allavega, eftir því
hvaða símanúmer hann vildi kalla.
Þannig eru flest símatæki nú.
En þetta þykir ekki nógu gott né
nógu þægilegt. Þess vegna hefir Bell-
talsímafélagið í Bandaríkjunum nú
fundið upp nýtt símaáhald. í staðinn
fyrir talnaskífuna eru á því 10 hnapp-
ar, og er stutt á þá hvern af öðrum
þar til rétt númer er fengið. Er þetta
miklu fljótlegra heldur en að snúa
talnaskífunni.