Lesbók Morgunblaðsins - 05.02.1961, Page 8

60
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Dýr sem hverfa:
Hreindýrin / Kanada
ÞAÐ var mikill viðbúnaður meðal
Skrælingja. Þeir bjuggust til
veiða. Nú mátti búast við því á
hverjum degi að sjá hinar miklu
hjarðir hreindýra (caribou) koma
brokkandi eftir hinum venjulegu
haustleiðum, þegar þau eru að
flytja sig.
Brátt mundu verða allsnægir í
búi, nóg kjöt til margra daga
veizlu og nóg kjöt til vetrarins.
Og konurnar mundu fá nóg að
gera að elta skinn í vetrartjöld
og hlýan vetrarfatnað.
Dagarnir liðu og dagarnir stytt-
ust, en ekkert bólaði á hreindýr-
unum, og Skrælingjum varð ekki
um sel. Dagarnir Urðu að vikum,
og þá urðu þeir óttaslegnir. Og
dagarnir liðu enn, og þá kom
sulturinn í stað óttans.
Hundamir fóru að hrynja nið-
ur. Bömin grétu af hungri og
báðu um mat, og það kom von-
leysis- og örvæntingarsvipur á
guggin og mögur andlit kvenn-
anna. Þá tóku karlmennirnir það
til bragðs að brjóta boð og bann
stjórnarinnar. Þeir drápu hin frið-
uðu sauðnaut svo að konur og
börn skyldi ekki verða hungur-
morða.
En það var ekki nóg. Þennan
vetur var hungursneyð meðal
Skrælingjanna, sem eiga heima
hjá Bathurstfirði og Contwoyto-
vatni. Þetta gerðist fyrir fimm
árum. Og á hverjum vetri hefir
hungursneyð verið meðal Skræl-
ingja og Indíána síðan hreindýrin
hurfu.
Stjórnin hefir sent flugvélar
með mat til þeirra. Hún hefir
fíuft stóra hópa af Skrælingjum
og Indíánum til annara staða. En
þetta hefir ekki nægt til að bægja
hungurvofunni frá þeim.
Árið 1938 var talið að 2.500.000
hreindýr væri á norðurhjara
Kanada. Á árunum 1948—49 var
aftur kastað tölu á þau, en þá
reyndust þau ekki vera nema
670.000. Enn var kastað tölu á þau
1955 og þá voru ekki eftir nema
277.000. Þeim hafði fækkað um
60% á sex árum. Og þeir sem
kunnastir eru þessum málum telja
að hreindýrin muni verða al-
dauða.
Margar tilraunir hafa verið
gerðar að reyna að komast að
því hvernig á því stendur að
hreindýrunum hefir fækkað svona
óskaplega. Hér er um mikið al-
vörumál að ræða, því að um 25.000
Skrælingja og Indíána eiga líf sitt
undir því að geta veitt hrein-
dýr.
Hreindýrin hafa verið brytjuð
niður miskunnarlaust, og þar
hafa Skrælingjar verið Indíánum
verri. Þeir drepa eins mikið og
þeir geta. Það var vani þeirra
að sitja fyrir hreindýragöngunum
hjá einhverju vatni. Hreindýrin
leggja ekki á sig krók, þau fara
beint af augum og synda yfir þau
vötn, sem verða á vegi þeirra. Og
þegar hópurinn var kominn á
sund, þá komu Skrælingjar á bát-
um og húðnökkvum, reru inn í
hópinn og drápu á báðar hendur.
Þeir voru ekkert að hugsa um
það, hvað þeir þyrftu mikinn
forða handa sér, veiðigræðgin
varð hamslaus. Og á hverju ári
mátti sjá þúsundir hreindýrahræa
velkjast í vötnum, eða liggja í
hrönnum sem vogrek á bökkum
þeirra. Þannig var þetta meðan
nóg var af hreindýrunum. Síðan
þeim fór að fækka, hafa karlar,
konur og börn setið fyrir haust-
göngunum. Allir hafa verið með
byssur, og svo var skotið og skot-
ið meðan nokkurt dýr var í færi.
Um að gera að drepa sem mest
og ekkert skeytt um særð hrein-
dýr. Dýrin voru flegin, til þess
að fá efni í tjöld og fatnað, en
svo voru skrokkarnir látnir liggja
eftir hrönnum saman.
Þessi fyrirsát og skothríðin
hefir orðið til þess að fæla hrein-
dýrin og þau eru farin að fara
nýar leiðir. Skrælingjarnir bíða á
þeim slóðum, þar sem hreindýr-
in hafa rásað öldum saman. Nú
koma þau ekki, og þá er sultur
í búi.
Hreindýrunum hefir nú fækkað
svo mjög, að ekki má fella fleiri
dýr en rétt svo að nægi þeim
norðurbyggjum til lífsviðurværis.
En það er hægar sagt en gert að
koma reglu á það hve mörg dýr
megi leggja að velli árlega. Indíán-
um hefir verið tryggður sá rétt-
ur, að þeir megi veiða á landi og
sjó alveg takmarkalaust, eins og
forfeður þeirra gerðu. Stjórnin
treystist ekki til þess að taka