Lesbók Morgunblaðsins - 18.06.1961, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
349
Rjúpnalauf.
urtir lands vors hafi hastarlega
sterka verkun, og því sé oftast
óhætt að auka heldur þann til-
tekna skammt, þó með varúð og
að aðgættum kröftum og aldri
hins veika. Þetta þarf ekki eins
nákvæma aðgæzlu, þegar ósjúkir
brúka urtirnar. Eg hefi við stöku
urtir getið um aðra tilreiðslu
þeirra til nota, en að gera af þeim
te og seyði, af því eg álít þau
meðul nauðsynleg.
Eg þori að fullyrða, að ef vér
þekktum þær mörgu og ágætu
urtir vors lands, þeirra verkanir,
kraft og eiginleika, og hefðum
hirðusemi til að safna þeim, hirða
þær og geyma, en oss þætti ekki
hver útlendur hégóminn betri og
dýrmætari en það góða, sem guð
réttir oss gefins í gegnum nátt-
úruna, einmitt þar sem hún er
hagfeldust og hollust, þá gætum
vér lifað heilbrigðara, glaðara og
sælla lífi, en margir nú lifa, með
því að nota þær urtir sem á landi
voru bæði sjálfkrafa spretta og á
því má rækta. Þó að nokkurn
tíma þurfi til þess að safna urtum,
hreinsa þær og þurka, þá kost-
ar það meiri hirðusemi og ástund-
un, en að það hindri frá öðrum
nauðsynjaverkum að safna og
hirða drykkurtir fyrir eitt heim-
ili; þeim stundum er og vel varið,
sem brúkaðar eru til að búa sig
og sína til varnar móti hinum ó-
milda her sjúkdómanna“.
- S -
Skyldi það nokkurs staðar geta
komið fyrir í heiminum, nema á
íslandi, að ómenntaður bóndi
noti þann tíma, sem hann er frá
verkum, til þess að skrifa fræði-
bók?
Hér kemur glögglega fram hin
meðfædda fróðleiksþrá íslend-
ingsins og löngun hans til að
miðla öðrum af fróðleik sínum.
Það er sama þráin og skóp hinar
fornu bókmenntir, íslendingasög-
ur, Eddurnár, Fornaldasögur og
Konungasögur. Hún hefir geymzt
með þjóðinni eins og falinn neisti
allar hörmungaaldirnar, og neist-
inn fer að bæra á sér undir eins
þegar hið versta er af staðið. Og
allt fram á þennan dag hafa
sjálfmenntaðir fslendingar verið
að vinna afrek á sviði bókmennta.
Mun það ekki líka vera einsdæmi
í sögu mannkynsins? Og þegar
þessa er gætt, verður það enn
skiljanlegra hvílíka ofurást vér
höfum á hinum gömlu handritum.
Þau eru brot af þjóðarsál vorri,
en engis annars.
Og frá þessu sjónarmiði þykir
mér mikið varið í hifta htlu fróð-
leiksbók, sem bóndinn á Þor-
steinsstöðum skrifaði fyrir einni
öld.
Hann játar sjálfur, að þekking
sín sé í molum, en að hann hafi
viðað til bókarinnar eftir beztu
heimildum, eins og fræðimanna
Hárdepla.
er siður. Hann nefnir þessar
heimildir, en samkvæmt tileinkun
bókarinnar þykir mér líklegt að
prestshjónin á Kvennabrekku hafi
einnig gefið honum margvíslegar
bendingar og upplýsingar. Þykir
mér og líklegt, að séra Guðmund-
ur hafi hvatt Alexander til þess
að rita bókina og léð honum þær
bækur, er hann þurfti á að halda.
Góðir prestar hafa jafnan borið
umhyggju fyrir sóknarbörnum
sínum. Nú vill svo til, að Alex-
ander verður að liggja í rúminu
um hábjargræðistímann sumarið
1858. Það voru dapurleg forlög.
Þjáningar var hægt að þola, en
áhyggjurnar og einveruna í bæn-
um, þegar allir aðrir voru að
vinna, var örðugt að bera. Þetta
veit prestur. Hann veit líka að
bóndi er fróður maður og vel
pennafær, og þess vegna kemur
honum það heilræði í hug, að láta
bónda stytta sér stundir við
skriftir, og vinna þarft verk um
leið, á því sviði er hann var fær-
astur. Ekki hefir áhugann skort
hjá bónda. Og þannig hefir bókin