Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.1962, Blaðsíða 9

S tundum er líf sjúklings und-
ir því komið, að læknir taki rétta
ákvörðun í vafatilfelli, hafandi ör-
stuttan umhugsunartíma. Þetta hef-
ur komið nokkrum sinnum fyrir
mig og hefur þá oltið á ýmsu um
árangur. Skal hér dregin upp ein
slík mynd, þar sem betur fór en
áhorfðist. —
í desember 1928 gerði
talsverðan snjó í Vest-
mannaeyjum. Börnin
inotuðu þetta óvenju-
lega tækifæri til sleða-
ferða á Stakagerðis-
túni og tókst þá svo
illa til, að sleði á all-
mikilli ferð lenti á kvið
átta ára gamallar
stúlku. Eg var sóttur
til hennar um miðaft-
ansbil og var þá ekki
annað að finna en mar
á kviðveggnum vinstra
megin, eymsli í kviðar-
holi og nokkurt lost
(shock). Mér þótti þó
vissara að fylgjast með
henni og það því frem-
ur, sem drengur á líku
reki hafði nokkrum ár-
um áður hrapað úr klettum, sprengt í
sér görn og dáið úr lífhimnubólgu, þrátt
fyrir uppskurð, en hann hafði verið
framkvæmdur of seint, eða ekki fyrr
en næsta morgun. Líðan stúlkunnar
versnaði frekar en hitt, er á kvöldið
leið, svo að eg lagði hana inn á spítal-
ann, vitjaði hennar klukkan tvö um
nóttina og fann þá ótvíræð merki um
innvortis blæðingu. Eg ákvað því upp-
skurð án frekari tafar og fékk Ólaf Ó.
Lárusson héraðslækni mér til aðstoðar.
Ekkert blóð var í þvaginu og þótti mér
líklegast, að lifrin hefði sprungið. Ekk-
ert fannst þó að lifur eða görnum, en
mikið blóð var í kviðarholinu og safn-
ÚR MYNDABÓK
LÆKNIS J
' _ ___ t
aðist jafnharðan, þótt upp væri þerrað.
Stækkaði eg því skurðinn, sem gerður
var í miðlínu, svo að hægt var að koma
inn hendi og þreifa upp á miltið, sem
liggur ofantil og aftantil í kviðnum
vinstra megin. Fann eg, að þriðjungur
þess hafði rifnað nær alveg af. Nú varð
að taka skjóta ákvörðun, því að barn-
inu var að blæða út. Eg gerði því í
skyndi þverskurð út í gegnum kvið-
vöðvana til vinstri, náði miltisstilknum
í greip mína, svo að æðarnar út í milt-
ið þrýstust saman, og dró það fram úr
Bárinu. Ákvað eg nú að eyða engum
tíma í tilraun til að sauma það saman,
heldur setti töng á rót miltisins og
nam það allt burtu.
IV, á tímum hefði slíkur sjúkling-
ur fengið blóðgjöf í stórum stíl, en á
þeim árum voru engin tök á því, svo
að eg varð að láta mér nægja að gefa
barninu saltvatnsinndælingar, en þegar
það virtist ekki ætla að bera neinn
árangur, símaði eg til Reykjavíkur og
iét senda mér glucosis eða drúfusykur
með skipi, sem átti að koma til Eyja
snemma næsta morgun. Eg keypti um
þessar mundir ágætt amerískt tímarit,
Surgery, Gynecology and Obstetrics,
þar sem drúfusykursupplausn var mjög
hælt sem orkugjafa í svipuðum tilfell-
um sem þessu, en sú aðferð mun ekki
hafa verið áður notuð hér á landi, enda
fékk eg ekki sendan hreinsaðan drúfu-
sykur, sem er hvítur að lit, heldur hrá-
sykur, sem er brúnn. Eg bjó samt til
upplausn úr honum og gaf stúlkunni
nokkur hundruð grömm af henni inn í
æð. Hún fékk í bili af þessu háan hita,
sem vonlegt var, því að bæði var syk-
urinn mengaður og vatnið ekki nýeimt,
en upp úr þessu fór hún að rétta við
og tel eg, að sykurinn hafi bjargað lífi
hennar, þótt mengaður væri.
Eg náði skömmu síðar í nýlega
skýrslu um miltissprungur, sem sætt
höfðu skurðaðgerð, og var hún eftir
franskan lækni, sem aðeins hafði fund-
ið um 200 tilfelli í öllum þekktum
læknaritum. Sýndi rannsókn hans, að
árangur var mjög slæmur við saum á
milti, en miklu betri, þegar það var
tekið burt, en um þetta stóð ekkert í
þéim kennslubókum, sem eg þekkti.
Eg hafði hitt á beztu aðferðina, ef til
Framhald af bls. 5
ég held, að rangt væri að líta á hann
sem and-kommúnista, því auk þeirra
ljóða, sem valdið hafa hneykslun og
aflað honum viðurnefnisins „bókmennta
legur þorpari", yrkir hann oft ljóð sem
eru í samhljóðan við hin opinberu sjón-
armið, sem eru „rétt“ í pólitísku tilliti,
þ.e.a.s. sem hrósa Komsomol-samtök-
unum.
A.rið 1961 heimsótti hann Banda-
ríkin, Kúbu og fleiri lönd og orti ljóð
um áhrifin sem hann varð fyrir á
ferðalaginu. Eitt þekktasta ljóð hans,
sem birt var árið 1958, er svona:
„Landamærin valda mér óbeit.
Mér finnst ömurlegt
að þekkja ekki Buenos Aires,
New York.
Ég vil reika
að vild minni
um Lundúni.
Tala — eins bjagað og verkast vill —
við alla.
Eins og drengur
vill vegna þess tímaskorts, sem krafðist
tafarlausrar stöðvunar á blóðrásinni.
Þetta var í fyrsta skipti, sem skorið
hafði verið við sprungnu milti hér á
landi, og skrifaði eg um það allýtarlega
ritgerð í Læknablaðið 1929. Með aukn-
um fjölda bifreiðaslysa hlýtur þetta
meiðsli að verða algengara, þótt ekki
sé mér kunnugt um fleiri tilfelli hér á
landi.
Hjartfólgnastir mér "f öllum min-
um sjúklingum eru þau börn, sem mér
hefur auðnazt að bjarga úr bráðum lífs-
háska, t. d. með því að gera nýjan
holskurð og opna görn vegna lífhimnu-
bólgu 3—5 dögum eftir uppskurð vegna
sprungins botnlanga, eins og stundum
kom fyrir, einkum áður en sulfalyf og
fúkkalyf komu til sögu. Slík endurtekin
skurðagerð með þeim þorsta, sulti og
annari vanlíðan, sem þessu er samfara,
reyndi mjög á líkamlegt og andlegt þol
þessara litlu sjúklinga og mikið var
undir því komið, að þeir eyddu ekki
kröftum sínum í brölt eða grát. Böm
sýna oft undraverðan hetjuskap og að-
dáanlegan samstarfsvilja, þegar rétt er
að þeim farið, jafnvel dekurbörn og
óþekktarormar heima fyrir, en til þess
þarf stundum að banna allar heimsókn-
ir aðstandenda, auk þess sem mikið velt
ur á góðri hjúkrunarkonu. Eg tel mig
standa í þakklætisskuld við slík börn,
en sama verður ekki alltaf sagt um þá
fullorðnu, sem maður hefur lagt sig
allan fram við.
Halldóra litla, en svo hét stúlkan,
sem hér hefur verið sagt frá, var ein
af þessum hetjum, enda fékk eg áhenni
sérstakt dálæti, kallaði hana eftir þetta
Halldóru mína og vék stundum ein-
hverju að henni, er hún varð á vegi
mínum.
Um 30 árum eftir að þessi saga gerð-
ist, var eg staddur í fjölmenni í Reykja-
vík. Þá vék sér að mér ókunnug kona
og spurði mig, hvort eg væri ekki
Kolka læknir og sagði mér nafn sitt.
Eg áttaði mig og spurði: „Er það Hall-
dóra mín?“, en hún kvað já við. Hún
hafði verið um fermingu, er eg fór úr
Eyjum, flutzt síðan til Reykjavíkur með
foreldrum sínum, gifzt þar og átti nú
stálpuð börn. Þetta varð fagnaðarfund-
ur, sem minnti mig á harða baráttu
milli vonar og ótta um líf lítillar, geð-
þekkrar stúlku — baráttu, sem endaði
með þakklátri gleði fyrir foreldra
hennar og lækni hennar.
vil ég fara riðandi
um Parísarmorguninn.
Ég bið um list
sem sé jafnmargbrotin og ég sjálfur.“
8. apríl 1958 prentaði „Literaturnaja
Gazeta“ eftirfarandi umsögn um þetta
Ijóð: „Það væri ekki það versta, ef
Évtúsénkó hefði einungis löngun til að
reika um París og Lundúni, en ógæf-
an er sú, að hann hefur ímugust á að
búa innan landamæra Sovétríkjan.ia.“
Uann er langvinsælastur meðal
yngri kynslóðarinnar, sem kaupir allar
útgáfur ljóða hans jafnskjótt og þær
koma á markaðinn. Eldri sovézk ljóð-
skáld eru- ekki sérlega hrifin af honum.
Alexei Surkov, einn af riturum rit-
höfundasamtakanna, sagði mér þegar ég
átti tal_ við hann í Moskvu haustið
1960: „Évtúsénkó er níu daga furðu-
verk — það er allt og sumt. Á ferli
mínum hef ég þekkt marga af hans tagi,
sem nú eru gleymdir."
Það virðist samt sennilegt, að Évtú-
sénkó og hin djörfu Ijóð hans séu með
einhverju móti nátengd þeirri pólitísku
baráttu sem nú á sér stað bak við
tjöldin í Moskvu milli framfarasinn-
anna og stalínistanna.
P. V. G. Kolka.
Bókmenntir
Chaplin
Framhald af bls. 1
Og að endingu, hvað hefur svo
orðið af fjöiskyldunni okkar? Nokk-
ur síðustu árin hef ég búið með
Nana, sem er jafn hress og fyrrum,
í litlu húsi í San Fernando-dalnum.
Móðir mín náði sér alveg eftir síð-
asta taugaáfallið og er nú jafn falleg
og áður. Hún er hamingjusamlega
gift Pat Longo, bankamanni í Los
Angeles. Sydney frændi býr nú með
hinni frönsku konu sinni í Evrópu.
Bróðir minn, Sydney, leitar frægðar
á Broadway. Paulette Goddard,
uppáhaldsstjúpmóðir min giftist rit-
höfundinum Erich Remarque 1958
og býr með honum í Svisslandi. En
hún hittir pabba aldrei.
Pabbi er alltaf jafn lélegur bréfritari.
Hann heldur sér við jólakveðjur endr-
um og eins. En þegar ég giftist, 5.
ágúst 1958, leikkonunni Susan Magness,
sendi hann mér heillaóskaskeyti, ásamt
Oonu og börnunum sex. Þegar hann
heyrði eftir jól, að við ættum í fyrsta-
árs-erfiðleikum og byggjum ekki sam-
an, þrátt fyrir það, að við ættum von
á dóttur, Susan Maree, 11. maí, fannst
honum það eitt af þessum „heimsenda-
legu“ tækifærum, sem krefðust bréfs.
Að minnsta kosti skrifaði hann mér,
stutt en föðurlega, og lét þúsund doll-
ara ávísun fylgja með.
Níu mánuðum síðar, óþægilega snert-
ur af skilnaði mínum við konu mína,
settist hann aftur við skrifborðið. í
þetta sinn skrifaði hann mikiu lengra
bréf, fullt af föðurlegum áhyggjum og
ráðum, lífsspeki manns, sem hefur lært
mikið af lífinu. Bréfið er svona:
Elsku Charlie.
Fyrirgefðu, að ég slculi ekki hafa
skrifað fyrr, því eins og þú hefur sjálf-
sagt heyrt, er ég að skrifa endurmirm-
ingar mínar, sem tekur mig að minnsta
kosti eitt ár í viðbót, en allur tími
minn fer í að rita þær og endurrita.
Ég fékk ósköp elskulegt bréf frá kon-
unni þinni, hún virðist aðlaðandi. Það
er slæmt að þið tvö skuiið ekki geta
látið ykkur koma vel saman. Þið hafið
gilda ástæðu til þess, þar sem þið eigið
þetta barn, sem ég er viss um að er
sterkt band á milli ykkar.
Eftir því sem þú eldist munt þú
komast að, Charlie, að þú þarfnast
akkeris, það er að segja, einhvers, sem
er þér afar nákominn og þú hefur
þekkt árum saman. Barnið þitt er svo
fallegt, að þú verður að gera allt sem
þú getur til að gera það hamingjusamt
og ekkert gerir bernsku hennar eins
hamingjusama og að fá að alast upp
ii I báðum foreldrum sínum.
Fg er orðinn sjötugur, og ég hugsa
mikið um börnin mín, og ég hugsa
mikið um, hvað þú ætiir að gera við
líf þitt. Þú mátt ekki sóa því. Þú ert
vel gefinn, vel skapi farinn og aðlað-
andi. Ég hef séð þig í leikhúsinu, og
veit, að þú ert fjölhæfur — ef þú neyt-
ir hæfileika þinna.
Mig langar ekki til að prédika, en
mér fannst skelfilegt að heyra að þú
hefðir skilið við konu þína. Mér virðist
hún vera prýðismanneskja....
Hefurðu heyrt nokkuð frá Sydney?
Mér skilst að hann spjari sig. Það ætt-
ir þú að geta líka. Þú ert ekki verr
gefinn. Skrifaðu mér, og segðu mér
frá framtíðaráætlunum þínum.
Oona og börnin senda kærar kveðjur.
Þau tala oft um þig og eru ósköp
hreykin og hrifin af litlu frænku sinni.
Þau langar til að fá að vita, hvað þú
hefur fyrir stafni og hversvegna þú
kemur ekki að heimsækja þau. Þau
stækka: Geraldine er fimmtán ára,
Michael nærri fjórtán, Josi að verða
ellefu, Viki átta, Eugene sex, Jane
tveggja og það yngsta þriggja daga.
Þinn elskandi faðir.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS Q