Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.1963, Blaðsíða 8

Vísindamenn sigra
hákarla
Höfundur þeirrar greinar,
sem hér fer á eftir, hefir
sýnilega ekki verið kunnugur ís-
lenzkum þjóðháttum og ekki vitað,
að hér norður við heimskautsbaug
býr þjóð, sem í margar aldir hefir
haft hinar mestu mætur á hákarlin-
um og talið hann hina mestu nytja-
skepnu. — Og það er sannarlega vel
farið, að á síðari árum, hefir orðið
hér á landi, eða að minnsta kosti hér
í borg, hrein vakning að hefja aftur
til vegs og virðingar þær fæðureg-
undir, sem um aldir reyndust þjóð-
inni hollastar, og hákarlinum hefir
ekki verið gleymt.
Vísindamenn okkar hafa rannsakaS
hann að nokkru, og einn þeirra komizt
að þeirri óvæntu niðurstöðu, að í full-
verkuðum hákarli fyrirfinnst sáralítið af
gerlum, og einn þessara fræðirhanna
hefir sannprófað, að hann hafi að geyma
mörg bætiefni, auk fitu og annarrar nær
ingar. Hákarl hefir því löngum þótf fara
vel með brennivíni og mörgum mann-
inum hefir hann forðað frá timbur-
mönnum. Ýmsir gamlir formenn voru
líka srúllingar í þeirri lis't að verka há-
karl, sem að vísu hefir aldrei verið
neitt flýtisverk, en árum sáman mátti
geyma hann sem dýrmæta forðanær-
ingu, sem kom sér vel í vondum árum.
Strandamenn kunnu sérstaklega vel að
verka hákarl og fundu það af sínu
hyggjuviti, að ýtrasta hreinlætis varð að
gæta við verkun hans. Þá fjörusteina
þvoðu þeir t. d. vandlega og skoluðu, er
Sjófarendum á suður-
slóðum hefur œtíð
staðið stuggur af
hákörlum, en þeir
láta ekki bjóða sér
hvað sem er
þeir notuðu til að fergja með, er þeir
kösuðu hákarl.
íslenzki hákarlinn hefir reynzt ís-
lenzku þjóðinni happaskepna, lítið sem
ekkert látið illt af sér leiða, haldið sig
jafnan á djúpu vatni og engum unnið
mein.
llar þjóðir, sem búa á suðlægari
breiddargráðum, hafa aðra og verri
reynslu af hákörlum. Til þess að öðlast
fræðslu um allt þeirra háttarlag þurfum
við ekki að leita út fyrir okkar þjóð-
líf, því að Björgúlfur Ólafsson læknir
hefir lýst þeim allnáið í þeim úrvals-
bókum, er hann hefir ritað um Malaja-
lönd, þar sem hann dvaldist um margra
ára skeið í þjónustu hollenzkra stjórn-
arvalda. — Af þessum illfiskum eru
fjölmargar tegundir, og ekki búnar jafn
góðu innræti og okkar íslenzki hákarl.
— Við baðstrendur víða um heim eru
þeir hinir verstu vágestir, svo og stór-
hættulegir og ágengir við skipbrotsmenn
í suðlægum höfum, og sér í lagi við flug-
menn sem orðið hafa að nauðlenda
á sjó og hrekjast á flekum langar leiðir.
Ýmsar tilraunir hafa verið gerðar til
þess að ráða niðurlögum þessara vá-
gesta, svo menn þurfi ekki að verða
þeim að bráð. Um þessar árangursríku
og skemmtilegu tilraunir fjallar eftirfar-
andi grein, sem hér birtist í lauslegri
þýðingu.
J- eiti maður nógu lengi, getur
maður oftast fundið fólk, sem hrifið er
af hvers kyns dýrum, þó mun sá hópur
manna vera fámennur, sem mætur hef-
ir á hákörlum. Þeir eru að vísu litlir og
meinlausir, sem koma í fiskinet, en þeg-
ar þeir vaxa og verða gráðugar mann-
ætur, verður annað uppi á teningnum.
Sjómenn hafa frá örófi alda óttazt þessa
•illfiska, ef svo færi að skipum þeirra
hlekktist á, ekki sízt á ófriðartímum, þeg
ar farmenn gátu átt þess von, að skip
þeirra yrðu skotin tundurskeytum. Þá
var hugsunin um hákarla hreinasta
hrollvekja.
Það voru einmitt slys af þessu tagi,
sem komu Vesturheimsmönnum til þess
að leggja höfuð sín í bleyti um það, á
hvern hátt mætti finna einhver efni, sem
héldu hákörlum í hæfilegri fjarlægð. —
Túristinn: Ja, hver fjandinn .... nú hef ég enn einu sinni tekið
myndina á transistorinn!
egja má að það séu einkum
unglingar-, sem bera þessi litlu
tæki með sér næstum því hvert
sem þeir fara, og eru ósparir á að
láta þau gefa frá sér hljóð (og
þá gjarnan ekki „á lægri nótun-
um“). Hinir fullorðnu bera þó
enigan veginn hreinan skjöld að
því er varðar misnotkun þessa —
í sjálfu sér — ágæta tækis.
Jr ar sem ekki er örgrannt um,
að þessi undarlegi „transistora-
faraldur“ hafi skotið nokkuð upp
kollinum að undanförnu á okkar
kalda landi, fannst okkur ekki úr
vegi að birta hér í Lesbókinni
tvær eða þrjár svipmyndir úr
brezkum blöðum, þar sem skop-
teiknarar þeirra láta ljós sitt
skína á vandamálið, ef svo mætti
segja. Það er hér sem oftar, að
skopskynið er áihrifameira til þess
að varpa ljósi á vandann heldur
en löng vandlætingarskrif. Og
svo ekki fleiri orð — en lítum
á myndirnar.
A æknin hefir gert okkur lífið
þægilegra og léttara á margan
hátt. En mannskepnunni er nú
einu sinni svo farið, að hún virð-
ist sérlaga lagin að misnota gæði
lífsins, hverju nafni sem nefn-
ast. — Þannig er og með eina
tækninýjung, sam fram kom eigi
alls fyrir löngu, hin litlu og þægi
legu transistor-viðtæki, sem bera
má með sér hvert á land sem
er. — Þessi litlu og sakleysislegu
tæki, sem geta verið svo undur
þægileg að grípa til, eru þegar
orðin eins konar landplága víða
— ekki sízt í Bandaríkjunum og
Bretlandi. I sumum borgum og
héruðum Bretlands hafa nú verið
mynduð samtök til þess að beita
sér gegn misnotkun transistor-
tækjanna, sem nú virðist hvergi
flóarfriður fyrir.
Jæja, liver ykkar er að reyna að foia transistor-útvarp?
Presturinn: „Viljið þér vera svo
vænir að skrúfa fyrir þetta and-
artak?“
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
4. tölublað 1963