Lesbók Morgunblaðsins - 02.06.1963, Blaðsíða 13

Dómkirkjan í Bodö, reist árið 1956.
íyrir vísindi, skólamál, alþýðufræðslu
og listir. Sjálfsagt hefur vandlegri með-
ferð mála fengizit með þessari breytingu
en heildaryfirsýninni var um leið lokið.
Henrik Grotih getur þess, að hann hafi
sjálfur setið í ráðinu í sex ár. Svo missti
ihann þolinimæðina og fór!
Grotih víkur einnig að ferðalögum
Norðurlandabúa til frændlandanna.
Þrjár milijónir Svia heimsækja Noreg
árlega. En of fáir Norðurlandabúar
Iheimsækja ísland. „Og þessu verður að
kippa í lag með raunhæfri aðstoð þeirra
ríkja, sem ferðazt er frá“. Sjálfur stakk
ég upp á því við ferðamálamenn í Bodö
nu þagar Norðurlandsbrautin er orðin
staðreynd, að hafnar verði skiptiheim-
sóknir Norðmanna og íslendinga i sam-
vmnu við flugfélögin íslenzku.
T
A lok ræðu sinnar skorar Henrik
Grobh með miklum myndugleik á Norð-
urlandaríkin að standa virkan vörð um
þjóðlega menningu, hvað sem það kynni
að kosta. Ekki vegna neinnar norrænn-
ar hugsjónar, heldur aðeins vegna fram-
tiðar landanna sem menningarríkja.
„Að minnsta kosti 50.000 fjölskyldur í
Danmörku, Noregi og Svíþjóð fullnægja
bókmenntaiestrarþörf sinni með ensk-
um vasaútgáfum... Átthagalaus maður
ón bókmenntamáls, sem lifir á tungu
hans og vökvar huga hans að staðaldri,
verður enginn heimsborgari. Ef við eig-
um að gefa sál okkar stærra heimi,
til aukinna samskipta manna, getum
við ekki gróðursett blóm nema hafa
rót.... Við getum orðið einhvers kon-
ar ánægðir hálfmenn í okkar litlu vel-
ferðarríkjum, enskir dvergar, sem flækj-
ast um í staðbundnuim menningarheimi,
sem er ekki lengur framleiðandi og
frjóvgandi .... Veraldarsagan hefur ár-
þúsundum saman mulið og þurrkað út
menningarlega minnihLuta og skilið
fólikið eftir sem innantóma skel.
Kvíði ökkar snýst um þessa spurn-
ingu: Á þetta emnig fyrir okkur að
liggja?
Það á það ekki, ef okkur skilst það
í taeka tíð, að ríki okkar verða einnig
að reka virka menmngarstefnu.... Við
ekulum finna einhver bjargræði og
greiða það, sem slík bjargræði kosta.
Við skulum nota kvíðann tii að hefjast
handa og styrkja vonina“.
IT
* í vötina til þeirrar starfsemi, sem
Henrik Groth víkur að, má i dag finna
é íslandi og Norðurlandi Noregs, sam-
kvæmt minni reynslu. Hinn mikli
„menningarviðburður" ársins í Dan-
inörk var stofnun hins svokallaða ,,tón-
listarútvarps“, en það er fjöldaeyðingar-
tæki og ögrun, sem við munum berj-
ast gegn. Það e>r ekki alltaf nauðsynlegt
eð týna lífinu, en það má hætta því
— svo að ekki fari fyrir síðasta unn-
anda norrænnar þjóðmenningar eins
og þeim sem einn lifði eftir í hinu ó-
dauðlega kvæði Thorkilds Björnvigs
um „Seiðmennina á Skrattaskeri“:
Han gav sig fast og nþgternt
hen: jeg taber!
det lukked for det rædde
Afsinds Spjaeld.
I Dþdens Vaage sank hans
■, Lidenskaber
som sorte Hingste sprællende
mod Hel.
Gaard, Nabogaard blev Aske;
Aldre dukked
som Tyrenakker brudt i
stensat Grav
Da rev han Tankens Bolte ud
og slukked
sin bitre Dþdstþrst i det
dybe Hav.
| SMÁSAGAN |
Framhald af bls. 3
fara með hann inn í stofuna þína, og
talað við hann þar. Tókstu ekki eftir
hve gaman hann hefur af listsmíði? Þú
hefðir getað sagt: Ég á brjóstnál frá 18.
öld, kannski þér hefðuð gaman af að
líta á hana . . . og svo framvegis.
Ég sagði ekki neitt, og hún andvarp-
aði og hnýtti svuntustrenginn. Eg elti
hana fram í eldhús. Við lögðum brauð-
sneiðarnar sem afgangs urðu inn í kæli-
skápinn og ég lagðist á hrammana og
fór að leita að lokinu af majones-skálpin
um á gólfinu. Ég stakk koníaksslattan-
um sem eftir var inn í skáp og taldi
vindlana: Zumpen hafði ekki reykt
nema einn. Ég tæmdi úr öskubökkunum,
stakk upp í mdg kökubita og athugaði
hvort nokkur lögg væri eftir í kaffi-
könnunni. Þegar ég kom fram í eldhúsið
aftur stóð Bertha þar með bíl-lyklana
í hendinni.
— Hvað stendur til? sagði ég.
■— Við verðum vitanlega að skreppa
þangað, sagði hún.
— Hvert?
— Til Zumpen, sagði hún. — Hvert
ættum við annað að fara?
— Klukkan er hálf-ellefu.
— Þó hún væri yfir tólf er samt enn
um 20.000 að tefla. Heldurðu að Zump-
en taki nokkuð til þess?
Hún fór fram í baðherbergið að dóta
sig, og ég stóð bak við hana og horfði
á meðan hún var að þurrka af vörun-
um á sér og maka nýjum roða á þær,
og nú tók ég eftir því i fyrsta skipti hve
breiður og flónslegur þessi munnur var.
Ég hefði átt ^ð kyssa hana, eins og ég
var vanur, þegar hún fór að laga háls-
bindið á mér. Én ég gerði það ekki.
í VÓSADÝRÐINA lagði út um glugg
ana á veitingasölunum þegar við kom-
um inn í borgina. Krökkt af fólki við
veitingaborðin á gangstéttunum og ljós-
in frá götuljóskerunum endurspegluðust
í kælidollunum og ísmulningnum. Bertha
leit ögrandi til mín, en sat kvrr í bíln-
um þegar við námum staðar fyrir utan
húsið, sem Zumpen átti heima í. Ég fór
upp í lyftunni og hringdi, og var hissa
á hve fljótt var lokið upp. Frú Zump-
en virtist ekkert hissa á að sjá mig.
Hún var komin í svartan heimabúning
með hólkvíðum buxum, útsaumuðum
með gulum blómum, og aldrei höfðu
sítrónurnar verið jafn uppmálaðar í
hugskoti mínu og nú.
— Afsakið að ég geri ónæði, sagði ég.
— En gæti ég fengið að tala við herra
Zumpen?
— Hann skrapp út, svaraði hún. —
En hann verður eflaust kominn aftur
eftir hálftíma.
í forsalnum var fjöldi af Maríumynd-
um í barok- og gotneskum stíl og meira
að segja í rókókóstíl, ef þesskonar Maríu
myndir eru þá til.
— Ágætt, sagði ég. — Ég má þá
kannski líta inn aftur eftir svo sem
hálftíma?
Bertha hafði keypt sér kvöldblað og
var að lesa og reykja, og þegar ég sett-
ist við hliðina á henni sagði hún: —
Ég hugsa að þú hefðir nú eins vel getað
talað við hana.
— Hvernig gaztu vitað að hann var
ekki heima?
— Ég veit að hann er í Handverks-
mannaklúbbnum að tefla skák. Hann
gerir það á hverju miðvikudagskvöldi
um þetta leyti.
— Hversvegna sagðirðu mér það
ekki strax?
— Taktu nú eftir, sagði Bertha og
braut saman kvöldblaðið. — Mig langar
til að hjálpa þér, en ég vil að þú lærir að
ráða fram úr svona málum upp á eigin
spýtur. Við hefðum ekki þurft annað en
hringja til hans pabba, og hann hefði
getað útvegað þér þetta með því að
hringja í síma, en ég vil að þú komist
uppá að gera þetta sjálfur.
— Ég skil það, sagði ég. En hvað
eigum við nú að gera? Bíða hálftima
eða fara upp aftur og tala við frúna?
— Ætli það sé ekki bezt að við för-
um beint upp, sagði Bertha.
Við fórum útúr bílnum og saman upp
í lyftunni.
•— Galdurinn í tilverunni er sá, sagði
Bertha, að læra að slá af kröfunum og
kunna að gera hrossakaup.
* RÚ Zumpen var nákvæmlega jafn
lítið hissa og hún hafði verið — þegar
ég kom einn. Hún heilsaði okkur hæ-
versklega og við fórum með henni inn
í stofuna mannsins hennar. Svo sótti
hún koníaksflöskuna og hellti í glös,
og áður en ég gat minnzt á tilboðið hafði
hún náð í gula skjalamöppu. „Bygging
á Grenispildunni" gat ég lesið, og nú
varð ég hræddur og leit fvrst á frú
Zumpen og svo á Berthu, en báðar brostu
og frú Zumpen sagði:
— Lítið þér á þetta!
— Ég opnaði möppuna og í henni lá
Ijósrautt umslag og á því stóð: „Bygg-
ing á Grenispildunni — jarðvinna“, og
þar lá tilboðið mitt efst . Og á spáss-
íuna var skrifað með rauðum blýanti:
„Lægsta tilboðið.“
Ég fann að ég roðnaði af gleði og
hugsaði til 20 þúsundanna.
— Drottinn minn! sagði ég dræmt um
leið og ég lokaði möppunni, og nú
gleymdi Bertha að leiðrétta mig.
— Skál! sagði frú Zumpen brosandi.
— Við skulum skála fyrir tilboðinu.
Við drukkum, og svo stóð ég upp
og sagði: — Ég vona að þér misvirðið
það ekki, en þér skiljið eflaust, að mig
langar til að komast heim.
— Það skil ég mjög vel, sagði frú
Zumpen. — Það var aðeins eitt enn,
sem ég vildi minnast á, sagði hún og
blaðaði í skjölunum. Svo sagði hún: —
Tilboð yðar á hvern rúmmetra er 30
pfennigum lægra en í næstlægsta til-
boðinu. Ég sting upp á, að þér hækkið
verðið um 15 pfenmga. Tilboð yðar verð
ur lægst, eftir sem áður, og þér græðlS
4.500 mörk í viðbót. Þér skuluð breyta
þessu strax!
Bertha tók sjálfbleking úr töskunni
sinni og rétti mér, en ég var svo geðs-
hrærður að ég gat ekki skrifað. Ég rétti
Berthu pennann og horfði á hana meðan
hún var að breyta tölunum. Svo rétti
hún frú Zumpen skjölin.
— Og svo, sagði frú Zumpen, var
eitt enn. Takið upp ávísanaheftið yðar
og skrifið 3000 marka ávísun á hand-
hafa!
Hún var að tala við mig, en það
var Bertha sem tók upp ávísanaheftið
okkar og skrifaði ávísunina.
— Við eigum ekki fyrir þessu, muldr-
aði ég.
— Þér fáið greiðslu þegar tilboðið
hefur verið staðfest, og þá er hægt að
framvísa ávísuninni, sagði frú Zumpen.
Þetta var svo fljótt að gerast að ég
áttaði mig ekki á því. Á leiðinni niður
í lyftunni sagðist Bertha vera glöð, en
ég sagði ekki neitt.
B ERTHA fór aðra leið heim, um
rólegri borgarhluta. Ég sá ljós í glugg-
um og fólk sem drakk vín úti á svöl-
unum hjá sér. Nóttin var björt og heit.
— Var það Zumpen sem átti að fá
ávísunina? spurði ég rólega og Bertha
svaraði jafn rólega: — Vitanlega.
Ég horfði á litlu sólbökuðu hendurnar
á Berthu, sem héldu svo örugglega um
stýrið. Hendur sem gátu skrifað ávís-
anir og kreist majónesskálpa, hugsaði
ég með mér, og svo varð mér litið á
munninn á henni, en langaði ekkert til
að kyssa hann ennþá.
Ég hjálpaði Berthu ekki til að koma
bílnum inn í skýlið og ég hjálpaði henni
ekki heldur við uppþvottinn. Ég fékk
mér vænt glas af koníaki, gekk inn í
stofuna mína og settist við skrifborðið
sem var alltof stórt mér. Ég reyndi að
muna eitthvað, stóð upp aftur og fór
inn í svefnherbergið og horfði á barok-
maríuna, en gat ekki munað hvað þetta
var.
Síminn hringdi_ og vakti mig af þess-
um heilabrotum. Ég svaraði og varð ekk-
ert hissa er ég heyrði að þarna var
Zumpen.
— Konan yðar mun hafa skrifað
skakkt, sagði hann. — Hún hefur hækk
að verðið á rúmmetra um tuttugu og
fimm pfenniga í staðinn fyrir fimmtán.
Ég hugsaði mig um eitt augnablik
og sagði svo: — Hún skrifaði ekki
skakkt. Hún hafði umboð frá mér.
Fyrst þagði hann en svo sagði hann
og hló um leið: — Þið höfðuð þá rætt
möguleikana fyrirfram?
— Já.
— Ágætt, sagði hann. — Þér skrifið
þá ávísun í viðbót upp á 1000 mörk.
— Fimm hundruð, sagði ég og hugs-
aði með mér: Þetta er eins og í lélegri
skáldsögu, alveg eins og í lélegri skáld-
sögu.
— Átta hundruð, sagði hann og ég
hló: — Sex hundruð, sagði ég.
Og án þess að ég hefði nokkra reynslu
í slíku, vissi ég að hann mundi segja sjö
hundruð og fimmtíu, og þegar hann
gerði það sagði ég já og sleit samband-
inu.
KlUKKAN var ekki orðin tólf
þegar ég gekk út að hliðinu og rétti
Zumpen ávísunina þar sem hann sat í
bilnum. Hann var einn og brosti þegar
ég rétti honum blaðið. Svo ranglaði ég
inn aftur en sá hvergi Berthu. Hún kom
ekki á eftir mér þegar ég fór inn í
stofuna mína, og sýndi sig ekki heldur
þegar ég fór fram í eldhúsið til þess að
fá mér glas af mjólk úr kæliskápnum.
Og ég vissi hvað hún var að hugsa. Hún
hugsaði: hann verður að fá svolítið næði
til þess að jafna sig eftir þetta, ég verð
að láta hann vera einan þangað til hann
hefur skilið það til fulls.
En ég skildi það ekki, og ég botna
ekkert í því enn.
18. tölublað 1963
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13