Lesbók Morgunblaðsins - 06.10.1963, Blaðsíða 2
#
fg var ekki kosinn vegna
þess, að ég er bláeygður“, sagði
Juan Bosch, fyrsti lýðræðislega
kosni foresti Dóminíkanska lýð-
veldisins síðan 1924, „heldur vegna
þess að ég er umbótamaður“.
Stingandi blá augu, hvítt hár
og stífbeint bak voru ekkert til
foráttu hinum 54 ára gamla próf-
essori í kosningunum í desember
síðastliðnum. En það, sem færði
honum þennan sigur, sem kom eins
og skriða, var orð það sem hann
hafði á sér sem starfandi byltingar-
maður í aldarfjórðung gegn ein-
ræði Trujillos, hæfileikar hans við
dagleg stjórnmálastörf með öllum
brögðunum, eins og þau gerast bezt
í rómönsku Ameríku, og þessi
næstum dularfulla köllunarkennd
hans til að beina nýfrjálsri þjóð
sinni í áttina til lýðræðis og þjóð
félagslegs réttlætis.
E n hér var um mikið að tefla.
Vetgengni eða fail Booh-stjórnarinn
ar — sem Kennedy-stjórnin blessaði
með hálfum huga — gat orðið geysi-
mikilvægt, ekki aðeins fyrir þessa hálfu
fjórðu milljón Dóminíkana, heldur og
fyrir rómversku Ameríku í heild. Vel-
gengni hennar gat gyllt fyrir róm-
önskuim þjóðum Amerifcu þann mögu-
leika að losa sig við ómannúðlegt arð-
ráns-einræði og fá í staðinn frelsi og
bættan hag. En mistök hennar og óhöpp
gátu ýtt undir þá kenningu Castros,
að ofsaleg bylting og kommúnismi sé
eina leið rómönsku Ameríku til hag-
þróunar og mannréttinda. „Við erum
staddir í miðjum hörðum byltingar-
straumi, sem skekur allan nýja heim-
inn“, sagði Booh forseti.
En erfiðleikarnir voru jafn risa-
vaxnir og vinningsmöguleikarnir. Bosch
forseti lýsti ástandi landsins, sem hann
hafði verið kjörinn til að stjórna, í
fáum orðum í ræðu sem hann hélt
nýlega:
„Við höfum gengið að eiga berkla-
veika konu með krabbamein, sem á
17 syni, og sá heilbrigðasti þeirra er
fótbrotinn og með beinkröm".
Kvillar Dóminíkanska lýðveldisins
eru jafngamlir og nýi heimurinn. Saga
þess hefst með spænsku nýlendunni
Santo Domingo, sem stofnuð var af
Kólumbusi á eynni Hispaniola í ferð
hans 1493. Bosch hefur ritað: „Með því
að það var fætt eins og þær skepn-
ur, sem bera í sér eitrað blóð úr móð-
urkviði, varð það vanskapað af þjóð-
félagslegum meinum, sem entust því í
aldir, unz þau náðu hámarki, í sam-
blandi við önnur, í persónu og stjórn
Rafalels Leonidas Trujillos“.
JUAN BO
Aðkomumaður, sem rekst af til-
viljun inn í höfuðborgina Santo Dom-
ingo '(endurskírð úr Ciudad Trujillo),
getur ráðið það af stóru búðunum á
Condesstræti, fallegu villunum í nýju
íbúðarhverfunum og fínu bílunum á
breiðu strætunum, að hér riki almenn
velgengni.
En þetta á ekki við nema örlítinn
minnihluta þjóðarinnar. Meðalárstekj-
ur hennar eru 190 dalir á mann, sem
er lágt, jafnvel á mælikvarða róm-
önsku Ameríku, og stórfurðulegt ef
litið er á náttúruauðæfi landsins. Spöl-
korn frá þessu blómlega verzlunar-
hverfi miðborgarinnar taka við fátækra
hverfin við Ozama-ána. Fram með fjall
veginum fyrir ofan San Christóbal
sjást nakin börn með útþanda maga,
sem horfa daufum augum á bílana er
framhjá fara. Á sykursvæðunum eru
vesaldarlegir „bohios“, eða plantekru-
kofar, eins og mý á mykjuskán um
allt. Og í fjöllunum á miðri eynni, við
landamæri Haiti, ríkir sóðaskapur, sjúk
dómar og ólæsi í almætti sínu.
I leiðangri sínum fyrir forseta-
kosningarnar lofaði Bosch atvinnu þeim
300 þúsundum manna sem atvinnulaus-
ar voru í landinu, ennfremur að deila
landi því, sem Trujillo hafði átt, í
smájarðir, sem svo yrðu afhentar hin-
um landlausu campesinos. Hann lofaði
að reisa skóla, sjúkrahús og elliheimili,
að útvega betri húsakynni, betri sam-
göngur og hækkandi lágmarkstekjur,
og gera öllum kleift að eignast dýr-
mæti eins og sjónvarp og kæliskápa.
Hann kvað það líka ætlun sína að færa
ýmis einkafyrirtæki í almenningseigu
og þjóðnýta með stranglega lýðræðis-
leguim aðferðum eine margar einika-
landareignir og með þyrfti til að fram
kvæma áætlun hans um landsnytjar.
„Við verðum að flýta framförunum",
sagði Bosch forseti, „og það eins mikið
og hægt er, án þess þó að brjóta lýð-
En að flýta framförum — eða
koma á framförum yfirleitt — í landi,
sem hefur lifað í fimm aldir við sér-
staklega hörð kjör, að viðbættu 31 ári
Trujillo-stjórnarinnar ga-t verið áláika
þreytandi og að hlaupa í sandbleytu.
Einræðisiherrann átti fjórðung alls lands
ins, þegar hann var myrtur, og nú,
þegar þessar eignir voru komnar í eigu
ríkisins, skyldu menn halda, að land-
búnaðarumbætur yrðu tiftölulega auð-
veldar, þar sem ekki þyrfti annað en
skipta landinu og fá svo tæknilega
aðstoð og lánsmöguleika til þess að
hjálpa bændunum af stað. En þessi
áætlun gekk drepandi seint. Peninga
skorti, þrátt fyrir lán frá Framfara-
bandalaginu, og svo voru of fáir tækni-
menn, þrátt fyrir sjálfboðaliðana frá
Friðarsveitinni. Og svo var blátt áfram
ekki nóg kunnátta fyrir hendi.
J. stuttu máli sagt valt góður eða
lélegur árangur af fyrirætlunum Bosch
algjörlega á þessu fámenna en dug-
lega einvalaliði hans, þar sem kunn-
átta og dugnaður eru lífsskilyrði. En
æðri stéttir og millistétttir landsins,
sem hafa lifað undir stjórn þar sem
enginn maður þorði að ákvarða neitt
sjálfur, auk heldur sýna framtak, voru
hikandi við að taka á sig nokkra ábyrgð.
■Allir fimm stjórnarandstöðuflokk-
arnir afþökkuðH tilboð Bosch forseta
um að koma í stjórn með honum. Ástæð
an var sumpart sú, að hér þekktist
það ekki, að hinn sigraði gæti unnið
með sigurvegaranum. En svo er það
líka hitt, að endurminningin um Tru-
jillo-tímann nægði til þess að menn
voru feimnir við að vera bendlaðir við
ríkisstjórnina — hvaða ríkisstjórn sem
var.
að sem forsetinn þurfti því að
styðjast við var sambland af 1) vel-
viljuðu en gjörsamlega reynslulausu
ungu fóLki, 2) pólitásikum húðarjálk-
um úr hans eigin Dóminíkanska bylt-
ingarflokki (P.R.D.), 3) ískyggilegum
persónum, sem höfðu smeygt sér inn
í valdastöður með því að nota sér
hollustu við hann, frá því að hann var
útlagi.
Bosch prófessor, sem er strangheið-
arlegur en jafnframt uppstökkur, rak
ráðherra og tvo helztu trúnaðarmenn
sína af því að hann hafði óljósan grun
um óheiðarleika þeirra. Hann var svo
einbeittur að vera sjálfur til fyrirmynd
ar um heiðarlega framkomu, að hann
heimtaði nákvæma tollrannsókn á far-
angri konu sinnar, þegar hún kom úr
stuttri ferð til Bandaríkjanna.
Og samt hafði þetta siðferðilega
tóm, sem varð eftir Trujillo-tímabilið,
fyllzt af andrúmslofti gróðabralls og
fjármálaspillingar, jafnvel í forsölum
forsetahallarinnar, og að minnsta kosti
greinilega í skrauthótelunum og spila-
vítunum þar sem innlendir og erlend-
ir farandsalar prönguðu með vöru sína.
Þó heima-kommúnistarnir væru
dreifðir unnu þeir með óþolinmóðum
stúdentum og öðrum vinstriklíkum að
því að skapa byltingarkennt andrúms-
loft, svo að einhver þarlendur Castro
gæti brotizt til valda. Máttur þessara
manna var ekki áberandi — enda þótt
þeir hefðu smeygt sér inn í hina lægri
flokka stjórnarliðsins — en eftir að
Bosch var steypt af stóli í fyrri viku
hafa þeir orðið hættulegri.
Hægriflokkarnir, sem eru undarlegt
sambland af Trujillomönnum og Tru-
jilloandstæðingum úr fremstu röð, lágu
ekki heldur í letinni. Þrátt fyrir vara-
þjónustu við endurbæturnar, höfðu
þeir að herópi, að Bosch væri komm-
únistavinur og þyldi kommúnistum að
smeygja sér inn í raðir sínar, og víg-
orðið „Við verðum að losa okkur við
þennan kom'miúnista", náði stöðugt meiri
útbreiðslu.
Uerinn, sem var enn taugaóstyrk-
ur og efablandinn um stöðu sína í ríki,
sem tók við af Trujillo, hafði fengið
ýmsar hvatningar til að taka þátt í
byltingu, og sú varð raunin, að hann
lét til skarar skríða.
Á því er enginn vafi, að árásirnar
á Bosch frá hægriöflunum öllu miklu
tjóni. Erlend fjárfesting, sem mikil þörf
var á, var ráunverulega stöðvuð, og
þessi órói, sem lá í loftinu, tafði fyrir
öllum tilraunum forsetans til að hrista
þjóðina úr dauðadái kæruleysis um
rekstur ríkisins. Einkum var honum
áhyggjuefni það, sem hann taldi vera
viljandi andróður gegn sér í Banda-
ríkjablöðum, þar sem fram komu end-
urteknar ásakanir á hendur honum um
að vera kommúnisti.
Afstaða Bandaríkjastjórnar gagn-
vart honum einkenndist af von og
kvíða í senn. Úrslitin í Santo Dimingo
gætu haft áhrif, ekki einasta á hið
lýðræðisreglur.
Framhald á bls. ð
Utgefandl: H.f. Arvakur. Reykjavllc.
Framkv.stJ.: Slgfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður BJamason frá Vlaur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni GarSar Krlstlnsson.
Ritstjórn: ASatstræti B. Slml 22480.
2 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
28. tölublað 1963