Lesbók Morgunblaðsins - 06.10.1963, Blaðsíða 13

innan skamms muni þetta ná til alls
landsins?
S.M.: Þessu get ég ekki svarað nema
að því leyti, að forvígismenn kaup-
manna út um land hafa átt við mig
samtöl, bæði fyrir samþykktina og
eftir að hún hafði verið gerð, um það
sem lýtur að kvöldsölustarfsemi. Þessi
óheillaþróun, sem ég nefni svo, hefur
líka orðið úti á landi og skapað sömu
vandamál og hér. H.J.H.

Reiknar úf
geimstöðu
Mars
tii 2000
Hraðvirk rafmagns-reikni-|
vél er nú notuð við
háskólann í Kaliforníu, til þess að
reikna út með allt að sjö desímala
nákvæmni geimstöðu Mars, fram
til ársins 2000. Vísindamenn, sem
hyggjast senda geimfar í áttina
til Mars á komandi árum, verða
að nota þessar töflur til að vita
stöðu stjörnunnar á hverjum
tíma.
Kjarnorkunefnd Bandaríkjanna,
sem stjórnaði nauðsynlegum rann-'
sóknum, mun gefa út þessar töflur
og gera þær aðgengilegar þeim, sem
áhuga hafa á þessum málum.
Við væntanlegar flugferðir til
Mans og annarra reikistjarna, þurfa(
geimfararnir hárnákvæmar upplýs-j
ingar um stöðu stjörnunnar. Og
næstuim enn nákvæmari útreikninga
er þörf ef m-enn ætla að lenda þar.
Athuganir á Mars og öðrum reiki-
stjörnum í sólkerfinu hafa verið
gerðar frá elztu tímum af stærðfræð-
ingum og stjarnfræðingum. Og á síð-
ustu tímum hafa vísindamenn getað
Íreiknað út hreyfingar reikistjarna,
mörg ár fram í tímann. Almennar
reglur um hreyfingu helztu reiki-
stjarnanna hafa verið notaðar síðan
fyrir síðuslu aldamót. Og allar reynd
ust þær furðu réttar, nema h-vað
Mars snerti.
K
enningin viðvikjandi Mars var,
sett fram árið 1898. En níu árum
Framhald á bls. 15
Skuttogarar
Einn af nýjustu skuttogurum Norðmanna, Xromsöy 1.
Framhald af bls. 9
A Imennt virðist sú skoðun ríkjandi
meðai þeirra, sem mezta reynzlu hafa í
þessum málum, að flokka megi togara
í þrjár stærðir. Stærstu togararnir eiga
öruggiega allir að vera byggðir sem skut
togarar, enda séu skuttogararnir þá það
stórir. að þeir séu búnir tveim þilförum.
Minnstu gerð togara, þ.e.a.s. þeir togar-
ar, sem aðeins eru með einu þilfari,
eiga hiklaust áfram að vera hliðartog-
arar en ekki skuttogarar. Á þessum
minnstu skuttogurum er áhöfnin á opnu
óvörðu þilfari og því að engu leyti bet-
ur seit en á hliðartogara nema síður sé.
Á hliðartogara af þessari stærð má
hins vefar hafa lokað rými aftast á skip
inu, sem ásamt lokuðum hvalbak eykur
öryggi þess mikið.
— Samkvæmt áliti, sem þekktur
brezkur sérfræðingur lagði fram, ættu
mörkin milli hentugustu stærða skut-
togara og hliðartogara að vera eftirfar-
andi: Allir togarar yfir 650 brúttólestum
ættu skilyrðislaust að vera skuttogarar.
Áhtamál er með togara, sem væru 450
til 650 tonn, færi eftir aðstæðum. En
togarar undir 450 lestum einungis hlið-
artogarar. Persónulega væri ég á sama
máb, enda koma kostir skuttogaranna
fyrst og fremst í Ijós, þegar þeir eru
orðnir nægilega stórir til að hafa tvö
þilför.
E ger þeirrar skoðunar, að ef við
byggðum togara í náinni framtíð, þá
ælli að smíða þá með tilliti til hinnar
verðmætu reynslu, sem fengin er í ná-
g-r,nnalöndunum — og að allir togarar
yfir 650 lestum yrðu þá skuttogarar.
H.J.H.
LEIÐRETTING
í LESBÓK Morgunblaðsins 14. tbl„ 21.
apríl sl„ voru birtar nokkrar lausavísur.
Þar sem sumar þeirra voru lítillega rangt
með farnar að minni ætlan og feðranir á
öðrum vafasamar eða ónógar, vil ég láta
yður í té athugasemdir mínar við þær
vísur, sem ég tel mig kunna betri skil á,
ef þér kynnuð að vilja leiðrétta þær síð-
ar og hafa það, er sannara reynist.
Vísan: Allt þó sýnist blítt og bjart —
ei eftir Kristján Jónsson og í ljóðabók-
um hans (bls. 274, 1. útg. 1872).
Af Eyrarbakka út á Vog (á að vera út
í Vog, sem er eðlilegt mál). Vísan er
gömul, og aldrei hefi ég heyrt hana eign-
aða Birni Gunnlaugssyni. Hún er prent-
uð í Alm. þjóðvf. 1913, bls. 67, og er
sennilega birt þar af Jóni Þorkelssyni,
þar höfundarlaus. Einnig er hún prentuð
í Sunnanfara VI, bls. 100 (1896—1897),
sömuleiðis höfundarlaus. Þar er Eyja-
sandi: Eyrarbakka. Mér þætti mjög
vænt um, ef þér vilduð láta mig vita um
heimildir fyrir feðrun yðar á vísunni, og
víst væri gaman, ef víst reyndist, að hún
væri ort af Birni. Ég hefi haldið hana
gamlan húsgang; í Sunnanfara er hún
nefnd: Gömul vísa. Áratogafjöldinn er
vitaskuld út í loftið, hvort sem miðað er
við Eyjasand (Landeyjarsand) eða Eyrar
bakka. I síðustu braglínu vísunnar á að
standa: fjegur móti vegur (ekki fjögur)
vegna rímsins, enda er það rithæf orð-
mynd.
Af því ber ég enda sút — er prentuð
í Blöndu ásamt tildrögum (V, bls. 304—
305). Er vísan í ævisögubroti Jóns Þor-
kelssonar (forna), rituðu af honum
sjálfum. Segir hann, að vísan sé eftir
Evalíu Erlendsdóttur, húsfreyju á Sönd-
um í Meðallandi, en hún þótti nokkuð
laus í rásinni. Orti hún vísuna, er hún
kom eitt sinn af fundi skipbrotsmanna.
Jón var alinn upp þar eystra og þekkti
til fólks þessa, sá enda mann Evalíu, en
hún lézt ári áður en hann fæddist. Má
pví taka mark á frásögn hans. Blanda
hefir bar: ber í 1. braglínu.
Vísan, sem birt er eftir Sírnon Dala-
skáld, er dálítið afbökuð. Rétt er hún
þannig:
Af því nú er komið kvöld
og kærstur liðinn dagur,
rennur undir rekkjutjöld
röðull klæða fagur.
Það breytir hugsuninni og skemmir vís-
una að hafa rökktjöld: rekkjutjöld í 3.
braglínu. Einnig á saman klæða- og
röðull. Klæðaröðull er klæðasól: kona
(kenning). Hér er þvi alls ekki að ræða
um orðið: klæðafagur, eins og prentað
er. Önnur vísa er þessari samstæð:
Sál mín brynni af Sjafnar eld,
sæl um njólustundir,
ef hjá mér rynni hýr í kveld
hringa sólin undir.
Vísur þessar þurfa helzt að halda hóp-
inn. Tilefni þeirra er, að stúlka er að
ganga til hvílu. Vísurnar eru afbragðs-
góðar, og leitun á, að betur sé farið með
kenningar. Sömu líkingunni er haldið frá
upphafi til enda í báðum vísunum, enda
var Símon oft snillingur í slíkum lífræn-
um kenningum. Vísurnar eru upphaflega
í Kormáki, einu af ljóðakverum Símon-
ar, prentað á Akureyri 1886.
Vísa Þjófa-Lása: Að mér færir (hefi
ég alltaf heyrt, ekki réttir) auðarslóð
(ekki auðarglóð, sem líklega er prent-
villa, Auðarslóð er kvenkenning.
Jóhann Sveinsson.
Æskan
Framihald af bls. 7
— En haldið þið þá að þetta
verði svona?
— Nei, ekki að öllu leyti, en
það er kannske margt sem
kemur fram eftir meira en 50
á:r.
— Skrifið þið mikið?
— Ja, ekki getum við sagt
það.
— ég hef einu sinni tekið
þátt í samkeppni hjá Æskunni
og fékk þá þriðju verðlaun —
bætir Ragnheiður við.
— Er gaman að skrifa?
Ja, það fer eftir því hvernig
efnið er, ef það er við okkar
hæfi og við höfum áhuga á
því, þa er gaman.
— Þið voruð báðar um þetta,
hversvegna?
Okkur fannst það stuðning-
ur, komum báðar með hug-
myndir og töluðum saman um
þetta.
— Og ætlið að skrifa meira?
— Nei ætli það.
— Ég er á förum til Noregs,
— segir Ragnheiður og Svala
bætir við — ég fer í kvenna-
skólann — en ef það dytti í
okkur, þá getur það svo sem
vel verið.
— En ykkar framtíð?
— Við erum ákaflega bjart-
sýnar og ef allt þróast eins
áfram, þá er ekki ástæða til
að óttast.
Jón Axel Egilsson er átján
ára verzlunarskólanemi.
— Hvers vegna tókst þú þátt
í ritkeppninni?
— Ja, ég veit ekki, vinur
minn sagði mér frá henni og
ég var búinn að fá heilmikla
hugmynd og krotaði hana nið-
ur, — en ég hef gaman af að
skrifa og mála og teikna þar
sem hugmyndaflugs gætir, ég
hef lika lesið enskar og dansk-
ar „vísinda skáldsögur" og
byggt skýjaborgir um framtíð-
ina að gamni rnínu.
— Þú leggur áherzlu á fisk-
veiðar og landbúnað í þínum
þætti.
— Já, þær greinar hafa þró-
azt ört síðustu 50—60 ár.
— En hversvegna er togarinn
þinn egglaga?
— Til þess að hann sökkvi
ekki, svipað lag og á nýjustu
björgunarbátum, sem ekki geta
sokkið, en mér datt í hug stærra
skip með þessu lagi, það er
kannski eina leiðin til að þau
sökkvi ekki þar sem hvergi er
opið.
— En plasthimnarnir?
— Ég greip það vegna þess
að nú byggja þeir hús á veturna
undir plasthimnum.
— En framtíðin, verður hún
svona?
— Kannski ekki alveg, en a.
m. k. í áttina. Ég býst við að
menn fari þá meira út í sér-
nám og að þá verði meiri tækni
í landbúnaði og útgerð.
— Ætlar þú þá í sérnám?
— Það sem mig langar til að
læra er kvikmyndataka og kvik
myndagerð, ef það verður, þá
fer ég feti framar en afi minn,
en hann var ljósmyndari.
— Þarna er heiðursskjal, fyr-
ir hvað?
— Já, ég tók þátt í samkeppni
um teikningar við ævintýri H.
C. Andersen 1952—1953 og frú
Bodil Begtrup afhenti mér
þessa viðurkenningu.
28. tölublað 1963
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13