Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1963, Blaðsíða 2
„Að þú skulir geta hlegið að þessu,
Hörður,“ sagði María stundum hálf-
mæðulega. „Eg held þér væri nær að
reyna að siða drengina."
„Láttu ekki svona, kerlingar-kútur!
Þetta er ungt og leikur sér — nema
hvað, manneskja?“
Einu sinni kom ég þar að, sem dreng-
ir voru að stökkva yfir skurð, sem
verkamenn höfðu grafið vegna skolp-
ræsalagnar. I>ar stóð Hörður frændi og
horfði á. Ég gaf mig ekki fram, en beið
átekta. Svo sagði þá einn af drengjun-
um:
„Þykir þér við ekki duglegir að
stökkva?“
„Allt læt ég það nú vera,“ svaraði
hann dimmraddaður. „Mér finnst þið
ættuð ekki bara að þeytast yfir skurð-
inn, heldur ruðninginn líka.“
„Nei, heyrið þið nú — ha, hæ, —
stökktu þá sjálfur.“
Hann lét ekki segja sér það tvisvar,
heldur brá við hart og flaug ekki að-
eins yfir skurðinn, heldur líka ruðning-
inn, svo að drengirnir urðu að forða
sér til að verða ekki fyrir honum. —
Síðan leit hann á einn þeirra og mælti
með áherzlu:
„Þegar ég var ungur, hefði ég bund-
ið báða fætur upp í rass og flogið yfir
þetta á miðfætinum, — jamm, drengir
mínir!“ Allt í einu varð hann undir-
leitur, og ég heyrði hann tauta: „Hvað
kemur að mér, — hvað er ég að segja
við blessuð bömin? Hvað skyldi hún
móðir mín sálaða hafa sagt?“
Drengirnir höfðu starað á hann fullir
aðdáunar, og nú fyrst skelltu þeir upp
úr. Þeim fannst hann víst áreiðan-
lega ærið barnalegur.
En það varð sem sé engan veginn
sagt, að bæjarvistin léki Hörð frænda
sérlega grátt, en samt sem áður þyrmdi
stöku sinnum yfir hann, einkum fyrstu
árin eftir að hann flutti úr átthögunum,
og tvisvar kom María til mín og leitaði
aðstoðar minnar af þeim sökum.
í annað skiptið var þannig mál með
vexti, að þeim hjónum hafði borizt sú
fregn að vestan, að barn hefði dáið
hjá þeim Hamrahjónum og ekki náðst
í lyf eða lækni vegna illrar færðar og
vonzku vetrarveðurs.
„Æ, blessaður minn,“ sagði gamla
konan, „mig langar svo til að biðja
þig að koma og reyna að hressa upp
úr honum, — hann svaf ekki dúr í
nótt, og nú situr hann eins og dæmd-
ur maður.“
„Og hvað segir hann eiginlega —
eða hefur sagt?“
„Hann er alltaf að naga sig í handar-
bökin!“
„Heiðin eins og postulín, sagði mað-
urinn, sem kom að vestan og blindbyl-
ur á báða dali,“ segir hann. „En þú
veizt það nú kannski, Maria, hvernig
veðrið og færðin var margan ganginn,
þegar ég rauk af stað og skilaði bæði
mér aftur og meðölum, — já, lækni
með stundum .... Og ekki vorum við
nú orðin það aum, að við hefðum ekki
getað dokað við fyrir vestan.“
Á þessu hefur gengið hjá honum,
blessaður minn, milli þess sem hann
hefur steinþagað.“
„Og hvað hefur þú sagt við hann?“
„Ég hef sagt eins og ég meiiia, að
ég hefði að minnsta kosti ekki verið
orðin til að standa í heyskap og gegn-
ingum, jafnvel smalamennskum, — eða
vita hann einan, frílega sextugan mann-
inn, í vitlausu veðri og háskafæri upp á
heiði, enda hefði hann nú legið í einni
lungnabólgunni sinni eftir seinustu ferð-
ina fram og til baka, — hann væri sos-
um ekki neitt unglamb lengur,
eins og hann hefði þá með sig farið
margan ganginn."
„Og hverju svaraði hann?“
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
„Þú hefðir átt að sjá augnaráðið
hans!“
Eg snaraðist að símanum, og eftir
nokkur augnablik fékk ég samband við
vin minn, Geirlaug lækni á FagureyrL
Og ég sagði honum, hvað í efni væri.
„Ha — hvað segirðu mér?“ Ég heyrði
dimman, lágan og notalegan hlátur
læknisins. „Sjálfum sér líkur og ein-
stakur er hann! . . . En þú getur sagt
honum eftir mér, að ég hafi orðið því
sárfeginn, að hann skyldi ekki vera til
að rífa mig út í það veður, enda ég
ekki orðinn til annarra eins ferða eins
og þegar hann sótti mig forðum, til þín,
— já, því hafi ég sannarlega verið feg-
inn, þar sem þá líka allt erfiðið hefði
orðið til einskis. Þetta var áreiðanlega
heilabólga og ekkert hægt að gera.“
Ég sagði Maríu að bíða svoh'tið heima
hjá mér, ég ætlaði að fara og hitta
frænda og ekkert láta hann vita, að
hún hefði komið.
Hann sat og hímdi á rúmir.u sínu,
þegar ég kom, tók reyndar undir við
mig og bauð mér sæti. Ég sagðist ekkert
ætla að stanza, ég yrði bara að segja
honum leiðindafrétt, Geirlaugur læknir
hefði hringt til mín og sagt mer ....
„Ég veit það,“ sagði hann ag flökti
augunum.
„Hann sagðist ekki hefði trcyst sér
vestur í veðrinu, sem verið hefði þá
daga, enda hefði það heldur ekki verið
til neins. Þetta hefði verið heiiabólga “
Hann rak upp á mig augun, sagði svo:
„Hvar er María, — hvað er
manneskjan að þjóta þetta? ...........
Heilabólga — nú þá -------- Ekki treyst
sér, sagði hann“ ...... Það var strax
komið á frænda annað yfirbragð. „Þú
þarft að fá kaffi, glaður maðu:, — ég
er að vona hún komi einhvern tíroa,
hún María, — það held ég henni létti
..... Já, við eldumst, jafnt læknar
sem aðrir — læknir, læknaðu sjalfan
þig, stendur þar .... Hefði ekki treyst
sér, — nei ....... O, því hefur ekki
verið ætlað lengra líf, þessu blessuðu
barni, — það var annað, þegar ég dreif
hann forðum með mér til þín. Var lán
ég sprengdi hann ekki upp Sauðadal-
inn, en þetta var tývaskur maður ....
en farinn að bila — samt.“
Þetta var þá fljótlagað, en bað, sera
að honum setti fyrsta haustið, sem hann
var í Tangakaupstað, það koin aftur
á hverju hausti í nokkur ár, og verst
var það annað haustið hans þarna í
bænum. Það var þá, sem María kom
til mín í öngum sínum í fyrra skiphð.
„Nú veit ég e-kki, hvað ég á að gera.“
sagði hún og þerraði tár úr augur.um
á sér á svuntuhominu sínu.
Ég sé ekki annað en hann sé að rjúka
á stað vestur.“
Vestur — til hvers?“
„En þetta sama og í fyrrahausf, hara
verra — féð, maður Guðs. Hann kom
til hans — er ráðinn hér á einn bátinn
— hann Gvendur hennar Guðnýjai á
Björgum og sagði honum, að nú væiu
tólf kindur í Stapahillunni og sex í
Mávahyrnunni, og hann Bjarni mundi
eiga að minnsta kosti helminginn af
þessu fé. Og í fyrra missti hann sjö, og
þú manst nú ....... Já, það var nógu
vont þá, þó það sé verra núna.“
„Heldurðu þetta renni ekki af honum
— eins og þá?“
„Æ, ég held ekki. Hann var að tala
um þetta milli dúranna í nótt — ef
hann þá svaf hokkuð.
„Biessað fólkið sagði hann,“ blessaðar
skepnurnar," var að tauta þetta í nótt.
Og í morgun: „Það er lagleg blóðtaka
hjá þeirri fjölskyldu ....Og jarmur-
inn, — ég heyri hungurjarminn í bless-
uðum kindunum í Stapahillunni, þar
allt uppnagað, vitaskuld. Og hér sit ég
eins og ólétt hefðarmaddama.“
Og núna eftir matinn rauk hann upp
og sótti járnin sín og stafinn og heimt-
aði ferðaföt af mér.“
Eg varð að fara, reyna það.
„Ég er kominn að kveðja þig, frændi,“
sagði ég fyrst alls.
Hann sat á rúminu, mannbroddarnir
á brekáninu til fóta, broddstafurinn bak
við hurðina. Mér sýndist hann verða
hissa — en ósköp var að sjá, hve
þreytulegur hann var.
„Ha?“ sagði hann loksins og var há-
vær.
„Hefur þú heyrt talað um að freista
Drottins síns? .... Hvað er ég að
bukla? Ætli þú sért ekki eins biblíu-
fastur og ég ...... Ja, hvað heldurðu
hún systir þín — hún móðir mín —
segi, þegar ég hringi til hennar og segi
henni, að þú sért þotinn vestur til að
sækja fé í svelti? .... Hún María —
eins og henni sé nokkur vorkunn, —
það er auðvitað annað með hana og
hana systur þína heldirr en Hamra-
fólkið, — svo að ég tali nú ekki um
kindurnar .... Og ekki hefur mér ver-
ið sama um þig hingað til .... Jæja,
vertu sæll, frændi. Ég hugsa við s;á-
umst ekki aftur.“
Ég rétti fram höndina, en hann sá
hana ekki, hann starði niður á spennt-
ar greipar sínar, sagði dimmraddaður:
„Guð náði mig, —■ já, auðvitað, það
er vandlifað, — en mikið er að verða
svona — eins og ég er orðinn!“ Svo
leit hann upp — snöggt, horfði á mig,
sagði hvasst og hart: „Ég fer ekki
neitt, — ég er eins og hvert annað fífl!“
Hann hristi höfuðið, leit aftur niður
fyrir sig, sagði: „Hvað skyldi hún hafa
sagt, hún systir mín, — sú kona? Sú
hleypur nú ekki nein frumhlaupin —
þó að hún kappsöm og skapmikil sé.
Og hún María, skyldi hún eiga það hjá
mér, að ég stykki frá henni og sama
sem hlypi fyrir björg?“ .... En hvar
er sú manneskja? Ég held henni væri
mál að heyra þetta.“ Svo varð honum
litið á mannbroddana. Hann spratt á
fætur, þreif þá, vatt sér að stafnum,
greip hann, og síðan þaut hann fram.
Hann kom mjög fljótt aftur, en þó
kom María á meðan hann var í burtu.
var nýkomin inn úr dyrunum, þegar
hann opnaði. Þá er hann hafði skellt
aftur hurðinni, leit hann á konu sína,
greip í höndina á henni og hálfhratt
henni í áttina til mín, leit á mig, síðan
á hana og sagði:
„Ég fer ekkert, — ekkert, heyrirðu
það? Ég fleygi járnunum og brýt staf-
inn .... Og hitaðu nú góðan kaffisopa
fyrir okkur frændurna, hefði bara átt
að vera komin, hún systir mín.“
3.
Og nú sagði læknirinn, maður,
sem tugum mannslífa hafði bjargað,
jafnvel hundruðum, að lífi fjallamanns-
ins væri að ljúka, — að því væri ekki
unnt að bjarga.
Ég fór beinustu leið heim til þeirra
hjóna. Þau bjuggu í björtum og rakalaus
um kjallara örskammt frá húsi læknis-
ins. Ég fór inn í ganginn, leit inn í eld-
húskompuna. Þar var enginn. Ég fór þá
yfir að stofudyrunum og opnaði með
hægð. María stóð upp af stól við rúm
sjúklingsins og kom fram að dyrunum
til mín. Ég spurði, svona til siðasaka,
um líðan Harðar frænda. Hún hristi
höfuðið.
„Hann hefur ekki komið til ráðs síð-
an í gær, rétt eftir að þú fórst.
„Hefurðu nokkuð frétt af henni syst-
ur minni?“ spurði hann. Ég held hann
sé að vonast eftir henni — en þá býst
hann við .... þá heldur hann . . .. “
Hún gat ekki sagt meira. Ég lét aft-
ur, og svo tók ég yfir um herðarnar á
gömlu konunni og lét hana setjast á
divaninn.
„Ég talaði við móður mína í morgun.
Hún mundi koma, ef nokkur ferð félli,
en það er ekki því að heilsa. Svo er
hún sárlasin. Þau hafa hvorugt kunr.að
að spara hjartað, þessi samrýmdu systk-
in......En gerðu það nú fyrir mig að
halla þér út af. Ég sezt hérna hjá hon-
um. Kannski þér geti runnið í brjóst.“
„En kaffi, — hvað heldurðu nann
segði, ef ég hitaði ekki handa þér
kaffisopa?“
Ég hristi höfuðið.
„O, blessaður sóminn!“ sagði hún og
strauk á mér höndina.
„Svona, María mín, gerðu það nú
fyrir mig að fleygja þér út af.“
Hún lét að orðum mínum, og ég sett-
ist við rúm Harðar frænda.
Ósköp voru nú orðin að sjá hann------
Hann hafði reyndar alltaf verið að
gangast fyrir eftir útskipunarskorp-
una fyrir jólin, mátti sosum ekki vera
öðrum síðri þá, frekar en fyrri daginn.
Jafnvel nú — eins og á stóð — gat ég
ekki látið vera að minnast þess, sem
verkstjórinn hafði sagt mér: Einn af
verkamönnunum var lítið greindur mið-
Utgefandí: H.Í. Arvakur, Reykjavlk.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Kitstjórar: SigurSur Bjarnason frá Vleur.
Matthlas Johannessen.
Eyjólfur KonráS Jónsson.
Auglýslngar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm: ASalstræti 6. Sími 22480.
34. tölublað 1963.