Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1963, Blaðsíða 5

AÞOS
heimkynni
Þúsund ára
þagnarinnar
r
wSSiíí
.
Eldri munkar í „kapítalistaklaustrum"
bafa yngri munka í þjónustu sinni.
Aþos — Grikkir kalla það líka
Agíon Óros sem útleggst Helgafell —
hvað er það?
Það er bæði fjall, skagi, ríki, hugsjón
— og kannski eitthvað fleira.
Hugsjónin er í því fólgin að afneita
hinum kvenlega þætti tilverunnar og
útiloka hann eftir föngum úr mannlíf-
inu —• eða réttara sagt munklífinu.
Til að hrinda hugsjóninni í fram-
kvæmd var stofnað ríki fyrir réttur.
þúsund árum, og inn í þetta ríki hef-
ur engin kona stigið fæti og yfirleitt
engar þær skepnur af kvenkyni sem
mannlegur máttur gat bægt frá að rjúfa
friðhelgi staðarins.
Þetta sérkennilega ríki liggur á
ekaga nokkrum rúma hundrað kíló-
metra fyrir suðvestan Salóníki (Þessa-
lóníku), einum þeirra þriggja sen>
skaga eins og fingur út í Eyjahaf. Skagi
þessi er 50 kílómetra langur og kring-
um 8 kílómetra breiður víðast hvar.
Eftir honum endilöngum iiggur lágui
fjallgarður, 3-600 metra hár, sem endal
í tígulegu, strýtumynduðu fjalli, 2000
metra háu — hinu eiginlega Aþos-fjalli),
Helgafelli þeirra Grikkja.
Á þessum fjöllótta og gróðursæla
skaga standa á víð og dreif í hlíðum
fjallgarðsins og niðri á ströndinni 20
etór klaustur, sem tilsýndar eru eins
og rammgerir kastalar, enda voru þau
einatt varin fyrir árásum sjóræningja og
annarra ókristinna eða illa siðaðra guð-
lastara. Þessi 20 klaustur eru hinir eig-
inlegu „eigendur“ ríkisins og hafa sam-
Einsetumaður vlnnur vlð myndskurð og
hefur hauskúpn fyrirrennara síns hjá
t>ér til aff minna sig á fallvaltleik lífsins.
vinnu um stjórn þess. Höfuðborgin er
lítið þorp, Karíes, nálægt miðbiki skag-
ans, og þar sitja fulltrúar frá öllum
klaustrunum og annast daglegan stjórn-
arrekstur. Fjórir þeirra fara með fram-
kvæmdavald í senn og hafa þeir til
marks um það stimpil einn fjórskiptan,
og hefur hver þeirra sinn fjórðunginn,
þannig að engin skjöl verða afgreidd
nema þeir séu allir viðstaddir sam-
tímis. Þegar ég kom til Karíes fyrir
’úmum ellefu árum að fá skilríki mín
.impluð, varð ég að gera svo vel og
bíða góða stund meðan leit var gerð að
einum fjórmenninganna, en þá var að
vísu sunnudagur og hann hefur sjálfsagt
haft lögmætum störfum að sinna annars
staðar.
Eins og ég sagði sitja 20 munkar
á þingi Aþos-ríkis, og svarar það til
eins þingmanns á hverja 100 íbúa, sem
má teljast bærilegt þegar þess er gætt,
að vandamálin geta ekki verið ýkja-
roörg eða vandleyst, úr því ekki fyrir-
finnst ein einasta kona í öllu ríkinu.
Ráðherrarnir fjórir gera víst allt sem
gera þarf með þessum eina stimpli, svo
ekki er skriffinnskunni fyrir að fara hjá
þeim á Aþos. En einhvern tíma hefur
verið meira að gera en nú. Fyrir eina
tið voru nefnilega íbúar Aþos-ríkis yf-
ir 10.000, enda stóð þá allt með miklum
blóma. Á síðustu öld hx-apaði munka-
fjöldinn niður í þúsund, og var þá spáð
endalokum ríkisins, en þetta lagaðist
og þeir voru komnir upp í ein sex eða
sjö þúsund upp úr fyrri heimsstyrjöld
en síðan hefur hallað undan fæti, unz
nú er þar komið, að einar 2000 sálir
eru eftir, og enn er spáð endalokum
ríkisins innan hundrað ára. En hver
veit nema Eyjólfur hressist? Að minnsta
kosti eitthvað af honum, en ekki er
líklegt að rússneski parturinn hjarni
við, því frá Rússlandi koma ekki fram-
ar murikar og hafa ekki gert í háa herr-
ans tíð. Rússneska klaustrið á Aþos var
á sínum tíma stærsta klaustrið með
2000 munka, en nú eru bara eftir 40,
og þeir allir fjörgamlir. Fyrir ellefu
árum gisti ég þar, og þá voru munkarn-
ir 107 talsins, svo það hefur saxazt á
þá síðustu árin.
Auk þeirra 20 höfuðklaustra, sem fyrr
voru nefnd, eru svo „hjáleigur" þeirra,
sem ýmist eru lítil munkaþorp með
dreifðum húsum, minni klaustur eða
einsetumannakofar. Klaustrin á Aþos
eru öll grísk-orþódox og flest þeirra
grísk að þjóðemi, en svo eru þar líka
rússneskt klaustur, serbneskt, búlgarskt
og rúmenskt.
Um það em áhöld hvenær munk-
lífi hafi fyrir alvöru byrjað á Hélgafelli,
en heimildir eru um munka þar á 9.
öld, einsetumenn sem höfðust við í
hellum, i þann mund sem Ingólfur Arn-
arson kom út til Íslands með föru-
neyti sitt. Árið 875 var munkunum op-
inberlega veittur eignarréttur yfir skag-
anum af keisaranum í Miklagarði og
smám saman komst líf þeirra f fastari
skorður, unz þar kom að heilagur Aþan-
asíos reisti fyrsta klaustrið á Aþos ár-
ið 963 og.nefndi það Lavra. Er venja
að telja aidur sjálfs munkaríkisins frá
þeim tíma. Aþanasíos var vildarvinur
Munkar kvaddir U1 tíðagerðar með málmstöng sem lamin er með trébúti.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5
34. tölublað 1963.