Lesbók Morgunblaðsins - 31.05.1964, Side 11
SIGGI SIXPENSARI
Maður verður að lána þeim, sem eltk ert vilja kaupa.
Nýjar bækur frá Penguin
A Dictionary of Modern History
1789—1945. 5s.
What is History. E. H. Carr. 3/6.
A History of Modern France. Vol
I. Alfred Cobban. 5s.
Keligion and the Rise of Capital-
ism. R. H. Tawney. 4/6.
A History of Christian Missions.
Stephen Neill. 10/6.
The Reformation. O. Chadwick.
7/6.
Allar þessar bækur eru nýkomn-
ar út hjá Penguin. Sumar þeirra
hafa komið út áður og oft verið
endurprentaðar, eins og A Hist-
ory of Modern France og Reli-
gion and the Rise of Capitalism,
sú síðari er talin til sígildra sagn-
fræðirita, og getur enginn, sem
áhuga hefur á sagnfræði, látið þá
bók ólesna. What is History eftir
E. H. Carr er einnig bók, sem á
það skilið að lesast, hún er ákaf-
lega ljóslega framsett, skýr og
oft afdráttarlaus í dómum um
skakka útleggingu sögunnar,
gamlar villur, sem gengið hafa
aftur I sagnfræðinni, og mat
hvers tíma á atburðarás-
inni, ágæt bók fyrir íslenzka
sagnfræðinga, og þarf endilega
að lesast af þeim. A Dictionary
of Modern History 1789—1945, er
ákaflega handhæg bók um at-
burði, persónur og hugmyndir
manna um söguna undanfarin
hundrað og fimmtiu ár.
Pengunin-forlagið er nú að gefa
út nýja kirkjusögu, The Pelican
History of the Church I sex bind
um. A History of Christian Missi-
ons eftir Stephen Neill rekur
sögu trúboðsins frá upphafi og
fram á þennan dag. Þessi saga er
auðvitað jafnframt heimssaga,
þvl að kristniboðið grípur alls-
staðar inn í gang sögunnar. Bók-
in er ljóslega rituð og ýtarleg og
fylgja henni ágætar bókaskrár.
The Reformation eftir O. Chad-
wick, sem hefur kennt við Há-
skólann í Cambridge siðan
1947, er laus við alla stefnu,
heimildir ráða, ekki fyrirfram
ákveðin skoðun höfundar. Slíkar
bækur eru ef til vill ekki eins
skemmtilegar og hin gerðin, sem
þá ber -oft með sér mikinn skap-
hita og persónueinkenni höfunda.
-Bókin er vandað sagnfræðirit.
Ágæti Penguin-forlagsins felst f
því, að bækurnar eru vandaðar
og vel út. gefnar, smekklegar og
ódýrar.
P. G. Wodehouse:
Jeeves in the Offing. 2/6. 1963.
The Heart of a Goof. 2/6 1963.
Indiscretions of Archie. 3/6 1963.
Hot Water. 3/6. 1963.
Einn fremsti húmorsti Englend-
inga, sem alltaf er gaman að
lesa. Ódýrasta útgáfa sem fáan-
leg er, frágangurinn smekklegur
og letrið skýrt.
Bóknienntir
Selected Literary Criticism. Henry
James. Heinemann. 30s. 1963.
Sú skoðun var ríkjandi á tíma-
bili að skáldsagnagerð væri hálf-
gerð iðn, og varningurinn, skáld-
sagan, væri aðeins til þess að
hafa ofan af fyrir ungum stúlk-
um. James neitaði þessu af
miklum krafti og hélt því fram
að skáldsagnagerð væri list. í
þessari bók eru tuttugu og þrjár
greinar um höfunda og bók-
menntaleg efni. Höfundarnir eru
margir samtímamenn Jameí.
Hann skrifar um Balzac, Trollope,
Lawrence, de Maupassant og
Zola. Þessar greinar eru sígildar,
þótt margt af því, sem James
telur gott og gilt, sé nú ekki
viðurkennt sem slíkt. Auk greina
um skáldsagnahöfunda er hér að
finna grcinar um skáldin Baude-
laire, Whitman, Swinburne og
ágæt grein' um Ofviðrið eftir
Shakespeare.
Þótt þessar greinar séu ritaðar
á árabilinu 1865—1914, eiga þær
erindi engu síður en þá, því að
það er langt í frá, að allir hafi
sömu skoðun á stöðu skáldsög-
unnar.
Virgil. A Study in Civilized
Poetry. Brooks Otis. Oxford Uni-
versity Press. 45s. 1963.
Hugmyndin að þessu ritverki
mótaðist með höfundinum við
rannsókn á ritum kirkjufeðr-
anria. Það var hinn mikli munur
á stíl grískra og rómverskra
kirkjufeðra og einnig mismun-
andi viðmiðun þeirra, sem vakti
athygli hans. Þessi munur er
einnig áberandi í eldri bók-
menntum Rómverja og Grikkja.
Þótt Rómverjar lærðu margt af
Hellenum, þá helleníseruðust þeir
aldrei, I hugsun eða tilfinningu. '
Rómverskar bókmenntir rísa
hæst um það leyti sem hellenskar
bókmenntir eru staðnaðar. Þótt
höfundarnir taki sér hellensk
yrkisefni og stæli Hellena, þá
eru verk þeirra latnesk og með
glæstustu verkum heimsbók-
menntanna. Það er þessi stað-
reynd sem höfundur kannar og
útskýrir í þessu verki. Hann
rannsakar málið og notkun
skáldamálsins, umhverfi, naenn-
ingarhefð og tr.úarvcnjur. Hann
hóf að rannsaka verk Ovids og
Virgils, það verk óx í höndum
hans, og úr því dró hann þetta
rit, sem fjallar aðallega um
Eneasarkviðu Virgils. Séu verk
Hómers og Virgils borin saman
sést sá reginmunur sem er á frá-
sagnarmáta og táknmálsnotkun.
Þótt verk Virgils hafi að nokkru
að fyrirmynd verk Hómers, þá
eru öll viðhorf önnur, mann-
legri og fágaðri, og verk Virgils
rís sem eitt bezta verk heims-
bókmenntanna. Því er allt tal um
að rómverskar bókmenntir séu
aðeins stæling á hellenskum
ákaflega vafasamt, og þetta rit
gerir slíkt enn vafasamara.
Listir
The Concise Oxford Dictionary of
Mnsic. P. A. Scholes. Oxford
University Press: 30s. 1964.
Bókin kom fyrst út 1952. Hún
hefur verið endurprentuð fimm
sinnum, þetta er endurskoðuð
útgáfa, 688 blaðsíður. Ákaflega
handhæg uppsláttarbók fyrir alla
þá sem áhuga hafa á hljómlist.
Eins og allar handbækur Oxford
útgáfunnar, er bókin vönduð að
öllum frágangi og mjög ódýr.
Jóhann Hannesson:
ÞANKARÚNIR
U m silfurvináttuna, filargyría, ræðir heilagur Thómas í
heimspeki sinni, en silfurvinátta er hið gríska nafn ágirndar-
innar, avaritia. Margir hugsuðir mannkyns hafa um ágirndina
ritað, og hún virðist eiga sér formælendur fáa, en fylgjendur
marga. Ágústínus kirkjufaðir telur ágirndina ekki aðeins óhóf-
lega fíkn í fé, heldur eftirsókn mannsins eftir þeim hlutum
öllum, sem hugurinn girnist úr hófi fram. Gregoríus telur að
ágirndin taki einnig til þekkingar og mikilmennsku, þegar
menn sækjast'eftir þeim „ljóma“, sem af þessu stendur.
Ekki höfum vér nútímamenn mætur á silfri umfram aðra
hluti. Mætti fremur telja oss seðlavini en silfurvini. Þeir pen-
ingar íslenzkir, sem silfri likjast, eru nú daglega troðnir niður
í aur og leir á götum vorum, en seðlar sæta ekki oft þeirri með-
ferð. Þó mun með oss búa hin sama þrá og hinum framliðnu
silfurvinum fornaldar: Eftirsókn eftir hlutum, frægð eða orð-
stír úr hófi fram. Filanþropia er mannvinátta, filargyría
silfurvinátta. Munurinn*er fólginn í afstöðu og stefnu vinátt-
unnar: Að manninum eða að silfrinu, sem er táknmynd valdsins
yfir hlutunum.
Kennarar kirkjunnar teija ágirnd til dauðasynda í tvö-
faldri merkingu: Hún veldur hægfara sálardauða hins ágjarna,
og dauða þeirra, sem skort og neyð líða sökum ágirndar hans
og yfirgangs. „Ágirndin breytir atvinnulífinu í baráttu allra
gegn öllum, þar sem réttur hins sterka ræ'ður" (Summa, XX.
bindi, 469. bls. comm.)
Á
-f*-girndin verkar eins og eiturlyf á kærleikann. Páll líkir
henni við skurðgoðadýrkun, og sama gera ýmsir aðrir. Skurð-
goðadýrkandinn og hinn ágjarni leggja sig báðir undir vald
ytri hluta, annar til að heiðra þá svo sem guðir væru, hinn til
að nota þá hömlulaust, en lendir fyrr en varir undir fargi
þeirra og óróans og kvíðninnar, sem út af þeim rís.
En heilagur Thómas ræðir fleiri hliðar á þessu máli: Dætur
ágirndarinnar tekur hann til meðferðar: Svik, pretti, blekking-
ar, meinsæri, hóflausan óróleika, ofbeldi og höi'ku hjartans.
Svikum, prettum, blekkingum o. fl. þarf hinn ágjarni oft að
beita, ekki af því að hann á hluti, heldur til að komast á bak
við náunga sinn. Hörku hjartans verður hann að hafa til þess
að komast ekki við af annarra neyð og missá ekki auð sinn
í hendur þeirra, sem hann ætti að sýna sanngirni og miskunn-
semi. Ofbeldið getur orðið honum nauðsyn til þess að keppa við
aðra menn, sem eru jafnokar hans eða kunna að bera af honum
í slægð og brögðum.
Á
**■ vorum tímum er að staðaldri slegið á þá ágirndar-
strengi, sem fyrir eru í brjóstum manna. Frumstæðir menn
beita særingaformúlum og galdraþulum til þess að eignast auð,
en vér beitum auglýsingum, áróðri og sefjun, sem snýst upp í
þráhyggju og nauðung í hugum þeirra, sem á hlýða. Vestan
hafs er þannig orðinn til málsháttur: „We have to live up to
the Johnsons“. Hér er ekki átt við forseta Bandaríkjanna, held-
ur hvaða Johnson, sem vera skal. Kjarni málsins er: Það sem
aðrir hafa, það verðum vér að hafa líka. Leggi menn trúnað á
þessa töfraformúlu, þá eru þeir orðnir auðveld bráð á veiði-
lendum kaupvæðingarinnar og nauðungarhyggju ágirndar vorra
tíma. Með einhverju móti þarf a£( ná sér í það fjármagn, sem
þarf til þess að pá sér í alla þá hluti, sem Johnson hefur tekizt
að afla sér. Gleymast þá eðlilegar þarfir, hollt og skynsamlegt
líf. Naugungarhyggjan og galdrasæringar ágirndarauglýsing-
anna knýja menn bæði til að herða á vinnunni og herða hjartað
til þess að eiga ekki minna en Johnson, en heldur meira.
Nízkan og eyðslusemin standa sín til hvorrar handar
ágirndinni, en eru þó ekki hið sama,sem hún sjálf. Nirfillinn
vill ekki láta menn njóta góðs af eignum sínum, en grefur þær
fremur í jörðu. Þjóðsögur vorar segja frá silfurvinum af þeirri
gerð, sem gengu aftur til aura sinna til þess eins að ausa þeim
yfir sig. í seðlavináttunni tekst hins vegar að tengja saman
ágirnd og eyöslusemi á þann veg að auðið er að eyða og ræna
frá fortíð og framtíð í senn og umvefja sig ljóma á kostnað
þeirra, sem eru annaðhvort mjög gamlir eða mjög ungir og
ekki geta borið hönd fyrir höfuð sér. Þannig viðhelzt orka
hinnar gömlu dauðasyndar. Þótt dregið hafi úr krafti nízkunn-
ar, þá hefur máttur eyðsluseminnar magnazt að sama skapi. Og
gegn honum þarf að vinna, ekki af silfurvináttu, heldur af
mannvináttu.
LESBOK MORGUNBLAÐSINS H
20. tölublað 1964