Lesbók Morgunblaðsins - 31.05.1964, Blaðsíða 12
HROSSAKAUPlþl
Framhald' af bls. 1.
ir af hernaðarmannvirkjum á ferð sinni
um Rússland. Hann hafði verið yfir-
heyrður af sovézkum dómstóli og sek-
ur fundinn og dæmdur í átta ára fang-
elsi í Rússlandi.
Mér var sagt, að austurþýzkur mál-
faarslumaður þættist nú vera fyrir fj öl -
skyldur þeirra beggja, Abels og Prýors.
Um daginn sendi hann boð til sendiráðs
Bandaríkjanna í Vestur-Berlín, þess efn
is, að frú Abal væri þess fulltrúa, að
Pryor og Makinen yrði báðum sleppt,
ef Bandaríkin létu Abel lausan í skipt-
um fyrir Powers. En okkar menn töldu
Vogel ekki vera áreiðanlegan. Ríkis-
stjórn mín hafði bent mér á, að auðvit-
að skyldi ég reyna að fá aila þrjá lausa,
en aðalerindi mitt væri samt að fá
Powers í skiptum fyrir Abal. En að
öðru leyti skyidi ég hafa frjálsar hend-
ur 'og reyna að fá hina lausa, ef mér
virtist það fært. Ég ákvað að reyna að
fá þá alla lausa.
Sem svar við spurningu minni þar^
að lútandi, var mér ráðlagt að hafa
hvorki upptökutæki né vopn með mér,
í ferðinni, hvorki fyrr né siðar.
þriðjudagur 30. janúar
E g kom til London snemma morg
uns eftir áætiunarflug frá Idlewilde-
vellinum í Pan American þotu. Ég inn-
ritaði mig i Claridge-gistihúsið, og
skörnmu síðar fékk ég heimsókn af
ungum og færum manni, „Mr. White“,
sem sagði mér, að ég ætti að fara til
Berlínar næstkomandi föstudag. Hann
sagði mér, að það sem eftir væri ferð-
arinnar, gengi ég undir nafninu „Mr.
Dennis“, af öryggisástæðum. Svo fékk
hann mér nokkur vestur-þýzk mörk, og
ég gaf honum morgunhuggara af konj-
akinu frá Claridge.
Föstudagur 2. febrúar
F yrir dögun kom Mr. White og
ég yfirgaf gistihúsið. Á Connaught-torg-
inu hittum við unga stúlku frá brezku
öryggisþjónustunni. Þegar við kom.um
á flugvöllinn, kom MacArthur höfuðs-
maður úr flugher Bandaríkjanna og
kynnti sig og við lögðum tafarlaust af
stað.
Eftir að hafa tekið eldsneyti í Wies-
baden, fengum við kaffi og brauð í vél-
inni, og svo hófst leiðinlegt flug í snjó
og slyddu, eftir „göngunum" gegnum
Austur-Þýzkaland til Berlínar. Loksins
lentum við á Tem.pelhof-flugvellinum,
og þar kom að vélinni amerískur mað-
ur að nafni Bob, sem hafði lítinn bil
standandi þar skammt frá. Nú var mikið
farið að snjóa. Enginn virtist skipta
sér neitt af ferðum okkar, en við flýtt-
um okkur af stað.
Við ókum þegjandi að myrkvuðu
einkahúsi í íbúðarhverfi nokkru í Vest-
ur-Berlín. Við gengum þar inn, kveikt-
um ljós- í setustofunni, drógum fyrir
gluggana, fórum úr yfirhofnunum, sem
voru alsnjóaðar, o nú sáum við fyrst
hvor framan í annan í almennilegri
birtu. -
„Velkominn", sagði Bob. „Afsakaðu,
að ég talaði ekki mikið á leiðinni, en
mér datt í hug, að þú þyrftir að
jafna þig eftir ferðina, áður en við
förum að lala saman.“ Þetta var hávax-
inn, laglegur maður, um fertugt, ró-
legur og öruggur á svipinn.
„Hér áttu að búa, einn þíns. liðs, en
á hverjum morgni kemur þýzk stúlka,
sem hægt er að treysta, og gefur þér
morgunverð og býr um rúmið uppi.
Við höfum reynt að láta fara vel um
þig, og hér muntu finna allt — frá
amerískum vindlingum og tólf ára
gömlu viskii til nýjustu tímarita.“
„Nú ættirðu að taka upp farangurinn
þinn og hvíla þig í nokki'a klukkutuna.
Ég kem svo- seinna og fer með þig
út í mat.“
Þrem stundum síðar borðuðum við
saman ágætis mat í veitingahúsi í hlið-
argötu. Við töluðum urn allt milli him-
ins og jarðar annað en erindi mitt.
Seinna ókum við til Hilton-hótelsins
í Berlín, þar sem allt var fullt af far-
andsölum og Bob sýndi mér Golden
City-barinn þarna, þar sem var háifrokk
ið. Þegar við ókum heim í snjónum, út-
skýrði hann fyrir mér, að eftir för mína
til Austúr-Berlínar næsta dag, skyldi
ég hringja til hans frá Hilton í leyni-
númer, sem ég þurfti að leggja á minn-
ið. Hann sagði, að einhver yrði við
Abel í fangelsinu
þennan síma dag og nótt, bein.línis mín
vegna, meðan ég stæði við í Berlín.
Laugardagur 3. febrúar
E g vaknaði og var bókstaflega
talað stirður af kulda. Úti fyrir féll
slydda ofan í snjóinn, með þessari drep-
andi hálfdimmu, sem getur orðið svo
þreytandi í Berlin' í leiðinlegu veðri.
Ég fann brátt, að ég var búinn að fá
kvef, sem hafði hlaupið í bakið á mér
og líktist mest brjósthimnubólgu. Þegar
Bob kom, fundum við, að ég var samt
hitalaus og hann stakk upp á áburði.
Við ókum í snjó til Suður-brautar-
stöðvarinnar í Vestur-Berlín, þar sem
ég keypti faiTniða báðar leiðir — það
væri heiLlamerki, sagði ég við Bob. Ég
fór svo upp í fyrstu lest. Ég samdi
skýrsTu um ferðina í opinberu ferðasög-
unni minni, sem. ég sendi til Washing-
ton og skrifaSi seint sama kvöld. (Þegar
ég kom tl baka hvert kvöld, fór ég í
Golden City Bar og hringdi í Bob í
leyninúmerið, og þá kom hann til mín.
í millitíðinni hafði ég skrifað niður
stutta skýrslu um daginn, með venju-
legri skrift. Þá ók hann mér heim,
sendi skýrsluna tafarlaust til Washing-
ton, og eftir mat kom hann svo með
hraðritara, sem skrifaði niður skýrsl-
una í öllum smáatriðum. Öll þessi dag-
bókaratriði, sem hér eru skráð, eru út-
dráttur úr þessum skýrslum. Önnur at-
riði hef ég tekið úr dagbókum mínum.
Um klukkan 11.15 fór ég inn í S-lest-
ina við Dýragarðsstöðina og með henni
tuttúgu mínútna ferð til Friedrich-
strasse. Hér var mér leyft að fara íram
hjá fyrsta verðinum einkennisklædda,
til þess að £á vegabréfið mitt skoðað,
en þegar ég kom inn í afgirtan gang, sá
ég, að þarna voru um hundrað manns,
sem stóðu þar í biðröð, scrnu erinda.
Eftir tíu mínútur var ekki búið að af-
greiða nema tvo, og þetta seinlæti virtis*
vera vi'óhaft af ásettu ráði. Og enn var
eftir að rannsaka vegbréf mitt og pen-
inga.
Þar sem klukkan var næstum orðin
hálftólf, gekk ég að næsta Vopo-lög-
reglumanni. Ég yggldi mig og sagði hon-
um hárri raust á þýzku, að ég hefði
verið boðaður í sovézka sendiráðið
klukkan tólf. Hann skellti saman hæll-
um og flýtti sér að leiða mig freimst
í röðina og þar svaraði ég þessum
venjulegu spurningum.
Ég arkaði gegnum snjódrífuna og
komst loks til Unter den Linden. Ég
fann sovézka sendiráðið, en móttöku-
stjórinn, sagði mér á ágætri ensku, eft-
ir að hafa litið á skilríki mín, að ég
yrði að fara í ræðismannsskrifstofuna
í næsta húsi, því að þar ætti fundurinn
að fara fram. Ég þangað, hringdi dyra-
bjöllunni og opnaði hurð, sem mér stóð
beygur af.
„Komið þér sælir", sagði brosandi
ung stúlka í forstofunni. „Ég er' dóttir
RudolfS Abels. Og þetta er móðir mín,
frú Abel, og þetta er frændi minn, herra
Drewes“.
E g heilsaði öUuim þremur með
handabandi, en sagði ekki neitt. „Dótt-
irin“ virtist vera hálffertug, talaði
ensku ágaetlega og virtist vera greind.
Mér fannst hún mundi vera slavnesk að
uppruna. „Frú Abel“ virtist vera um
sextugt, og leit út eins og dæmigerð
húsmóðir. Hún minnti mig á þýzka skap
gerðar-leikkonu. „Drewes frændi" sagði
aldrei neitt, en glotti bara. Hann var
magur, hörkulegur maður og virtist
vera um hálfsextugt; hann var sífellt
að kreppa og rétta sterklega fingurna,
og ég flokkaði hann í huganum sem
„Kyrki". Líklega hefur hann verið úr
austur-þýzku lögreglunni. Öll þrjú voru
lélega til fara.
Klukkan á slaginu tólif opnuðust dyr
og fram kom hár og vel vaxinn, snyrti-
lega búinn maður með umgerðarlaus
gleraugu. Hann kynnti sig með sjálfs-
öruggum svip sem Ivan Alexandrov-
ich Schischkin, annan S'endiráðsritara
sovézka sendiráðsins.
„Talið þér þýzku?“ spurði hann mig
á ensku.
„Mjög lélega", svaraði ég.
„Gott‘\ svaraði hann. „Við verðum
vist báðir skárri með enskuna".
Hann bauð okkur nú inn í einka-
fundarherbergi, þar sem hann settist
við borð og benti okkur til sætis. Stól-
arnir þarna voru nákvæmlega nógu
margir. Frá því að við komum þarna
inn og þangað til við fórum út, um
klukkustundu síðar, mátti varla heita,
að neinn af „fjölskyldunni“ svokölluðu
segði orð, nema hvað dóttirin sagði já,
þegar þau voru spurð, hvort þau gætu
komið á annan fund næstkomandi mánu
dag. Sehischkin kom fram við þau eins
og leikhússtjarna hefði umgengizt hús-
gögnin á sviðinu.
Ég hóf mál milt á því að segja hon-
um, að ég væri starfandi lögfræðingur,
og hefði mikið að gera, svo að ég hefði
fórnað mikiu af dýrmætum tíma mín-
um í þessa ferð. Ég yrði að Vinna fyrir
heimili mínu og gæti því ekki tafið mjög
lengi í Berlín. Því yrði ég að fá greið
svör við tillögum mínum.
„Vitanlega", svaraði Schischkin. „Það
skil ég fullkomlega“. Enskan hjá honum
var óaðfinnanleg.
„Sehisehkin sendiráðsritari", sagði ég.
„Ég er korninn hingað til Berlínar í
aðeins einu erindi. Austur-þýzkur lög-
fræðingur að nafni Wolfgang Vogel hef-
ur sent mér þau boð, að frú Abel trúi
því, að ef ég geti fengið eiginmann henn
ar lausan. mundi losna um Pöwers, amer
ÍSKa studentinn Pryor, sem er í haldi
í Austur-Þýzkalandi, og ameríska stúd-
entinn Makinen, sem nú .'er í fangelsi
í Kiev. Út frá þessu hef ég í höndum
loforð frá ríkisstjórn minni að við mun-
um afhienda Abel á hverjum þeim stað,
sem þið til takið í Berlin, innan 48
klukkustunda frá því að samkomulag
hefur tekizt“.
Schisohkin barði fingrunum í borðið.
É" rétti honum bréfið frá náðanaskrif-
stofunni í dómsmálaráðuneytinu. Hann
las það gaumgæfilega, lagði það til hlið-
' ar og sagði: „Þetta er býsna loðið“. Ég
útskýrði fyrir honum, að forðazt hefði
verið að fara út í smáatriði vegna hrað-
ritaranna, sem læsu efni þess, til þess
að forðast lausmælgi þeirra, sem gæti
valdið „leka“. Svo hallaði ég mér aft-
ur í stólinn.
%
E ftir nokkra þögn tók Schischkin
af sér gleraugun og fór að fægja þau,
og sagði síðan: „Fyrir meira en einu
ári kom þetta Abal-fólk í skrifstoifu
mína í konsúiatinu, af því að þetta eru
Austur-Þj óðverj ar. Ég hlýddi á sögu
þeirra oig lofaði að reka erindi þeirra
við Sovétstjórnina, og reyna að fá Fow-
ers látinn í skiptum fyrir Abel. Síð-
an fékk ég jákvætt svar frá Moskvu,
af því að viss fasisitaöfl í Bandaríkjun-
um hafa reynt að orða Abel við Sovét-
ríkin. Og þessar lygasögur hafa valdið
andrússneskum áróðri í Bandaríkíun-
um. Og honum viljum við gjarna vinna
ge°n, tí' bess að koma á betri samvinnu
og skilningi milli landa okkar. En
b"'ð ■■•nertir b'essa tvo ámerísku stúd-
enta, Pryor og Makinen, þá hef ég aldrei
heyrt mál þeirra nefnd á nafn. Þér er-
uð nú koiminn með nýtt mál. sem ég hef
ekkert umboð ti.l að ræða við yður, eins
og er“. .
É" lét f i’ós undrun mína. Eina á-
stæðan til Berlínarfarar minnar voru
frá Vovel, sem év sa«ði,
að mundi hafa þau frá frú Abel. Ef Sch-
ischkin væri ekki reiðubúinn að ræða
þá upoástungu, befði ég envin fyrinnæli
frá stjórn minni og yrði að fara heim
við svo búið.
„Hafið þér þá ensrin frekari fvrir-
mæli?“ spurði Schischkin glettnislega.
„Engin“, svaraði ég. „Hinsvegar vildi
ég gjarna segja yður frá þeim ráðstöf-
unurn, sem gerðar hafa verið til að af-
henda Abel hingað, ef staðið verður
Ég mun tilkynna samkomulag okk-
ar til Washington. Þá verður Abel send
ur tafarlaust með herflugvél, í fylgd
með varaforstjóra fangelsanna í Banda-
ríkjunuim. Hann mun hafa með sér
afturköllun dómsins. sem Kennedy for-
seti hefur þegar undirritað, en varafor-
stjórinn á svo eftir að meðundirrita.
Og það verður gert á staðnum, þar sem
skiptin fara fram —■ við stingum upp
á Gi;°n''"Ve’-brúnni — eftir að ég he£
vottað, að réttu mennirnir séu afhentir.
Maður, sem getur þeklct Powers, er
þegar kominn til Berlínar, fjölskylda
Pryors er hér og menn, sem þeklcja
Makinen, eru liandbærir. Þá stendur
ekki á öðru en samþykki yðar og þá
verður Abel afhentur yður.“
Schisehikin hlustaði með athygli. Svo
sagði hann: „Eruð þér viss um, að
svona skjal hafi þegar verið undirritað
af Kennedy forseta?“
„Já, vitanlega!" Ég lét í Ijós tals-
verða óánægju yfir því. að ekki skyldi
vera hægt að ganga frá málinu á
staðnum og stundinni.
„E£ Vogel hefur blekkt mig með lyg-
um“, sagði ég, „þá finnst mér hann ekkl
vera annað en ómerkilegur fantur, sem
hafi unnið til refsingar af hendi við-
eigandi yfirvalda“.
„Ég skil afstöðu yðar“, svaraði Sdhisch
kin, „en ef málið er svona í pottinn
12 LESBOK MORGLNBLAÐSINS
20. tölublað 1964