Lesbók Morgunblaðsins - 14.06.1964, Blaðsíða 15

14.
að var á þessum fundi að amer-
ískur blaðamaður sneri sér til Luthulis
og sagði, yfirlætislega og með þjósti:
Hvernig stendur á því að þér, sem
kváðuð vera kristinn maður, eigið sam-
Btarf við kommúnista?
Luthuli svarar spurningunni í ævi-
sögu sinni á þessa leið: „Líklegt er að
eitthvað hafi verið af kommúnistum í
rnannsöfnuðinum á Frelsistorgi í Soffíu-
borg þennan dag, því að ýmsir spurðu
mig hins sama. Sjálfur er ég ekki
kommúnisti. Mér virðist kommúnismi
vera fölsk þjóðfélagskenning og fölsk
trúórbrögð. Mín trú er hin kristna. Ég
hef ekki guði, er geri þá kröfu til mín,
að ég dýrki ríkið, (líkt og á sér stað í
Rússlandi og að vissu leyti einnig í Suð-
ur-Afríku hvitra manna), eða dýrki
manninn (líkt og gert var í Þýzkalandi
fyrir stríð og gert er að vissu marki,
en máske óafvitandi í Suður-Afríku).
Þegar Jóhannes Strijdom forsætisráð-
herra var jarðsettur, hafði einn af
prestum hol'lenzk-reformertu kirkjunn-
ar valið sér texta úr fyrsta kap. Jóhann-
esar-guðspjalls svohljóðandi: „Maður
kom fram sendur af Guði. Hann hét
Jóhannes“. Á slíku hef ég megna and-
Styggð.
í stjórnmálaskoðunum hallast ég nán-
fest að brezka Verkamannaflokiknum, en
er honum þó ósammála um margt. í
Afríska þjóðþingsflokknuim eru
kommúnistar, hve fjölmennir veit ég
ekki. En nokkra þekki ég og hef við
þá samvinnu. Markmið þjóðþingsflokks-
ins er frelsi. Við látum ekki blekkjast
af hugsjónum, sem brjóta í bága við
það. Við leggjum til hliðar stjórnmála-
skoðanir þar til er dagur frelsisins upp-
rennur .... Sjálfur er ég í þjóðþings-
flokknum af því að ég er kristinn. Ég
aðhyllist ekki kommúnisma. En komm-
únistar eru menn og teljast til náunga
minna. Ég vil ekki líta á þá sem neitt
minna en það“.
15.
itt af því, sem mikla gremju
vakti hjá blökkumönnum, var þrælk-
unarvinna fanga hjá hvítum bændum.
í austurhluta Transvals er fátt um
sérsvæði blökkumanna. I>ví er þar mi’k-
ill skortur á vinnuafli. Kartöfluræktin
er þar aðalatvinnuvegur mangra. Yfir-
völdin gengu að því með gleði að leigja
bændum svarta gæzlufanga gegn vægu
gjaldi, til vinnu að kartöfluupptöku. Af
nógu var að taka. Á öðru ári braut hálf
millj. manna vegabréfalötgin. Nú var
með hægu móti mögulegt að rýma til
í yfirfullum fangageymslum og hafa
tekjur í stað útgjalda af föngum. Hjá
bændum var viðurgerningur miðaður
við að fangarnir tórðu og gætu unnið.
Vegna þessarar ósvinntu skipulagði
þjóðþingsflokkurinn verkföll hjá verka-
mönnum, er unnu að kartöfluræktun
fyrir hvíta bsendur um land allt. Verk-
fallið stóð í tvo mánuði og olli miklu
tjóni, eins og til var ætlazt.
Sem enn eitt dæmi af mörgum um
alvarlega árekstra rnilli andspyrnu-
hreyfingarinnar og stjórnarvaldanna,
skal nefnd krc'tfugangan mikla í
Sharpeville í marzmánuði 1960. Hún
var gerð til þess að mótmæla vega-
bréfslögunum. Tuttugu þús. manna
söfnuðust fyrir utan lögreglustöðina,
allir án vegabréfa. Kröfu um algert af-
nám vegaibréfa var svarað með vélbyssu-
skothríð, skriðdrekum og þrýstilofts-
flugvélum. Mannfjöldinn dreifðist. En
eftir lágu á torginu 71 dauður og 150
særðir.
Fregnir a£ þessu flugu um a’llan
heim.
Luthuli fer ekiki mörgum orðum um
ofsóknir og þar af leiðandi þjáningar,
sem hann hefur búið við síðan 1936, að
hann fór að gefa sig að stjórnmálum.
Margoft hefur hann verið dæmdur í
stofuifanigelsi og sviptur ferðafrelsi,
en oftast haft leyfi til að taka á móti
heimsóknum. Oft !hefur hann verið
dæmdur í fengelsi bæði lengri og
skemmri tíma. Fyrir nokkrum árum
var honum stefnt fyrir landráð. Hann
hefur í tilefni af því verið yfirheyrður
ótal sinnum. Málið er vist ekki enn
útkljáð.
jafnvel nú hafa kristniboðar haft forustu
um að knýja fram þjóðfélagslegar um-
bætur, sem vér höfum smám saman
fengið, — ekki vegna aðgerða ríkisstjórn-
arinnar, heldur þrátt fyrir þær.
Útlit er fyrir að kirkjan í Suður-
Afríku vakni til fyllri skilnings á þjón-
ustuhlutverki sínu, þótt seint sé. Kirkj-
unnar menn fara nú að skilja alvöru
þeirra orða stofnanda kirkjunnar, ei
hann sagði: „Ég er kominn til þess að
þeir hafi líf og gnægtir“. Þetta er kall
kirkjunnar í Suður-Afríku til að stuðla
að alhliða þróun mannsins hér í tíman-
um, og ekki aðeins fyrir annað líf. Ég
hef með þakklæti og gleði orðið þessa
skilnings var hjá Alkirkjuráðinu".
* egar Albert Luthuli voru afhent
friðarverðlaun Nobels í hátíðasal Óslóar-
háskóla 11. des. 1961, hélt hann stór-
merka ræðu. f upphafi hennar fórust
honum orð á þessa leið:
„Hver einasti landshluti Afríku, sem
hvítir menn hafa eitt sinn lagt undir sig,
hefur á einn eða annan hátt beðið tjón
af því.... Það, sem dregur úr myrkri
liðinna tíma, eru ljósgeislar hins kristna
trúboðs. Þeim ljósgeislum eigum vér
byrjunarmenntun vora að þakka.
Ríkisstjómir þeirra tíma gerðu sama
og ekkert til þess að ráða bót á þeim
ægilegu þjáningum, sem blökkumenn
urðu að þola vegna þrælaveiða.
Menn eins og David Livingstone og
John Philip, og aðrir dásamlegir þjónar
Drottins, börðust fyrir þjóðfélagslegu
réttlæti gegn geigvænlegum meirihluta.
Arfurinn frá þeim er ekki enn úr sér
genginn.... Rétt er að þess sé getið, að
I 17
Xjuthuli veit ekki fyrír vist hvort
heldur hann er fæddur 1898 eða 1899.
Saimkvæmt því er hann 66 eða 65 áira
gamall. Aldurs vegna getur hann átt
margt óuranið enn, þjóð sinni til björg-
unar frá ánauð. Von er um að hann fái
að minrasta kosti að sjá votta fyrir að
rætast muni óskin, sem felst í titli sjálfs
ævisögu hans: „Leyf fóki mínu að fara“,
það er að segja heim til framtíðarríkis
réttlætis, frelsis og farsældar í Suður
Afríku.
í áðurnefndri skýrsilu Russells lávairð-
ar til brezku stjórnarinnar, eftir ferða-
lag hans um Suðuir-Afríku, segir hanin
um Luthuli:
„Hann var sannarlega þess maklegur
að fá friðarverðlaun Nobels . . . Stjóm
Suður-Afríku hefur með fávizku sinni
gert hann að píslarvotti og andleguim
leiðtoga, sem áunnið hefur kynflokki
sínum mikla samúð í mörgum lönduin
heims”.
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 15
22. tölublað 1964