Lesbók Morgunblaðsins - 04.10.1964, Qupperneq 11

-£. ,
A erlendum bókamarkaði
Bókmenntir
Whcn the Lion Feeds. Wilbur A.
Smith. Heinemann, 1964. 30s.
„Þegar ljónið hefur satt sig er
einhver nýdauður og þeir sem
fylgja slóð þess fá leifarnar". f
þessari skáldsögu er Sean ljónið.
Hann og tvíburabróðir hans
Garrick alast upp á búgarði föð-
ur þeirra í Nátal I S-Afríku.
Fyrsti hluti bókarinnar fjallar
um uppvöxt Seans, hann ætlar
sér að verða bóndi og stríðsmað-
ur eins og faðir hans. Svo hefj-
ast Zulu-stríðin. Þá hlýtur Sean
eldskírnina. Höfundi tekst ágæt-
lega að lýsa gangi stríðsins. Blóð-
baðið við Isandhlwana og vörnin
við Rorkes-hæðir verða minnis-
stæðar. Annar hluti bókarinnar
er inn gullæðið og þann ofsa-
gróða sem Sean áskotnast. Hann
kynnist Duff Charleywood og
Candy og þau njóta alls þess sem
Jóhannesarborg býður upp á.
Höfundi tekst vel að lýsa and-
rúmsloftinu í þessum gullgraf-
arabæ, drykkjuskapnum, hóru-
húsunum og glæpunum. Sean og
Duff tapa öllu og hverfa burt úr
bænum á vit nýrra ævintýra og
gulls. Duff deyr og Sean kynnist
Katrinu. Að lokum virðist gæfan
blasa við Sean, en þá dynja
ósköpin yfir, hann er aftur einn
og verður að byrja að nýju.
Þessi skáldsaga hefir undan-
farnar vikur verið ein af met-
sölubókunum .á enskum bóka-
markaði. Bókin er skemmtileg,
atburðarásin hröð og þótt hún sé
um 450 blaðsíður vildi maður
helzt lesa hana á einu kvöldi.
Naked Came I. David . Weiss.
Heinemann. 1964. 30s.
Enginn myndhöggvari aUt frá
Michelangeló hefur orðið eins
frægur og viðurkenndur sem
Rodin. Hann vann sér ekki
frægðina á einni nóttu, fyrst I
stað voru verk hans hædd og
svívirt. í þessari skáldsögu birtist
listamaðurinn sjálfráður og sér-
sinna, sem öllu fórnar fyrir list-
ina, sem þýðir: hann veit hvað
hann vill og verk hans verða
honum allt, hitt hefur enga þýð-
ingu og skiptir ekki rnáli. Hann
var uppreisnarmaður, en það
hljóta allir frumlegir listamenn
að vera. Hann var hinn mikli
elskhugi, sem hneykslaði samtíð'-
ina með nektarmyndum. Camille
Claudel var ástmey hans og fyrir-
sæta í „Kossinn“. Fyrsta fyrir-
sæta hans var Rose Beuret, með
henni eignaðist hann son. Vinir
hans og samstai-fsmenn koma hér
við sögu, Degas, Monet og
Renoir, Hugo og Zola og síðari
ár hans, Rilke, sem var skrifari
hans um tíma. Shaw sat fyrir
hjá honum. Auk þessara ótal
fleiri. Höfundi hefur tekizt að
draga upp mynd af listamannin-
um, sem var einbeittur og stolt-
ur, gefinn íyrir munað og nautn-
ir og hirti alls ekkert um það,
sem ekki snerti hann sjálfan per-
sónulega eða list hans. Þrek hans
virtist öðrum furðulegt. Kraftur,
einbeitni og vilji voru aðalein-
kenni hans.
Shakespeare’s Plutarch. Edited
by T. J. B. Spencer. Penguin
Books (Peregrine). 1964. 12/6.
Hér er eitt þeirra rita, sem út eru
gefin af tilefni 400 ára afmælis
Shakespeares. Skáldið notaði sem
heimild að sumum leikritum sín-
um þýðingu Norths á Ævum
eftir Plutark. Það rit kom fyrst
út 1579 og var endurprentað
nokkrum. sinnum Heimilda-
notkun Shakespeares hefur alltaf
verið viðfangsefni fræðimanna,
og einkanlega hafa fræðimenn
rannsakað notkun Shakespeares
á þýðingu Norths. Spencer ber
saman í þessu riti þýðinguna og
þá kafla úr leikritum Shake-
speares, þar sem hann notar þýð-
inguna sem heimild.
Ævir Plutarks hafa verið Og eru
reyndar ennþá skemmtilegt lestr-
arefni, þá var minna um bækur
en nú og þær mun dýrari og tor-
fengnari.
Jóhann Hannesson:
ÞANKARUNIR
•» egar heimsveldasmiðir hafa mann fram af manni unnið
að því að leggja undir sig þjóðir með báli og brandi, þá koma
nokkur merkileg fyrirbæri fram í menningunni, oft og einatt
samhliða. Menn fara að spyrja um varanlegan friS (pax) og
valdhafarnir leggja sig fram um að varðveita friðinn, þótt einatt
verði æði mikill kúgunarkeimur að sumum aðgerðunum, ef ein-
hversstaðar fer að sjóða í þjóðahafi því, sem á yfirborðinu er
ein heild, en undir niðri margir vellandi smágígar. Flestir sögu-
menn kannast við hugtakið Pax Romana — hinn rómverski
friður, sem var að vísu til, en um löng tímabil var aðeins nafn
og eimur.
Ýmsir heimsveldasmiðir hafa viljað styrkja innviði ríkis-
ins með einum allsherjar átrúnaði — eða tilbúnum átrúnaði,
svo sem keisaradýrkun, er bætt skyldi inn í þann átrúnað, sem
fyrir var. Snillingar hafa boðið fram hjálp sína, og hafa margir
orðið frægir, enda hafa verið um þá skrifaðar bækur. Mörg
samsteyputrúarbrögð hafa orðið til á vorum tímum, en sumar
fornfrægar gerðir átrúnaðar hafa breiðzt út um víða veröld.
Veltur á ýmsu um hinn synkretíska átrúnað; ýmist eflist
hann og breiðist út eða líður undir lok eftir fáein ár, eða snýst
upp í pólitík. Synkretismus nefnist það fyrirbæri í vísindunum
að vilja gera úrval úr ýmsum gerðum trúarbragða og búa til ný,
eða „endurbæta“ sinn eigin átrúnað eða annarra með lántökum
úr framandi trúarbrögðum.
L
er að ræða nöfn á fyrirbærum^ allra „ríkja“ hins sýnil. heims,
svo sem jurta-, dýra og efnaheimsins, en einnig hugsjónaheims-
ins innan hinnar vestrænu menningar. Þó leynir sér ekki hinn
mikli fjöldi grískra orða, sem tekinn hefur verið upp í latínuna,
en þekkist ekki við fyrstu sýn sökum stafagerðarinnar.. Spurn-
ingin um allsherjar tungumál snertir ekki aðeins hagsmuni lið-
andi stundar, heldur einnig að verulegu leyti lífshamingju
manna og friðinn í heiminum.
Þótt undarlegt megi virðast, þá hefir innan hinna stóru
heimsvelda, einkum á mótunar- og upplausnarskeiðum þeirra,
borið allmikið á allsherjar lausung (promiscuity), lauslæti og
upplausn fjölskyldulífs. Þetta átti við um hinn grisk-rómverska
heim, og á einnig við um vora tíma. Áttatiu ára stríðinu gegn
heimili og fjölskyldu er hvergi nærri lokið enn, það er í fullum
gangi í listum, skemmtanalífi og iðnaði og að nokkru leyti í
sósialpólitík þjóðanna.
i
•■nnan heimsveldanna kemur einnig fram sterk tilhneiging
til að taka upp eitt allsherjar tungumál flingua franca), sem
allir sæmilega siðaðir menn verða að kunna. Stundum er til
þessa beitt lögum og valdboði, eins og á vorum tímum, þar sem
framandi tungur eru víða skyldunámsgreinar. í fornöld bar
nauðsyn til að læra tungumál valdhafanna, grískuna, mál
Alexanders, og latínuna, mál keisaranna, og síðar meir arabísku,
mál hins mikla átrúnaðarhöfundar, Múhameðs. Kirkjan og #s-
indin hafa svo gert latínuna að allsherjar vísindamáli þegar um
hinum miklu heimsveldum, einkum í Asíu, hefur einnig
komið fram sterk tilhneiging til þess að láta alla hugsa eins um
völd og stjórnskipan. Oss kann að finnast þetta furðulegt, en
það stafar a£ einhliða kynnum vorum af sögu Vesturlanda,
einkum af sögu þess skaga, sem nefnist Evrópa, og aldrei hefur
getað sameinazt í stórt ríki. Kínversk saga sýnir oss inn í allt
annan heim, og sömuleiðis japönsk saga. Spor í þá átt að láta
alla hugsa eins er hin almenna skólaskylda með námsbókum,
sem eru eins fyrir alla menn fram eftir aldri. — Gegn þessari
einhugsunarhyggju rísa listamenn, einkum rithöfundar, heim-
spekingar og sumir trúarleiðtogar.
Vér könnumst betur við aðra einingarhyggju, sem vér höf-
um að erfðum þegið frá kristindómi og stóuspeki og öld eftir
öld hefur verið ávöxtuð í vorri menningu, það er að allir menn
skuli njóta sömu réttinda, hin almenna mannréttindahugsjón.
Á sviði stjórnmálanna er árið í ár tvöfalt afmælisár í þessum
efnum (150 ár frá stjórnarskránni á Eiðsvelli, 175 ár frá hinni
frönsku yfirlýsingu). En hugsjónirnar eru miklu eldri. Og í
því sambandi erum vér á kunnum slóðum, því daglega njótum
vér mannréttinda. — En hinar hugmyndirnar, sem hér hafa
verið rissaðar á blað, eru þar fyrir ekki lítilvægar. Samtíð vor
fæst við þær, börn vor og unglingar munu þurfa að fást við
þær, og því meir munu þær knýja á sem veröldin verður minni
miðuð við ferðatíma á vorri jörð. Og það er ekki óskynsamlegt
að ræða við unglingana um þessi mál — hverju skuli halda og
hverju hafna og hvaða leiðir sé þörf á að rata.
☆
SIGGI SIXPENSARI
t>'V6R 'AVE T CERTAINLV
r A ORINK Vr-r-
DEPARTMENT?)
— MAOAM’Ö
LOOKING FOR
A WINE ? ^
'NO, MAOAM S
LOOKIN' FOR
’ER PUPPIN1
I^USBANO/^*

•— Hafið þiS vfnstúku 1 verzlunirwú? — Auðvitað, frú! — Þér leitið aðvíni?
— Nei — ég leita að karlinum mínum!
LESBOK MORGUNBLAÐSINS H
30. tbl. 1064