Lesbók Morgunblaðsins - 22.11.1964, Blaðsíða 1

að leggja undir sig hluta af kírwersfcu
laudi.
Við strendur iandsins varð skrælingja
einnig vart, einkum sjóræninitja t>g
verzlunarmanna. Hin sögulega reynsla
varð. sú að ekki stafaði veruleg hætta
af sjófarandi skrælingjum. Þeir komu
og fóru. Og þannig hugsuðu Kínverjar
sér einnig hvíta menn, hé'idu m.a. að
þeir ættu heima á örlitlum eyjum í haf-
inu. Stór lönd vissu þeir ekki um önn-
ur en Indland og svæðin fyrir norðan
Múrinn. Aðeins úr þeirri átt var hættu-
legra árása að vænta. Indókína og
Burma greiddu Kínverjum skatt, eða
öllu heldur færðu þeim gjafir og fengu
aftur gjafir frá keisaranum. Um stund
voru Java og Ceylon í sömu aðstöðu.
Tíhet kom.st seint í tölu þessara landa,
og Afg'hanistan var ekki lengi í þeirra
Hvað vilja Kínverjar nú?
Eftir Jóhann Hannesson, prófessor
Samskipti við skrœlingja
Nálega öll hin ritaða saga Kín-
verja snýst um samskipti við þjóð-
ir í kringum þá: þjóðir, sem f/rr-
um voru sunnan til í Kína. en hafa
fyrir löngu verið undirokaðar og
eru gjörsamlega runnar saman við
hinn upphaflega kínverska stofn
(Han-þjóðina), þjóðir í suðvestri,
en af þeim eru enn allstórar leifar
vestan til í Kína. Þær blandast þó
Kínverjum jafnt og þétt. En hættu-
legastir allra ,,skrælingja“ \oru
þeir, sem áttu heima fyrir norðan
landið. Múrinn mikli var byggður
til þess að verjast þeim. Höfuð-
borgirnar hafa lengi vel verið tvær:
Peking þýðir norður-höfuðstaður-
inn, Nanking þýðir suður-höfuð-
staðurinn. Stjórnarseta í Nanking
þýðir að þjóðirnar í norðri eru í
sókn, eða ástæðan til að óttast þæi
Stjórnarsetur í Peking þýðir ann-
að tveggja: að Kínverjar séu í
sókn gegn norðurþjóðum — eða að
einhver norðurþjóð hafi hreinlega
lagt Miðríkið undir sig, og stjórni
þaðan. Þegar Mongólíumenn réðu
xikjum í Kína, gerðu þeir Pekmg
að höfuðborg (1280-1368). Næsta
keisaraætt (Ming), sem var kín-
versk, gerði Nanking að höfuðborg
fyrst í stað, meðan ættin var völt
í sessi, en þegar veldi hennar óx,
fluttu Ming-keisararnir til Peking.
Þegar ,,hin nýja stétt“ þeirra tíma
hafði grafið undan hinni innlendu
stjórn; svo að hún gat ekki varið
landið gegn „skrælingjuin úr
norðri“, tóku skrælingjarnir völdin,
og það voru Manchu-menn, en ekki
Kínverjar, sem mestu réðu í Mið-
ríkinu frá 1644 til 1911. í lýðveldis-
byltingunni 1911-1912 komust kín-
verskir menn aftur til valda —
Etjóm þeirra vax veik, og Nanking
var höfuðborg.
Húnar, Austur-Tyrkir, Monigóh’umenn
og Manobunxenn og enn lleiii þjóðir
norðan Kína hafa barizt gegn Miðrík-
inu og þrengt sér inn í það um meir en
tvö þúsund ára skeið. Á sínum tíma
var Tíbet einnig nógu voldugt til þess
röð. En um nálega tvö þúsund ára
skeið höfðu Kínverjar völd yfir Siiki-
veginum, bæði norðan og sunnan Takla
Makán eyðimerkurinnar, réðu yfir Pam
ír, Kuldja og Ili-dalnum. Og þegar bezt
lét, náðu áhrif þeirra yfir hátt á aðra
milljón ferkílómetra, sem nú tilheyra
Fyrsti forseti Kina, dr Sún Jat-sen (d.
ling, sem er varaforseti Kínverska alþý
íiéks.
1925), og seinni kttna hans, Súng Tsjing-
öulýðveldisins og systir frú Sjang Kai-
samibandi Ráðstjórnarrikjanna. í>á er
hér ekki talið stórveldi Mongólíukeis-
aranna, Tataraveldið, sem haíði mikinn
hluta Tatarái\né)dið, sem hafði mikinn
al Moskvu sem eins konar leppríki.
Heimsvaldasinnarnir
Sá seim var svo lánsamur að eiga kin,-
verska vini, sem sögðu það -sem þeim
bjó í brjósti um samskipti Kínverja og
vestrænna manna, átti ekki erfitt með
að komast á snoðir um að „puh ping-ten
-dí tiao-yoh“, hinir ójafnaðarkenndu
samningar (milli ríkja) fóru mjög í
taugarnar á þeim. Þessir samningar
veittu vestrænum mönnum margvís eg
fríðindi, svo sem extraterritorialrélt í
dómsmálum, að sumu leyti einnig skatta
friðindi og ýmislegt annað, sem setti
vestræna menn yfir landslöig. Meðan
menn voru barðir fyrir rétti og píndir
til sagna í Kina, var ástæða til að gera
slíkar kröfur, en eftir að löggjöf var
komin í eðlilegt horf, hefði mátt neraa
þessi fríðindi úr gildi miklu fyrr en gert
va.r, en ýmis þeirra héidust til ársins
1942.
Vestræn ríki höfðu þó gert miklu
meira en að heimta fríðindi (og réttar-
öryggi) til handa sínum borgurum. Þau
liöfðu la,gt undir sig mörg af hinum
kínversku skattlönduir- — og knúð Kin-
verja til að afhenda svaeði í borgum,
þar sem vestrænir menn fóru með öll
völd — concessions, sérréttindasvæði.
„Heimsvaldasinnar nagia utan af Kíno
líkt og silkiormur nagar utan af mór-
viðarblaði“. Þessa setningu mátti víða
heyra og lesa í Kína á valdatímum þjóð
ernissinna. Áður en vestrænir menn
komu til sögunnar, höfðu þjóðirnar við
landamæri Kína ekki haft af öðrum
stórveldum að segja en Miðríkinu einu.
Stórveldi Djenghis Khans stóð ekki svo
Iengi að það hefði veruleg áhrif á hug-
myndir manna um Kína svo sem æðsta
ríki jarðar.
Hverjir téku fyrst
að naga?
f skjölumi og skýrslum frá kewara.
hirðinni um aldamótin var orðinu
„skrælingi" jafnan bætt við á eftir orð-
inu „enskur, franskur, rússneskur, am-
enískur“ o.s.frv. Orðið ,heimsvaldasinni‘
er nýrra og það var einniig notað um
Japana. Stórveldi jarðar eru nú ekki
lengur í vitund Kínverja villimannleg,
heldur hættuleg og ágjörn. Almenn sam
úðartilfinning varð þó ti'l í stríðinu,
rneðan vestrænir menn hjálpuðu Kín-
verjum margvíslega til að endurheimta
sjálfstæði sitt og yfirráð yfir landi sínu.
Þessari samúðartilfinningu, sem kom í
Ijós í orðunum „ming-you“, þjóðarvin-
ur eða lýðvinur, urðu kommúnistar fyr
ir hvern mun að útrýma cg gengu afar
rösklega fram í því að endurvekja það
hatur á vestrænum mönnum, sem áður
var landlægt or^ið í Kína. Eberhard
telur að þessi andúð Kínveria á fram-
andi þjóðum hafi ekki ofðið til fyrr en
Mongólíumenn réðu yfir þeim eins og
áður getur. Lin Yu-tang ræðir í bókum
sínum hiversu örlagaríkt það varð fyr-
ir sálarlíf Kínverja að vestrænir menn
kunnu svo miklu meira í tækni en þeir
sjálfir, og hve erfitt var að sætta sig
við þá raunalegu staðreynd. Það var
ægiiegt fyrir embættismenn keisarans
að sjá hina vestrænu „villimenn“ vaða
líkt og úlfa innan um sauði þegar kín-
verskir hermenn börðust með spjótum,
en hinir með rifluim og byssustingjum.
Kosturinn við hinar nálægu skrælingja-
þjóðir, sem skyldar voru Kínverjum,
var einkum sá að smátt og smátt lögðu
þser niður ruddaskap sinn, lærðu af
Kínverjum, runnu saman við þá og
hurfu í hið mikla þjóðarhaf. En þetta
átti ekki við um Vesturiandabúa.
Kítai Gorod „kínverska borgin“ í
Moskvu, sem öldum saman var nefnd
svo, er frá þeim tíma þegar bæði Rúss-
Framhald á bls. 13.