Lesbók Morgunblaðsins - 02.05.1965, Blaðsíða 9

Það var kolaketill í hornskakka
húsinu sem við bjuggum í um árið.
Hann var of lítill fyrir húsið, þó að
það megi vitanlega líka orða þetta
þannig að húsið hafi frekar verið of
stórt fyrir hann. En hann var auk
þess kenjóttur. Það mátti ekki kinda
hann nema að vissu marki, þá gaus
hann upp um yfirfallið. Yfirfallið var
uppi á háalofti eins og lög gera ráð
fyrir, og í kuldatíð átti maður um
tvo kosti að velja: að frjósa í hel í
sæmilega þurrum húsakynnum ell-
egar drukkna í sæmilega hlýjum hí-
býlum.
Maður heyrði á hljóðinu í honum
hvenær hann var að hugsa um að
byrja að gjósa. Það var eins og hon-
um yrði bumbult, og hann byrjaði
að ropa og tuldra, geðvonskulega. Þá
þaut maður upp til handa og fóta,
hvernig sem á stóð, og þaut fram
í eldhús og þaut niður kjallarastig-
ann og opnaði í ofboði trekkspjaldið
á belgnum á honum. Það var eins og
honum létti dálítið við það.
Honum fannst annars alla tíð ansi
gaman að láta stjana við sig. Hon-
um leiddist eflaust einveran í kjalil-
aranum. Mig grunar líka að hann
hafi verið afbrýðisamur. Honum var
til dæmis áreiðanlega ekkert um
gesti. Það bendir til þess að honum
hafi líklegast þótt eitthvað vænt um
okkur heimafólkið, og slíkt ber auð-
vitað ekki að foragta. Þó heíði mað-
ur stundum kosið minni ást og meiri
nærgætni. Það er ekkert spaug að
þurfa að spretta upp frá dúkuðu
borði í miðju kaffigilli, klofa eins
og byssubrenndur yfir Amalíu
frænku, sendast eins og kólfur út um
stofudyrnar, steypa sér upp á von og
óvon niður kjallarastigann og kasta
sér á trekkspjaldið eins og um líf
eða dauða sé að tefla. Fólk byrjar
að spyrja hvert annað hvort það sé
einhver veila í ættinni. Svo drattast
maður upp kjallarastigann aftur og
snýr sér aftur að súkkulaðitertunni
og reynir að láta eins og ekkert haifi
ískorist, þó maður sé náttúrlega ail-
ur í sóti. Það er ómögulegt að út-
skýra fyrir fólki að ef maður hefði
ekki hiklaust klofað yfir Amalíu, þá
hefði Ijósakrónan byrjað að leka. Og
einmitt þegar Amalía er byrjuð að
jafna sig eftir geðshræringuna og
Ágúst frændi er hættur að glápa á
mann eins og maður sé eitthvað bil-
aður, þá sprettur maður á fætur á
nýjan leik og hrópar: „Þei! Þögn!
Þar ropar djöfsi aftur!“ — og sting-
ur sér undir borðið gegnum klofið
á Ágústi og er horfinn.
Einu sinni sagði konan mín upp
úr þurru að annaðhvort yrðum við
að útvega okkur nýjan ketil eða nýtt
hús eða nýja ættingja.
Það varð úr að við seldum horn-
skakka húsið og tókum á leigu fimrn
tíu ára gamalt járnklætt timburhús
í Vesturbænum sem hafði stofu og
svefnherbergi og eldhús og ónýtan
hanabjálka og kjallaraholu sem var
svo stór upp á sig að hún hafði sér-
inngang aftan á húsinu. Þar stóð kola
ketill óðalsins. Hann hafði þessi
venjulegu spjöld og lokur og gægju-
göt, svo að það má gera ráð fyrir að
það hafi verið einhver skyldleiki
Ég hef ekki hugmynd um hvers
vegna maður varð að sparka í vinstra
hornið á sótlúgunni né hversvegna
ketilgarmurinn vildi hafa skörung-
inn á kafi í kviðnum á sér. Það var
kannski bandarískt patent. Hann hét
eftir á að hyggja í höfuðið á núver-
andi Bandaríkjaforseta og var frá
Fíladelfíu. Það stóð á bumbunni á
honum: JOHNSON, PHILADELPH-
IA. Við hefðum sennilega orðið bestu
vinir ef það hefði ekki verið svona
langt á milli okkar. Ég veit að það
er mælt með vík á milli vina, firði
á milli frænda og þar fram eftir göt-
unum. En fjandakornið, það þarf
ekki að vera heill hafsjór milli
manns sjálfs og ketilsins manns. Það
er hægt að taka þessi heilræði of bók
staflega. Það er líka ekkert spaug að
umgangast kolaketil sem býr í raun-
inni í al'lt annarri íbúð en maður
AV/AUU FRCWKU OG ÁGÓ$Ti FR<tNDA UIST RKKl Á &L1KUMA,
með honum og goskatlinum okikar.
En þessi var hálfgerður daufingi.
Maður mokaði hann fullan af kol-
um, sparkaði nokkrum sinnum í
vinstra hornið á sótlúgunni, tróð
skörungnum eins langt og hann
komst inn í öskustóna og labbaði
burtu. Hann hnerraði ekki úr því,
hvað þá hann ropaði.
sjálfur. Það gerir mann graman að
þurfa að fara út úr húsinu og hálfa
þingmannaleið kringum húsið bara
af því að maður þarf að bæta nokkr-
um kolamolum á miðstöðina. Amalía
frænka byrjaði líka aftur að ympra á
því hvort það vseri áreiðanlega alls
engin veila í ættinni.
„Hvert er ferðinni heitið með
leyfi“, spurði hún einu sinni þegar
ég var að búa mig af stað.
„Ekkert, Amalía mín“, sagði ég og
brosti.
„Ferðu alltaf í frakka og húfu
og gallosíur upp í klof þegar þú ætL-
ar ekki neitt,“ spurði hún dálítið
þurrlega.
„Ha, ha, þessi var góður“, sagði
ég. „Nei, ég ætla bara að heilsa upp
á hann Johnson, Amalía mín.“
„Þú geymir hann kannski undir
rúminu ykkar?“ spurði hún dálítið
kuldalega.
„Ha, ha, ha, ha, HA!“ sagði ég.
„Þessi var sannarlega góður! Nei,
Johnson er auðvitað niðri í kjallara,
Amalía mín.“
„Og hvað, með leyfi,“ sagði Amalía
frænka dálítið flóttalega, „gerið þið
Johnson niðri í kjallara.“
„Við reykjum!“ svaraði ég á auga-
bragði og hnippti í hana. „Og þessi
var góður og það verðurðu að játa,
jafnvel þó ég hafi sagt hann, Amalía
mín.“
Og svo skokkaði ég út. En daginn
eftir kom Ágúst frændi í heimsókn
öilum á óvænt með mann upp á síð-
una sem vildi ekki þiggja súkku-
laðitertu þó við héldum henni að
honum, en vildi aftur á móti ólmur
fá að lýsa upp í augun á mér með
vasaljósi.
Einn góðan veðurdag sagði konan
mín upp úr þurru að annaðhvort
yrðum við að saga gat á svefnher-
bergisgólfið svo að ég þyrfti ekki að
fara út í bæ til þess að moka á mið-
stöðina, ellegar við yrðum að öðrum
kosti að láta setja olíublásara í John-
son, ellegar við yrðum að gera svo
vel að afskrifa Amalíu og aðra ætt-
ingja. Það varð úr að við byggðum
okkur hús af því það virtist einfald-
ast eftir að við höfðum ráðfært okk-
ur við sérfræðingana. Við keyptum
spánýjan olíuketil í nýja húsið sem
glampar eins og koppur. Ég ætla
ekki að likja saman svona apparati
og til dæmis honum Fíladelfíu-John-
son nú eða honum Strokk gamla.
Gægjugötin eru með messingum-
gjörðum og lokurnar og spjöldin eru
krómuð. Allt er sjálfvirkt þangað til
það bilar. Svo eru allskyns mælar
sem ég þarf að læra á einhvern dag-
inn. Það er líka slökkvari á katlin-
um á krcmaðri plötu, og þegar mað-
ur setur typpið upp, þá hleypur allt
í gang, og þegar maður setur það nið-
ur, þá snarstansar alltsaman. Ég var
til að byrja með dálítið þenkjandi út
af þessu typpi, því aðrir slökkvarar
sem ég hef kynnst virka þveröfugt.
En ég trúi því ekki fyrr en ég tek
á því að ketillinn standi á haus.
Flvernig má það þá vera að þegar ég
er búinn að pjakka með skrúfjárninu
inn um gægjugatið á regúlatornum
og vefja stóru fjöðrinni utan um
splittið á transmittatornum og troða
lausu skrúfunum inn um rifuna á
karbúratornum, þá þarf ég ekki ann
að en sparka lauslega fáeinum sinn-
um í vinstra hornið á trekkspjald-
inu — og samstundis flýgur allt í
gang hérumbil alltaf.
jalca, nálgast sofandl rostunginn og
lætur jakann detta á hausinn á honum.
Eltingaleikur við
veiðimanninn
M
enn hafa aldrel orðið á eitt sátt-
Ir um afstöðu hvítábjarnarins til manhs-
ins. Margir þeirra hafa lofað honum að
skjóta sig, viðstöðulaust, en aðrjr hafa
lagt á flótta er þeir sáu veiðimanninn.
Samt hafa verið til aðrir, sem eltu
menn, komust inn í Eskimóaþorp eða
tjaldstaði og lögðu þar allt í rúst, eða
léðust á báta eða gengu um borð i skip,
óttalausir, að því er virtist.
Kvendýr vernda alltaf unga sína og
eru slæm viðureignar sé þeim ógnað.
JVIæðurnar eignast unga anhaðíhvert ár,
og næstum alltaf tvo, á stærð við rott-
ur. Þá fer móðirin inn í land og býr
sér til greni, og hefst þar við þangað
til ungarnir eru fæddir Þegar vorið
kemur, grefur hún sig út og leitar til
ísrandarinnar og er þá reiðubúin að
verja afkvæmi sín.
Að mæðrunum ef til vill undantekn-
um, voru hvítabirnir herskárri áður fyrr
en þeir eru nú og sama mátti. segja um
gnábirnina og Kodiakana. Þar sem þeir
16. tbl. 1965
eru skynsamir, hafa þeir lært, að þeir
eiga nú orðið verri vígstöðu en áður
gegn manni i skinntreyju.
En hvítabirninum hefur tekizt að lifa
í mjög erfiðu umhverfi og með hverja
mannslhönd andvíga sér. Eða að minnsta
kosti þar til nú. Hvort svo verður á-
fram, er vafamál. En það ætti það ekiki
að vera, þvi að það sem eftir er af
stofninum ætti að varðveita handa kom-
andi kynsióðum að kynnast.
'LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9