Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1965, Blaðsíða 22

kki er manninum neitt
eðlilegra en að leggja kristindóm-
inn við hégóma. Menn segja: Krist-
indómurinn er hugljúf huggun —
já, því verður ekki neitað — þegar
þú áður ert fús tii að deyja, deyja
frá veröldinni — en það er ekki
jafn hugljúft og hitt! Menn stilla
Kristi upp og segja:
„Heyrið hve ljúflega hann býð-
ur öllum til sín, öllum þjáðum, og
heitir að veita þeim hvíld handa
sálum þeirra“. Og vissulega er
þetta þannig, en samt sem áður er
þess krafizt — áður en þessi hvíld
sálarinnar nær til þín, og til þess
að hún geti einnig náð til þín —
eins og sá, sem býður þér heim
einnig segir, og eins og hver ein-
asti dagur í lífi hans á jörðinni
sýndi — þá er þess krafizt að þú
skulir áður deyja, deyja frá heim-
inum — en er þetta sérlega aðlað-
andi?
Þanníg er einnig farið hinu kristilega
fyrirheiti: Það er Andinn, sem lífgar. En
við hvaða tilfinningu heldur maðurinn
sér fastar en við lífstilfinninguna, hvað
þráir hann sterklegar eða kröftuglegar
en að finna til lífsins í sjálfum sér, og
við hverju hryllir hann fremur en við
því að deyja? En hér er einmitt verið
að boða lífgefandi Anda. Göngum þá á
lagið, hver þarf að hugsa sig um? Gef
oss líf, meira líf, svo að lífstilfinningin
geti ólgað í mér, eins og öllu lífi væri
saman safnað í minu brjósti!
En ætti önnur eins hræðileg villa að
vera kristindómur? Nei, nei! Lífgjöfin
fyrir Andans kraft, hún er ekki áfram-
haldandi upphækkun hins náttúrlega lífs
í manni, ekki í beinu framhaldi þar af —
æ, hvílík guðlöstun væri það að taka
kristindóminn svo hégómlega — hún er
nýtt lif.
Nýtt líf þá, og þetta er ekki neitt mál-
skrúð, Iikt og þegar vér notum þetta orð
í hvert sinn sem eitthvað nýtt tekur að
láta á sér bæra í oss, nei, hér er nýtt Iíf,
bókstaflega nýtt, — þvl að vel skalt þú
athuga að hér á milli gengur dauðinn!
Nýtt Iíf handan við dauðann, það er hið
nýja líf.
lega og postularnir hvað það er að deyja
frá veröldinni og sjálfum sér?
Hver hefur gert sér aðrar eins vonir
Og þær, sem postulamir með fullum rétti
gátu gert sér — og orðið fyrir öðrum eins
vonbrigðum og þeir? Satt er það, páska-
morgunn rann upp og Kristur reis úr
gröf sinni, og síðan tók við himnaför
hans — en hvað tók svo við? Jú, hann
var nú upp numinn í sína dýrð, en hvað
svo?
Heldur þú að nokkur mannleg von,
jafnvel hin allra hugdjarfasta, dirfðist að
taka sér fyrir hendur annað eins verk-
efni og postulunum var á hendur falið?
Nei, hér hlýtur sérhver venjuleg mann-
leg von að örvænta. Svo kom Andinn,
sem lífgar frá dauðum, og postulamir
voru dauðir frá öllum venjulegum mann-
legum vonum, dauðir frá öllu mannlegu
trausti á eigin mátt og mannlega hjálp.
Þú hlýtur því að deyja frá sérhverri
venjulegri mannlegri von, sérhverju al-
mennu mannlegu trausti, deyja frá þinni
eigin sjálfshyggju og frá veröldinni, því
að það er aðeins gegnum sjálfshyggju
þína að veröldin hefur vald yfir þér.
Sért þú dauður frá sjálfshyggju þinni,
þá ert þú einnig dauður frá veröldinni.
En það er blátt áfram ekki til neitt það
inn og þar með varð hann ástfanginn,
og þessi dýrgripur varð hans augnayndi
og innsta hjartans þrá. Og hann þreif til
hans, náði honum og hélt í hendi sér. Þá
berst honum til eyma þessi skipun:
Slepptu þessum dýrgrip! Æ, og þar var
hans augnayndi og æðsta hjartans þrá!
(Gætum nú vel að öllu til þess að sjá
greinilega hve djúpt verður að þrengja
sér inn þegar raunverulega á að drepa
s j álfshy ggj una ).
í neyð sinni æpti hann: Nei ég sleppi
ekki og get ekki sleppt þessum dýr-
grip. Æ, sýndu mér samúð! Fái ég ekki
að halda honum, þá dreptu mig nú, eða
láttu að minnsta kosti einhvem annan
taka hann frá mér! Auðvitað skilur þú
að sjálfshyggja hans yrði nægilega djúpt
særð ef einhver tæki frá honum dýr-
gripinn. En hann myndi finna að sjálfs-
hyggjan yrði ennþá dýpra sári særð,
þegar þeirri kröfu er að honum haldið
að hann skuli sjálfur svipta sig þessum
dýrgrip.
Höldum áfram til þess að fylgja þján-
ingunni dýpra inn, þegar deyða skal þá
eigingimi, sem á sér sæti ennþá dýpra
niðri. Tökum einnig tiilit til dýrgrips-
ins, það er þess dýrgrips, sem hann þráði
og eignaðist, hans augnayndis og innstu
Efiir Sören Kierkegaard
u Ozr,Iaís
'lcS_ /ChJsv My yZZ. ýC'MÉf'
ýíC' £+■ U
•p v*-t£ ~*tS$
U/Z-
éÁ Uu CcSyt nstj iSÍ rttCyíJ}

„Dcr lígger i Gribí-Skov et Sled, som kaldes Otteveiskrogen; kun Den finder det, sora
sogcr værdeligen, thi intet Kort angiver det. Navnet selv synes ogsaa at indeholdc en
Modsigebe, thi hvorledes kan ct Sammensted af ottc Veie danne en Krog, hvorledcs
kan det Alfare og Bcfarne forliges med det Afstdes og Skjultc?...“
(Strai Kicrkegaards Samlcdc Vcerktr. 3. Udg. VI, 38)
Bithönd Sörens Kierkegaards.
D auðinn gengur hér á milli, það er
kenning kristindómsins; þú verður að
ganga inn í dauðann. Það er einmitt hinn
lífgefandi Andi, sem deyðir þig —- það ér
hin fyrsta hræring hins lífgefandi Anda
að þú verður að deyja. ;— Þannig er það
til þess aS þú skulir ekki leggja kristin-
dóminn við Yiégóma. Lífgefandi Andi —
til hans ér boðið heim — Og hver myndi
ekki þiggja það? En að deyja fyrst, það
þýðir stranz!
Það er Andinn, sem gerir mann lifandi,
já, gegnum dauðann. Eins og segir í
gömlum sálmi, sem hugga viíl aðstand-
endur, þegar þeir hafa misst hina fram-
liðnu: Með dauðanum byrjum vér lifið
— þannig er og í andlegum skilningi:
Gjöf hins lífgandi Anda byrjar með
dauðanum. Hugsið til Hvítasunnunnar.
Sá Andi, sem úthellt var yfir postulana,
það var sannlega lífgefandi Andi, líf
þeirra og dauði færði sönnur á það, og
þar um ber saga kirkjunnar vitni. En
hvernig var högum þeirra háttað áður?
Hver hefur orðið að læra jafn áþreifan-
sem maðurinn — með öllu sínu eigin-
sjálfi — heldur sér jafn fast í og sjálfs-
hyggjuna. Þegar sál og líkami verða
sundur skilin á dauðastundínni, þá er
það ekki svo sársaukafullt sem að verða
í lifanda lífi að skilja við sína eigin sál!
Og enginn maður heldur svo fast í sitt
líkamlega líf sem eiginsjálf hans heldur
sér fast við sjáifshyggjuna.
T ökum- dæmi og veljum til þess
efni, sem vér menn ræðum oft um:
Ástina, því að ástin er einmitt ein hinna
sterkustu og dýpstu tjáninga sjálfshyggj-
unnar. Hugsaðu þér einhvern, sem er
ástfanginn! Hann kom auga á dýrgrip-
hjartans Iþrár, þess dýrgrips, sem var
á sama máli og sjálfur hann, að grimmi-
legt væri að skilja þau í sundur — og
það er hann sem á að koma þessu til
vegar! Hann á að sleppa því, sem eng-
inn mannlegur máttur ætlar frá honum
að taka, og sem nú er orðið tvöfalt
erfiðara að sleppa, því að dýrgripurinn
sjálfur grætur og biður, ákalilar lifendur
og látna, Guð og menn, til þess að hindra
hann í þessu.— og það er hann, sem
á að láta af hendi þennan .dýrgrip!
sér þú dæmi um að deyja frá
einhverju. Að sjá ósk sína uppfyllta,
eða hið þráða frá sér tekið, það sem
54 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS—
innilegast er elskað, það getur verið.
nógu sárt; sjálfshyggjan særist, en þar
af leiðir þó ekki dauða. Og að neita
sjálfum sér um uppfyllingu sinnar heit-
ustu óskar, það getur verið nógu sárt;
sjálfshyggjan særist, en þar af leiðir
ekki að maður deyi frá neinu. Nei, en.
að gera að engu uppfyllta ósk, að svipta
sjálfan sig því hinu þráða, sem maður
hefur eignazt, það er að særa sjálfs-
hyggjuna við rótina — eins og hún var
særð hjá Abraham, þegar Guð krafðist
þess að Abraham sjálfur ætti með eigin
hendi að fórna ísak — ísak, hinni lang-
þráðu gjöf, sem svo lengi hafði verið
beðið eftir, og sem Abraham áleit af
þeim sökum að hann ætti að þakka
Guði alla ævi, en fengi þó aldrei full-
þakkað — ísak, einasta barni hansí ell-
inni, bami fyrirheitsins! Heldur þú að
dauðinn fái jafnazt á við þetta í þján-
ingu? Ég held ekki. Og þegar dauðinn
kemvtr, þá er málinu lokið. En það er
ekki öllu lokið þegar maður deyr frá
einhverju, því maðurinn deyr þá reynd-
ar ekki, heldur kann langt líf að Iiggja
fyrir þeim, sem dauður er frá (ein-
hverju dýrmætu).
Að deyja frá veröldinni er líkt þvx,
sem nú var sagt. Og áður en hinn líf-
gefandi Andi getur komið, verður þú
þannig að deyja. Þegar ég, svo sem
einn dag, eða um lengri tíma, finn til
þess að ég er dauður, þreyttur, dug-
laus, nánast svo sem dauður væri, þá
hef ég líka andvarpað með sjálfum
mér: Æ, gef mér líf; er það, sem
ég þarf! Eða þegar ég hef ef til vill
unnið meira en þrek mitt leyfir og
mér finnst að þetta þoli ég ekki lengur,
eða þegar svo hefur staðið á um all-
langt skeið að allt virtist mistakast og
ég hneig niður í hugleysi, þá hef ég and-
varpað með sjálfum mér: Líf, gefðu mér
líf! En af þessu leiðir ekki að kristin-
dómurinn sé á því máli, að ég þurfi á
því að halda. „Nei, fyrsit skalt þú að
fullu deyja. ógæfa þín er að í eigin-
girninni loðir þú við lífið, við það líf,
sem þú kallar plágu og byrði. Heldur
skaltu hreiniega deyja!“
Ég hef séð mann síga saman í nálega
algjörri örvæntingu, ég hef heyrt hann
hrópa: „Gefðu líf, líf; þetta er verra en
dauðinn, sem bindur enda á lífið. Sjálfur
er ég sem dauður væri, og þó ekki dauð-
ur!“ — Það er ekki ég, sem hér er
harður. Ef ég hefði vitað af einhverju
sefandi orði, þá hefði ég verið fús til
að hugga og hughreysta. En vel má vera
að eiginlega hafi hinn þjáði þurft á allt
öðru að halda, að hann hafi þurft enn
harðari þjáningar en þær, sem hann
leið. Harðari þjáningar! Hver er svo
grimmur að dirfast að segja annað eins?
Vinur minn, það er kristindómurinn, sú
kenning, sem boðin er til sölu undir
þvi merki að vera hugljúf huggun —
jú, sannarlega, eilífðarhuggun er hann
og um eilífð alla — en vissulega verður
hann að taka hörðum tökum.
IC ristindómur er sem sé ekki það,
sem vér menn erum alltof fúsir til aft
gera úr honum: Hann er enginn skottu-
læknir. Skottulæknir er strax viðbúinn,
hann hagnýtir lækningameðal sitt þegar
í stað og gerir klúður úr öliu. Kristin-
dómurinn bíður áður en hann hagnýtir
lækningameðal sitt. Hann notar ekki
eilífðina til að lækna hvern smákvilla,
En með eilífðinni og til eilífðarinnar
læknar hann þegar sjúkdómurinn er
iþannig að auðið er að nota eilífðina, þeg-
ar sjúkdómurinn steínir að þvi að þú
verðir að deyja frá heiminum. Þessvegna
er strangleiki kristindómsins, að hana
verði ekki að þvættingi og staðfesti
heldur ekki þig í þínum þvættingi.
Sannindin í þessu hefur þú sennilega
ekki sjálfur reynt — það hef ég — að
þegar þú fórst að kvarta um þinn hag
og sagðir: „Ég get þetta ekki lengur“
og næsta dag var þér sýnd enn meiri
harka, og hvað svo? Þá gazt ,þú!
Þegar hestar stynja og blása, dauð-
þreyttir að því er þeir álíta, .svo að
þeir þyritu helzt af öllu að fá. hnefa-
24. desember 1965 '