Lesbók Morgunblaðsins - 06.03.1966, Blaðsíða 3

Nýársndtt dgæfumanns
— Eftir Jean Paul Richter (1763-1825) >■
U m miðnastti á nýársnótt stóð
gamall maður við gluggann sinn og
starði örvæntingafullum augum, ýmist
upp á við, á óbifanlegan, alstirndan
himininn, eða niður á hvíta, snaevi-
jþakta, hreina og lognkyrra jörðina, og
hugsaði um það, að af öllum börnum
Ihennar mundi á þessari stundu enginn
vera eins andvaka og ógæfusamiur og
hann sjálfur. Gröfin beið hans skammt
undan, aðeins hulin snævi ellinnar, ekki
grænum gróðri æskunnar, og eftir langa
ævi hafði hann ekki borið annað úr
býtum af allri auðlegð og fj/jlbreytni
lífsins en mistök, syndir, sjúkdóma, út-
slitinn hrörlegan líkama, einmana
hrellda sál, hjarta fullt af eitri og elli
fulla af iðrun og samvizkubiti.
Hinir fögru æskudagar liðu fyrir
hugarsjónum hans ein,s og mynd-
ir á tjaldi, og hann sá greini-
lega fyrir sér daginn, þegar
faðir hans hafði fyrst leitt hann
út á krossgötur lífsins, þar sem til hægri
handar liggur sólsikinsbjartur vegur
dyggðarinnar, sem stefnir til friðsælla,
víðáttumikilla landa, með gnægð góðrar
uppskeru, yl og birtu og fjölda góðra
engla, en til vinstri handar hallar und-
an fæti niður í moldvörpugöng lastanna
og inn í niðdimmar gjótur, þar sem eit-
ur drýpur niður yfir þá, sem þar eru á
ferli, allt úir og grúir af áleitnum högg-
ormum, loftið er lævi blandið og allt
löðrandi í daunillum, hráköldum sagga.
Æ, höggormarnir hringuðu sig um
brjóst hans og eitrið brann á tungu
hans.......Og nú vissi hann, hvar hann
var.
í örvita skelfingu og ólýsanlegri sorg
hrópaði hann til himins: „Ó, gefðu mér
aesku mína aftur!.........Ó faðir! Láttu
mig standa aftur á krossgötum lífsins,
svo ég geti valið öðruvísi en ég gerði!“
En faðir hans og æska hans voru
fyrir löngu farin veg allrar veraldar.
H ann sá æðislegar þokuverur
dansa yfir mýrarnar og eyðast og hverfa
í kirkj ugarðinum, og hann sagði: „Þetta
eru dagar heimsku minnar! ...“ Hann
sá stjörnu hrapa, sá hana smáblikna í
fallinu, eyðast og hverfa um leið og
hún snerti jörðina. „Þetta er ég,“ stundi
helsjúkt hjarta hans, og höggormstenn-
ur illrar samvizku grófu sig enn dýpra
inn í blæðandi und þess.
Ofþanið ímyndunarafl hans sýndi
honum svefngengla, ráfandi eftir húsa-
þökunum, og vindmylla hóf upp trölls-
lega arma sína og hótaði honum tortím-
ingu. Höfuðkúpa, sem hafði gleymzt
og dagað uppi í beinageymslu kirkju-
garðsins, sem að öðru leyti var tóm, tók
smátt og smátt á sig andlitsdrætti hans
sjálfs.
I miðri þessari martröð hljómaði
skyndilega klukknahringing frá kirkju-
turninum, eins og fjarlægur lofsöngur.
Það var verið að hringja inn nýtt ár.
Hugur hans mildaðist . . . Hann horfði
í kringum sig, út að sjóndeildarhringn-
um og á veröldina, sem blasti við um-
hverfis hann, og hann hugsaði til æsku-
vina sinna, sem voru betri og gæfu-
samari en hann. Nú voru þeir, sumir
hverjir, leiðandi menn í heiminum, feð-
ur hamingjusamra barna, og blessun
hvíldi yfir þeim og lífi þeirra. . . og
hann hrópaði: „ó, einnig ég hefði get-
að sofið vært, ógrátnum augum, þessa
nýársnótt eins og þið, ef ég hefði valið
mér það hlutskipti ... Ó, ég hefði get-
að orðið hamingjusamur, kæru foreldr-
ar, ef ég hefði uppfyllt nýársóskir ykk-
ar og farið eftir leiðbeiningum ykkar“.
J afnframt því sem endurminning-
ar frá æsku hans ruddust nú fram í
huga hans í óráðskenndri ringulreið,
þóttist hann hjá höfuðkúpuna með and-
litsdráttum hans sjálfs rísa upp úti í
beinageymslunni. Gagntekinn þeirri ný-
ársnætur-hjátrú, sem gerir allskonar
dularverur sýnilegar og lætur menn
jafnvel sjá fram í tímann, ókomna at-
burði, sýndist honum að lokum höfuð-
kúpan vaxa og ummyndast í lifandi
ungmenni, og hann sá fyrir sér ímynd
sjálfs sín, eins og hann var í blóma
æskunnar. Sú sýn vakti í brjósti hans
svíðandi trega.
Honum var um megn að horfa á þessa
sýn .... hann tók höndunum fyrir
augun. Stríðir straumar heitra tára
runnu niður vanga hans og hurfu í
snjóinn . . . Nú hrópaði hann ekki leng-
ur, aðeins andvarpaði lágt, vonieysis-
lega og utan við sig: „Ó komdu aftur,
horfna æska! Komdu aftur!“
Og hún kom aftur, því að þessi
hræðilega nýársnótt var aðeins draum-
ur . . . Hann var ennþá ungur . . Það
voru aðeins yfirsjónir hans, sem voru
enginn draumur. En hann þakkaði Guði
fyrir, að hann var ennþá ungur og gat
snúið við á andstyggilegri braut lastanna
og í þess stað hafið göngu sína eftir
þeim sólbjarta vegi, sem leiðir til lands
hinnar góðu uppskeru.
Snúið við með honum, ungu lesendur,
ef þið hafið lent á glapstigum. Þessi
hræðilegi draumur mun annars verða
dómari ykkar síðar lífinu, þegar ellin
sækir ykkur heim, en ef þið þá skyld-
uð hrópa í angist og örvæntingu:
„Komdu aftur, yndislega æska!..." þá
mun hún ekki koma aftur.
Ragnhildur Jónsdóttir þýddi.
vegalaus í vorsins nýja skrauti,
villist ég og hrasa um mig sjálfa.
Er ég kannski stormurinn, sem strauk um hár þitt
forðum,
svo strítt og grátt og haustlegt einu sinni,
og þú andaðir til mín öllum þessum ástleitnu orðum,
og ætlaðir að halda mér í hendi þinni
(svo lauflausri og naktri undir haustsólinni)
og eiga mig — en það er önnur saga?
Því ég verð að fara friðstola
um vitalausa tanga,
og vota kalda haga.
---------------1--------------------------------------1
LJÓÐ
Eftir Eygló Eyjólfsdóttur
Ég verð að fara friðstola
um vitalausa tanga
og vota kalda haga
þar sem ég er ein á auðum sjó og landi,
undrandi og hrædd við hafmeyjar og kálfa,
hlæjandi á hnjánum að huga að gulum blómum,
hlaupandi á fund við huldumenn og álfa,
6. marz 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3