Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1966, Blaðsíða 2

JP ens Otto Krag, forsætisráð-
herra Danmerkur, er 51 árs, fæddur
hinn 15. september árið 1914 í
Randers á Jótlandi. Ferill hans hef-
ur verið hraður í dönsku stjórn-
málalífi, þótt ekki hafi því verið
spáð fyrir honum. Hann vildi verða
blaðamaður, en var ekki álitinn
hæfur. Upphaflega óskaði hann sér
þess ekki að verða atvinnustjórn-
málamaður, en einungis 33ja ára
gamall varð hann viðskiptamálaráð-
herra í stjórn Hans Hedtofts. Þetta
var erfið og óvinsæl staða, sem hann
réð varla við. Einungis vegna þess,
að Krag er viljasterkur maður og
flokkur hans, danski sósíaldemó-
krataflokkurinn, hélt hlífiskildi
yfir honum, varð þessi ráðherra-
staða honum ekki að pólitísku falli,
heldur fremur skref upp á við til
hærri embætta, þótt óbyrlega blési
um hríð. Samt mun engan
hafa grunað þá, að hann ætti eftir
að verða forsætisráðherra.
Jens Otto Krag lenti fljótlega í stjórn-
málalegri andstöðu við fjölskyldu sína.
Faðirinn var í Róttæka flokknum (Radi-
kale venstre) og aðrir í fjölskyldunni
skiptust milli annarra borgaralegra
flokka. Þegar á menntaskólaárum sín-
um gekk Krag í félag ungra sósíaldemó-
krata.
Margt af því, sem einkennir hann
nú, var þegar orðið einkennandi fyrir
hann í æsku. Þá þegar kaus hann helzt
að vera einn og umgangast aðra að eins
litlu leyti og unnt var. Hann var hæg-
látur, nokkuð feiminn, átti fáa kunn-
ingja og enn færri vini og vildi miklu
fremur lesa í einrúmi en leika sér í
margmenni. Skólabræður hans frá
menntaskóla- og háskólaárum segja,
að hann hafi verið betur þroskaður and-
lega en jafnaldrar hans.
F aðir hans, Anders Kragh (Jens
Otto sleppir h-inu aftan af), seldi land-
búnaðarvélar, en verzlunin gekk illa
hjá honum, og að lokum hætti hún. í
stað þess urðu tekjurnar af lítilli tób-
aksbúð að nægja til þess að framfleyta
fjölskyldunni, þ.e. Anders og konu hans
og börnunum tveimur, Jens Otto og
systur hans, Grethe, sem er sex árum
yngri.
— Ég tilheyri hinni eyðilögðu milli-
stétt, sagði íorsætisráðherrann eitt sinn.
Svo mikið er víst, að lækkun fjölskyld-
unnar í þjóðfélagsstiganum hafði áhrif
á Krag í uppvextinum. Hann segir sjálf-
ur meðal annars um þetta í viðtali, sem
birtist í sænsku blaði: „Við vorum eins
konar miðstéttarfólk, en tekjur heim-
ilisins voru mjög litlar. Því fann ég
fyrir í menntaskólanum, en þá (eins og
nú) voru þar aðallega börn úr hinum
efri miðstéttum og yfirstéttum. Ungur
maður tekur það nærri sér, þegar hann
sér allt, sem „hinir“ hafa, en hann ekki
sjálfur. Meðan „hinir“ bjuggu í glæsi-
Jens Otto Krag
legum húsum eða dýrum íbúðum með
baðherbergjum, höfðum við salerni úti
í garðinum, og um kvöldin sofnuðum
við við róandi rottunagshljóð í veggj-
um loftherbergjanna. Ég var ylfingur í
skátahreyfingunni og tók mikinn þátt
í keppni míns flokks við skátaflokka
í öðrum bæjum. Oft þurfti ég í sam-
bandi við það að gista hjá ókunnu
fólki, foreldrum annarra skáta. Fyrsta
spurning foreldra var alltaf: „Hvað er
pabbi þinn?“ Hvað kom þeim það við?
Annars var hann vindlakaupmaður,
frambjóðandi radíkala í bæjarstjórnar-
kosningum og mjög skynsamur maður,
en það gat verið örðugt að útskýra það,
þegar maður er tólf ára, stendur til
sýnis á miðju gólfi í fínu húsi í ókunn-
ugum bæ og hefur það á tilfinningunni,
að það sé bót aftan á buxunum".
Kragh vindlasali hafði ekki meira en
til hnífs og skeiðar. Jens Otto gerðist
garðyrkjumaður í frístundum sínum,
bæði af því að hann hafði gaman af
þvi og af því að það færði honum vasa-
peninga. Hann ræktaði einkum hreðkur
og steinseljur í garðholu sinni, fór sjálf-
ur með - uppskeruna á torgið O'g seldi
hana á tvo aura knippið. Til að auka
tekjurnar tindi hann einnig jarðarber.
Hæfileikar hans gerðu það eðli-
legt, að hann gengi menntaveginn og
færi í menntaskóla, en fjárhagslega var
það allt annað en sjálfsagt. í mennta-
skóla lét hann fyrst í ljós pólitíska
skoðun sína, — eldrauða á litinn. Hart-
vig Frisch hafði mikil áhrif á stjórn-
málaskoðanir hans, en þær mótuðust
af atvinnuleysi, fátækt og nagandi öf-
und í garð „hinna“. Skreðarameist-
ari einn, sem hafði vinnustofu
sína nálægt heimili Krags, kom
honum fyrst í kynni við sósí-
alismann. Skraddaraþankar klæð-
skerans komu róti á hug hins unga
manns, — og nú vildi hann sýna hug
sinn í verki. Eitt sinn átti að syngja
hyllingarsöng konungs í menntaskól-
anum. Nemendurnir stóðu á fætur, all-
ir nema Jens Otto Krag. Hann sat sem
fastast, þegar fyrstu hendingarnar í
„Kong Kristian" voru sungnar. Það var
ekki fyrr en einn kennarinn tók kurt-
eislega en- þéttingsfast í handlegg hans,
að hann stóð upp. Hann hafði náð því,
sem hann vildi: gefa lil kynna skoðun
sína á konungdæminu. Krag hafði hug
á að komast í félagsskap, þar sem hann
gæti viðrað og varið skoðanir sínar, og
Félag kristilegra menntaskólanemenda
í Randers varð fyrir valinu. Krag var
ekki sérstaklega hlynntur kristni og
kirkju þá frekar en nú (hann er ekki
lengur í þjóðkirkjunni), en í þessu fé-
lagi deildu ungir menn um allt milli
himins og jarðar, og það líkaði honum.
Ekki voru nema fáir sósíaldemókratar
í skólanum, og félag ungra jafnaðar-
manna í Randers fékk augastað á hon-
um. Hann var gerður að formanni sós-
íaldemókrata í skólanum, en varð að
segja af sér, eftir að rektor hafði talað
við hann. Ástæðan var sú, að hann þótti
ekki sinna náminu nógu vel og hefði
ekki tíma til þess að taka meiri þátt í
félagslífinu. Hann var þá farinn að lesa
mikið auk kennslubókanna, skrifaði
smásögur og orti ljóð, og þar að auki
var hann fréttaritari fyrir Randers Dag-
blad á sóknarnefndafundum í nágranna-
byggðum bæjarins. Hann tók gott gagn-
fræðapróf árið 1930; var sá þriðji hæsti
í Randers með 7,13ri~meðaleinkunn, en
þegar hann tók stúdentspróf úr stærð-
fræðideild árið 1913, voru áhugamál
hans utan skólans farin að segja til
sín. Hann var nr. 11 af fimmtán í hans
bekk með einkunnina 6,70.
Hann var ekki í vafa um það, hvað
hann vildi læra eftir stúdentspróf, þ.e.
stjórnfræði, en hvernig hafði hann efni
á því? Faðir hans gat ekki aðstoðað
hann fjárhagslega. Móðurforeldrar hans
hefðu getað hjálpað honum, en þau
höfðu ekki áhuga á því, sízt eftir að
hann var orðinn virkur sósialdemókrati.
Um þessar mundir kom einnig í ljós, að
presturinn, sem skirði hann, hafði gerzt
sekur um pennaglöp, þegar hann færði
nafnið inn í kirkjubækurnar og skráði
skírnarvottorðið. H-ið hafði dottið aft-
an af ættarnafninu. Jens Otto lét það
gott heita, og hefur síðan kallað sig
Krag en ekki Kragh, enda var hann á
ýmsan hátt slitinn úr tengslum við fjöl-
skyldu sína. Fjölskyldan gekk þó í á-
byrgð fyrir 500 króna láni, svo að
Krag gæti hafið nám í Kaupmannahöfn
sem stud. polit.
Nú færðist líf í hinn unga mann.
Hann kastaði feimninni burtu, þegar
hann fór að umgangast jafningja sína
og skoðanabræður í Kaupmannahöfn.
Andrúmsloftið hjá stúdentum átti vel
við hann. Hann skemmti sér undir kjör-
orðinu gamla „Wein, Weib und Cíe-
sang“, — vín, víf og söngur, þótt hið
síðasta hafi alltaf verið ein veikasta
hlið hans, a.m.k. ef raddböndin eru ekki
vel smurð fyrst, en tækifæri til þess
voru oftar á stúdentsárunum en nú,
þegar hann er landsfaðir og heimilis-
faðir. Krag hlaut fljótlega vist á Garði
(Regensen) og 90 króna mánaðarstyrk,
sem hægt var að lifa af sæmilegu lífi.
Þótt Krag tæki þátt í hinu glaða Garð-
lífi, gætti hann námsins, og hafði líka
tíma til þess að skrifa. Hann skrifaði
oft greinar í tímarit verkalýðsfélaga, og
til þess að drýgja tekjurnar, tók hann
afrit af greinum og seldi þær fleiru en
einu tímariti. Þótt líf hans á fyrri ár-
um einkenndist af sparsemi, hafði hann
Framhald á bls. 10.
Framkv.stJ.;
Ritstjórar;
Auglýsingar:
Ritstjórn
Ut;;ef,mcii
. Sigias Jónsson.
; Slgurður Bjarnason frá Vleur
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Arnl Garðar Kristinsson.
: Aðalstræti S. Sími 22480.
: H.t. Arvakur. Reykjavilc.
20. marz 1966
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS