Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1966, Blaðsíða 11

Á erlendum
bókamarkaði
Saga:
Everyday Life in Babylonia and
Assyria. H. W. F. Saggs. B. T.
Batsford 1965. 21/—.
Batsford-útgáfan gefur út vin-
sælan bókaflokk um daglegt líf
manna á ýmsum tlmum. Þetta er
nýjasta bókin í þessum flokkí.
Þrjú þúsund árum fyrir Krist
var blómleg menning á því svæði
sem nefndist Mesópótamía, og
þangað má margt rekja í menn-
ingu fornþjóðanna. Skráðar
heimildir og bókmenntir þeirra
þjóða sem byggðu þetta land-
svæði eru töluverðar, en hingað
til hefur áhugi manna fyrir þess-
ari sögu verið hverfandi al-
mennt. Höfundur þessarar bókar
dregur í henni upp ágæta mynd
af þessum þjóðum og bókin verð-
ur ágætur inngangur að frekari
lestri um þetta landsvæði og þær
þjóðir sem það byggðu. Höfund-
ur segir sögu þessa svæðis í úr-
drætti frá því um þrjú þúsund
og til þrjú hundruð fyrir Krist.
Síðan lýsir hann daglegu lífi
manna á þessum sióðum í þremur
ríkjum, sem frægust eru: Babý-
lóníuríki fyrra, Assýríuríki og
Babýlóníuríki síðara. Einnig lýs-
ir hann hirðlífinu, skipulagi
assýríska ríkisins og þjóðfélaginu
á dögum Nebukadnesars. Einnig
eru kaflar um trúarbrögð. Heim-
ildir höfundar eru leirtöflur úr
bókasöfnum Assýríukonunga og
frásagnir sem varðveittust meðal
Hebrea og Hellena. Myndir eru
bæði í texta og prentaðar sér,
bókaskrá fylgir og registur. Bók-
in er lipurlega skrifuð og höf-
undurinn er kunnur fræðimaður.
i’ Jóhann Hannesson:
lyi þankarunir
| HAGRÆÐING er meðal töfraorða vorra tíma, líkt og ráð-
stefnur, veraldarstofnanir (World Organizations), alþjóðasam-
tök og annað álíka stórkostlegt. Af hagræðingu vænta menn
sér óendanlega mikils góðs, jafnvel lausnar úr vanda, líkt og
væri hún einhver verndandi andi, niður sendur frá himni til
að framleiða sældarástand á jörðu.
Hagræðing hefir meiri þyngd og vídd en það gamla hugtak
hagræði hafði, því áður hagræddu menn sér með því að láta
fara vel um sig, eða þeir hagræddu öðrum með því að búa vel
um þá. Enn halda hjúkrunarkonur þeim hætti að hagræða
sjúklingum til að þeim líði vel. Hagræðing nútímans beinist
aftur á móti verulega að hlutum, stefnir að auði og allsnægt-
um, þægindum og velmegun. Hagrséðingin er einkum fólgin
í aðgerðum, sem stefna að vinnusparnaði í stofnunum, sam-
steypu fyrirtækja og samræmingu þeirra, skipulagningu fram-
leiðslu, verðlags og sölu. Hliðstæð erlend orð, rationalization,
rational o. fl. minna oss á að menn beita skynseminni, ratio,
við þessar aðgerðir, enda er svo ráð fýrir gert að árangurinn
skuli vera samboðinn viti bornum mönnum, þótt einatt verði
þar á nokkur misbrestur. Til að koma hagræðingu á þarf hag-
sýna, hagfróða og verkfróða menn.
Við nánari athugun má finna, að hagræðingu má beita og er
beitt á ýmsum sviðum öðrum en niðurröðun hluta og
skipulagningu fyrirtækja. Venjum neytenda er hagrætt með
þeim árangri að 'húsfreyjur greiða fúslega fimmtu hverja
krónu fyrir umbúðir sem þeim lízt vel á. Umbúðirnar hagræða
húsfreyjunum, en þær hagræða síðan umbúðunum í ösku-
tunnunum. Hagfróðir menn telja þessar dýru umbúðir vera
eina af orsökum aukinnar dýrtíðar víða um lönd.
Alkunnugt er að skoðunum manna, pólitískum og ópólitísk-
um, er hagrætt með sjónvarpi, blöðum, bókum og útvarpi. Oft
virðist nægja að segja mönnum hálfan sannleik einhvers máls,
eða minna, því hagræðingin bætir upp það, sem vantar á. —
Fi'á fjórum heimildarmönnum hér í borg hef ég heyrt að þeg-
ar litlum börnum er sagt að einhver maður sé dáinn, þá spyrji
þau: Hver skaut hann?“ Þegar lítil börn hugsa sér ekki aðrar
dánarorsakir manna en að þeir séu skotnir, þá hefir uppeldi
þeirra verið hagrætt verulega frá fyrstu, en þetta getur verið
markvisst ef tilgangurinn er að ala upp skæruliða eða
skemmdarverkamenn í þjóðfélagi framtíðarinnar.
Kaupgjaldi og verðlagi hagræða menn með verkföllum,
samningum, seinagangi og ýmsu öðru, en verðlag fylgir kaup-
gjaldi líkt og folald móður sinni eða heyvagn eltir dráttarvél.
Um kapphlaup er alls ekki að ræða, heldur skynsamlega
fylgni, og vita menn þetta í öllum löndum og fá daglega marg-
ar sannanir fyrir því að svo er.
Nýjar hagræðingarvíðáttur opnast með endurbótum á
skipulagningu tímans, enda segir forn lífsvizka þjóðarinnar:
ekki er ráð nema í tíma sé tekið. Fyrir hálfri fimmtu öld
höfðu Útópingar hagrætt vinnuvikunni svo að hún var 36
stundir. Vér höfum ákveðna 44 stunda viku, en því vinnu-
magni ljúka margir á fjórum dögum, bæði menn hinna vinn-
andi stétta og menn hinna óvinnandi stétta. Koma þá þrír
dagar til betri hagræðingar en hingað til: Laugardagur til
íþrótta og skemmtana, einnig til ferðalaga, sunnudagur til
betra helgihalds og hvíldar en nú gerist. Loks má hagræða
mánudögum svo að úr þeim verði almennir veikindadagar,
enda er mánudagssýki fyrir alllöngu útbreidd með þjóðinni.
Þegar allir eiga að vera jafnir, þarf að koma í veg fyrir að
sumir verði jafnari en aðrir — og það verður meðal annars
gert með almennum veikindadögum. Þessu fylgja fleiri kostir
en menn halda. Margir kenna sér að vísu einskis meins á
mánudögum, en í ljósi reynslu Svisslendinga virðist að menn
geti vanið sig á lasleika ef veikindadagar eru nógu margir.
Einnig geta menn gefið sig undir vald vísindanna til að koma
í framkvæmd nýjum verndarhugsjónum (svo sem hjarta-,
æða-, lungna-, nýrna- og magavernd). í vændum er hreyfing
til að vernda einnig heilann, og er sízt vanþörf á. Menn þurfa
að gefa sér tíma til að tala við sálfræðinga og lækna. Og með
hagræðingu mánudaga má gefa sérfræðingum og verndurum
kost á að fylgjast vel með heilsufari þjóðfélagsins og veita
almenningi alla þá vernd, sem við yrði komið.
Bók ein þýzk ber nafnið „Totale Freizeit“ — algjör frítíð.
Hún bendir á það markmið, sem hagræðing vorra tima stefnir
að. Hagræðing mánudagsins bendir aðeins á byrjun þess, sem
koma kann.
SVIPMYND
Framhald af bls. 10.
að einangrun hans, sem hann sækist ef
til vill eftir af ásettu ráði, geti reynzt
hættuleg. Þeir skilja fullkomlega, að
Krag hefur takmarkað mjög skyldu for-
sætisráðherra til þess að vera viðstadd-
ur hvers konar athafnir og veizlur sem
fulltrúi ríkisstjórnarinnar. Nú fer hann
aðeins út nokkur kvföld á ári í skyldu-
veizlur hins opinbera. Þeir skilja og, að
forsætisráðherrann verður að gæta
heilsu sinnar vel, því að sporin hræða
að þessu leyti í Danmörku, og þótt Krag
sé hraustur að upplagi, er líkama hans
(og þyngdar sérstaklega) gætt vel og
vandlega. Krag er veikur á svellinu
gagnvart sætum mat, einkum sætum
kökum, og áður var hann forfallinn
reykingamaður, átti heilt pípusafn, en
tóbakið kvaddi hann fyrir fullt og allt
fyrir nokkrum árum. En flokksbræðr-
um hans finnst hann samt vera of ákaf-
ur í að komast heim í heimilisfriðinn,
þótt hann hafi ekki einu sinni getað stað-
ið við þá yfirlýsingu sína, sem hann
gaf fyrir fjórum árum, að hann mundi
alltaf hvíla sig um helgar. Starfið hef-
ur krafizt margra helga. Enginn getur
sagt, að Krag flýi skyldustörfin. Þeg-
ar hann var ungur ráðherra, hafði
hann gaman af að skjótast á tvjo-sýn-
ingu í kvikmyndahúsi. Þetta getur hann
ekki leyft sér nema örsjaldan nú orðið.
Oft verður hann að taka verkefni með
heim. Innan sósíaldemókrataflokksins
óttast sumir, að hann sé að missa allt
samband við almenning. Menn geti ekki
fræðzt um allt af bókum.
.A. bókmenntasviðinu hefur Krag
mest dálæti á sænskum rithöfundum.
Eyvind Johnson metur hann mikils, og
Krag skrifaði eitt sinn kjallaragrein um
Johnson. Krag er framúrskarandi góður
rithöfundur, ekki sízt er hann fjallar um
stjórnmálasöguleg efni, og hann hefur
gaman af að skrifa. Af öðrum eftirlæt-
ishöfundum hans má nefna Svíana
Harry Martinson og Söru Lidman,
Bandaríkjamennina Steinbeck, Faulkn-
er og Hemingway, og Danina Pontoppi-
dan, Johs. V. Jensen, Martina A. Hansen
og Leif Panduro. Hann les ekki létt-
meltanlegar skemmtibækur. Auk fag-
urbókmennta plægir hann í gegnum
pólitísk og efnahagsleg rit. Jafnvel arg-
vítugustu andstæðingar hans verða að
viðurkenna, að hann er snjall þjóð-
hagfræðingur, a.m.k. hvað lærdóm og
kenningar varðar.
Hann unir sér bezt heima með fj>öl-
skyldunni við lestur og skriftir, og það
ásamt mikilli vinnu veldur því, að hann
kemst sjaldan í leikhús eða kvikmynda-
hús. Hann hefur eignazt kunningja
vegna leiklistarstarfsemi eiginkonunnar,
svo sem Bodil Kjer og Olaf Nord-
green. Hurwitz-fjölskyldan telst meðal
beztu heimilisvina.
J ens Otto Krag hefur átt við
maisvíslega örðugleika að stríða í for-
sætisráðherrastöðunni. Hæfileikar hans
eru miklir og óumdeilanlegir, þótt ekki
séu þeir allir nauðsynlegir eða jafnvel
heppilegir fyrir stjórnmálamenn. Hann
er nú á bezta starfsaldri og í fullu fjöri,
og þótt sósíaldemókratar hafi tapað
verulega í nýafstöðnum bæjarstjórnar-
kosningum, má telja víst, að hann verði
enn um langan aldur í röð fremstu
stjórnmálamanna í Danmörku, annað
hvort sem forsætisráðherra eða leiðtogi
stærsta stjórnarandstöðuflokksins.
(Stuðzt við grein eftir Ove Sundberg).
t
Hvar eru Jbe/r nú?
Framhald af bls. 9.
Var Göring alltaf við og við að hnippa
í hann og hvísla einhverju í eyra hans,
sem þeir virtust hafa einhverja skemmt
un af, því að báðir hlógu þeir á eftir.
Ég vissi það fyrir, hafði séð það af
myndum, að Hess væri ófrýnilegur mað-
ur, og ekki voru það ýkjur. Augnasvip-
urinn var sjúklegur og andlitið ösku-
grátt. Hann sat með samanherptan
munninn, milli þess sem hann átti þessi
orðaskipti við Göring, rétt eins og hann
væri að berjast við að selja ekki upp.
Ribbentrop, fyrrum utanríkisráð-
herra, virtist sem hann hefði fengið
taugaáfall, og að sögn manna, sem til
þekktu, mun hann hafa verið sá, sem
mest hafði breytzt frá því á veldisár-
unum. Hann sat við hliðina á Hess, í
sæti nr. 15, fölur og grannur í andliti.
Hann var þó sískrifandi, enda voru utan-
ríkismál mjög á dagskrá meðan ég var
við réttarhöldin.
Næstur Ribbentrop sat hár og þrek-
inn maður — ósvikinn Prússi, eftir út-
litinu að dæma. Þetta var von Keitel,
yfirmaður þýzka herforingjaráðsins öll
stríðsárin. Hann var klæddur ljósgræn-
um herforingjabúningi, sat keikur í sæti
sínu. Var framkoma hans i öllu hin her-
mannlegasta. Svipharður var hann,
gamli maðurinn, með mikla augabrún-
ir og hárið grátt.
Við hliðina á honum sat maður með
svip, sem bar með sér, að hann gæti
haft sitthvað á samvizkunni. Þetta var
Kaltenbriinner, sem m. a. hafði unnið að
skipulagningu hinna alræmdu fanga-
búða. Hann var stórskorinn með gífur-
legt nef, kinnbeinamikill, hökubreiður
og dökkhærður. Virti ég hann fyrir mér
í sjónauka mínum góða stund.
Næstur honum sat grannur maður 1
jakkafötum. Hann virtist hlýða með at-
liygli á það, sem fram fór, en horfði
lengst af niður á fætur sér. Þetta var
Rosenberg, sem var ritstjóri aðalmál-
gagns nazistaflokksins, herforingi í SS
Framhald á bls. 12.
20. marz 1966
■LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11