Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1966, Blaðsíða 4

„Heiðurs fátækt — þrátt fyrir allt“.
>3 umarið 1933 bar fundum okkar
Eggerts Stefánssonar söngvara stund-
um saman í London. Eitt sinn barst
Oliver Twist í tal og lýsing Dickens á
giæpamannahverfunum í Eastend.
Heimsborgarinn og listamaðurinn Egg-
ert, sem sameinaði á skemmtilegan hátt
húmanska ást á mannlífinu og hæfi-
lega fyrirlitningu á mannskepnunni,
stakk upp á því að fara gönguferð um
Whitechapel. Við gengum um mjóar og
krókóttar götur með lágkúrulegum eins
eða tveggja hæða húsum, þar sem óhrein
börn voru að glöðum leik, en snögg-
kiæddir karlar og kerlingar sátu á dyra-
þrepunum og spjölluðu saman þvert
yfir götuna. Þetta var síðdegis og veðr-
ið gott, einkennilegur friður og ró yfir
öllu, fólkið meinleysislegt og mannlegt,
eins og fátæklingar í steinbæjunum í
Beykjavik eða torfkotunum á Blöndu-
ósi. Börnin voru sæmilega sælleg og
ekki berfætt né eins rifin og þau sá-
ust í hafnarhverfunum í Leith tuttugu
I
Teddy Boys.
árum áður. Það var viðfelldnari blær
yfir öllu heldur en Neustadt í Hamborg,
þar sem nokkru hærri hús slúttu með
efri hæðirnar fram yfir þær neðri og
voru studd bjálkum þvert yfir þriggja
metra breiðar götur til þess að detta
ekki fram yfir sig. Maður fann sig
miklu öruggari innan um þetta fólk
heldur en í Bowery-hverfinu í New
York, sem ég hafði kynnzt sem kandi-
dat tíu árum áður. Þrátt fyrir kreppu-
árin var þessi fátækt ekki viðbjóðsleg
á sama hátt og sú, sem Dickens hafði
lýst, eða Hugo í Vesalingunum eða
Upton Sinclair í The Jungle.
Þetta var „heiðursfátækt — þrátt fyrir
allt“, eins og skáldið Robert Burns
hafði sagt, og okkur kom saman um
það, að þetta fólk væri í raun og veru
sannara og eðlilegra heldur en iðandi
kös velbúinna heimsborgara og túrban-
klæddra Indverja á Regent Palace Hotel,
þar sem við fengum okkur kaffi á eftir.
Ég hafði áður kynnzt allmörgum ensk-
um sjómönnum á spítalanum í Vest-
mannaeyjum — lítt menntuðum og
varla lesandi annað en sunnudagshefti
dagblaðanna með myndum af konungs-
fjölskyldunni, fréttum af veðhlaupum
og vinninga'listum írska happdrættisins,
en þetta voru vingjarnlegir drengir og
reiðubúnir til að bera fram matarílát-
in sín eða snúast á annan hátt, þegar
þeir höfðu náð fótavist. Það gerðu
þýzku sjúklingarnir aftur á móti ekki,
en þeir lásu bækur.
Drykkjuskapur og afbrot unglinga auka st óðfluga.
ANISMI
EFTIR PAL V. G. KOLKA
bók sinni The Insecure Offend-
ers (1963) hefur T.R. Fyvel lýst lífinu
í Eastend eftir styrjöldina. England var
eins og önnur vestræn lönd í mjög örri
uppbyggingu, atvinnuleysi var ekkert,
kaup hafði hækkað og á rústunum eftir
loftárásirnar höfðu víða risið blakkir
verkamannabústaða. Þetta var miklu
betra húsnæði en íbúarnir í Eastend
böfðu vanizt, þó ekki væri það neitt
framúrskarandi frá fagurfræðilegu sjón-
armiði og lítið um grænan gróður kring-
um ibúðarsamstæðurnar. Efnahagur var
sýnilega orðinn betri eftir 1950, sjón-
varp í flestum íbúðum og ódýrar smá-
bifreiðar, keyptar notaðar, við sumar
þeirra. En æskulýðurinn hafði ekki að-
hæfzt þessu nýja umhverfi. Á kvöldin
söfnuðust 16—20 ára piltar saman og
héldu inn í nálæg viðskiptahverfi, þar
sem voru kvikmyndaleikhús, dansstað-
ir, gosdrykkjabarar með glymjandi
hljómplötugar{j'5num (juke-boxes), sí-
hvikur ljómi auglýsingaljósa, harður á-
rekstur á öll hin ytri skilningarvit. Það
var sérstaklega eftirtektarvert, að pilt-
arnir voru allir prúðbúnir eftir þeirri
tízku frá síðustu aldamótum, sem kennd
er við Játvárð VII, hinn sællífa mun-
að&rsegg. Einhverjir spjátrungar höfðu
fyrst tekið hana upp um stuttan tíma
við háskólann í Oxford, en nú varð
þetta nokkurskonar einkennisbúningur
piltanna i Eastend. Því fengu þeir við-
urnefnið Teddy Boys (Teddy = Ját-
varður). Þeir báru sig kæruleysislega,
svipurinn var eins og stirðnuð grima,
og augnaráðið kalt. Það tilheyrði „mund-
eringunni". Gríman var aðeins látin
falla í myrkri kvikmyndahúsanna. Þeir
fóru saman í stórum flokkum, allt að
100 í hóp. Aðalerindið inn í bæinn var
þó kvennafar, sem var rekið með sama
kaldranasvipnum eins og daglegt skyldu
starf, oftast með stelpum á sama reki
eða vændiskonum, ef ekki vildi betur
til, þótt kynvilla væri einnig nokkuð
ástunduð, fyrir gjald, af forvitni eða
blátt áfram út úr leiðindum tilbreyt-
ingarleysisins.
Umræðuefni þessara unglinga snér-
ist annars allmikið um föt, eins og
meðal stelpna, svo sem hvar og fyrir
hvaða verð þessi flík hefði verið keypt
og hvernig hún tæki sig út, enda gengu
allir peningar þessara piltunga, sem
margir höfðu allgóðar tekjur, í þessar
skemmtanir og í föt. Þau voru þeirra
hefðartákn — status symbol. En það var
skammt í ruddaskapinn hjá þessum
tízkuherrum. Liti einhver til þeirra
ha-ðnisauga eða útlit hans væri þeim
ekki að skapi, átti hann það víst að
verða barinn niður og misþyrmt af
mörgum í senn, en öðru hvoru var leið-
inlegt tilbreytingarleysi rofið með því
aö brjóta allt og bramla á einhverju
veitingahúsi, einikum ef það var rekið
af Grikkjum eða öðrum Suðurlandabú-
um. Þeir urðu að hafa einhvern til að
líta niður á.
Teddy Boys voru ekki drykkfelldir,
þeir sötruðu kóka-kóla eða aðra létta
drykki, en peningar þeirra hrukku þó
oft ekki fyrir fötum og hangsi á „shopp-
um“ eða kvikmyndahúsum og þá var
gripið til þjófnaðar eða innbrota. Þeir
lentu því margir í höndum lögreglunn-
ar og voru sendir á uppeldishæli þau,
sem í Bretlandi eru rekin eftir hinu
svonefnda Borstal-kerfi. Vindurinn fór
vanalega úr þessum „svölu“ körlum,
þegar þeir komu fyrir rétt og horft var
fram á frelsissviptingu. Maður getur
líka séð í amerískum glæpatímaritum
myndir af forhertum unglingum, sem
hafa gerzt sekir um rán, nauðganir og
SJÖUNDI HLUTI
jafnvel morð, þar sem lögreglan verð-
ur að styðja þá hálfmeðvitundarlausa
af skelfingu frammi fyrir dómurum.
Þetta eru eins og úlfar, sem eru frakk-
ir til árása, ef þeir fara saman í flokki,
en með skottið á milli afturlappanna
einir sér.
Á heimilum margra af þessum Teddy
Boys var komið sjónvarp, en þeir tolldu
ekki við að horfa á það. Þeir undu sér
ekki nema margir saman, hlustandi í
hálfgerðri dáleiðslu á glamurhljómlist
djass-gargananna eða svífandi á sýróps-
öldum angursöngvanna — eins og Aldous
Huxley lýsti þeim. Þar fundu þeir berg-
mál af leyndri ást, kvíða og þrá síns
unga hjarta. Annað höfðu þeir ekki af
menningu síns tíma að segja. Skemmti-
staðirnir voru eini tengiliðurinn milii
þeirra og þjóðfélagsins.
Vandræðabörn velferðarrikis
T
x eddy Boys, sem reyndu að stæla
yfirstétt Játvarðs-tímabilsins í klæða-
burði, féllu brátt úr tízku, og jafnvel
nafnið sjálft var haft í héði hjá næsta
aldursflokki. Sjúkdómurinn breytti þó
aðeins um svip á yfirborði og a.m.k.
þrjár öldur hans hafa gengið yfir Bret-
land, hver með sinni tízku í klæðaiburði,
ytra útliti eða hárafari. Aldurstakmörk-
in hafa færzt niður á við og hver farald-
ur tekur á sig óhugnanlegri mynd.
Teddy Boys áttu það til að sýna börn-
um og gamalmennum tillitssemi, en lítt
skiljanlegt ofbeldi og mannvonzka hefur
farið í vöxt á síðari árum. Iðulegá er
ráðist algerlega að ósekju á gerókunn-
uga menn og ekki hvað sízt á lítilmagna.
Samkvæmt grein í Mbl. frá 19. febr.
1964, tekinni eftir hinu þekkta blaði
The Economist, fóru afbrot í Englandi
og Wales í fyrsta skipti yfir milljón á
árinu 1964, og þeim hafði fjölgað um
9% árlega síðustu þrjú árin. Helming-
ur allra þessara afbrota var framinn af
unglingum innan 21 árs. Fjöldi árása-
og ofbeldismá'la óx um 16,9% frá 1963
til 1964, þjófnaða og rána um 23,4%.
Morð hafa orðið sífellt fleiri og mestan
óhugnað hafa vakið hin mörgu kyn-
ferðisbrot og barnamorð. Þetta hefur
orðið til þess að margir Englendingar
vilja taka upp dauðarefsingu á ný. í
hvít bók, sem Butler innanríkisráð-
herra lagði fram í janúar 1959, áður
en glæpaaldan var komin í algleyming,
var gert ráð fyrir mjög hækkaðri fjár-
veitingu til bygginga nýrra fangelsa fyrir
æskufólk. Kostnaðurinn við refsivist
enskra unglinga nemur meiru en öllu
því fé, sem ríki og sveitarfélög verja
til heilbrigðrar æskulýðsstarfsemi.
Innanríkisráðherrann brezki var agn-
dofa yfir því, að þessi glæpaalda fylgdi
í slóð mestu endurbóta í þjóðfélags-
málum og fræðslumálum, sem átt höfðu
sér stað í heila öld. Frá 1953 til 1960
var byggð meira en milljón íbúða, svo
að fjórði hluti allrar þjóðarinnar bjó
í 'húsum eða i'búðum, sem reistar höfðu
verið að tilhlutan opinberra stjórnar-
valda. í stað gamalla skólahúsa hafði
verið reistur fjöldi skóla eftir nýjasta
sniði, auk barnaheimila og annarra vel-
ferðarstofnana. Milljónir manna höfðu
fiutzt úr gömlu „slum“-hverfunum í
betri húsakynni, afkoma verkalýðsins
verið stórum bætt, ein milljón nýrra
bíla þaut um þjóðvegina og nokkrar
milljónir nýrra útvarpstækja voru til
skemmtunar og fræðslu. Þrátt fyrir
þetta höfðu dómar fyrir glæpi unglinga
næstum þrefaldazt frá styrjaldarbyrjun
fram til ársins 1961, og — það sem
ískyggilegast var — ofbeldisglæpir
höfðu einkum farið í vöxt. Arið 1938
höfðu 80 drengir á aldrinum 14—17 ára
verið fundnir sekir um árásir og of-
beldi, en 1961 voru þeir orðnir 1416.
Fyrir drengi 17—21 árs voru þessar töl-
ur 163 og 3006. Síðan 1961 hafa þó þessi
afbrot farið stórlega í vöxt, eins og áður
er sagt.
E,
Alþjóðafaraldur
l ngland er ekki eitt um þetta
vandamál. í Bandaríkjunum hefur
glæpaaldan meðal unglinga náð úr
Framhald á bls. 13.
LEIT AÐ MANNINUM
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS