Lesbók Morgunblaðsins - 27.03.1966, Blaðsíða 4

NÝR
,.WOHLSTANDSKRIMINALITET“
I talski sálsýkisfræðingurinn Cesare
Lombroso (1836—1909> vildi rekja alla
giæpahneigð til líkamilegra orsaka og
var það i góðu samræmi við efnishyggju
hans tírna. Helztar þessara orsaka voru
að hans dómi úrkynjun og afturhvarf
til fyrri stiga þróunarinnar eða atavism-
us. Eitt öruggt merki hans var t.d. sá
broddur upp úr eyranu, sem einstaka
maður hefur, og minnir á eyrnabrodd
ýmissa dýra. Glaepamaður vair sam-
kvæmt þessari kenningu nokkurskonar
millistig á milli brjálaðs manns og villi-
manns og glæpahneigðin meðfædd.
Þessi kenning er nú fallin úr gildi, þótt
fávitaháttur eða meðfæddar skapgerðar-
veilur geti stundum orðið til að valda
afbrotum.
Umbótamenn 18. og 19. aldarinnar
töldu örbirgðina vera aðalorsök glæpa
og að þeir myndu falla úr sögunni með
bættri velmegun og aukinni fræðslu
almennings. Víst er um það, að sú skelfi-
'lega örbirgð, sem var yfirgnæfandi í
„slum“-hverfum stórborganna á síðustu
öld, hrakti margan mann út á afbrota-
feril, en nú er því ekki til að dreifa á
sama hátt. Nú tala menn um „Woihl-
standskriminalitet" — glæpahneigð sem
ÁTTUNDI HLUTI
eitraðan ávöxt velferðarríkis og alls-
nægtaþjóðfélags.
Sem orsök þessa undarlega nútíma
fyrirbæris er hægt að útiloka verulegar
breytingar á erfðaforða mannsins. Arf-
gengir eiginleikar breytast ekki í skjótri
svipan, en ytra umlhverfi getur breytzt
svo snögglega, að mönnum eða dýra-
tegundum gefist ekki nauðsynlegur tími
til aðhæfingar. Það er mjög óeðlilegt
að hugsa sér bættan efnahag og trygg-
ari afkomumöguleika sem sjálfsagða
orsök vaxandi afbrotaihneigðar. Þar
hijóta að koma til aðrar ástæður, and-
legar og félagslegar, eiríhverskonar
hörgulsjúkdómur nútímamenningaiinn-
VONADRAUMUR OG MARTRÖÐ
M eð velferðarríkinu er að rætast
tíraumur mannkyns, sem öldum saman
hefur verið hrjáð af sjúkdómum og
hallærum — draumurinn um brauð og
bætta heilsu Sú efnahagaþróun, sem er
afleiðing stórkostlegra framfara í alls-
konar vélvæðingu og bættum samgöng-
um, er tryggð af þeim uppgötvunum,
sem gerðar hafa verið síðustu 100 árin
í læknisfræði, og þá fyrst og fremst að
því er snertir heftingu næmra sjúkdóma.
En maðurinn lifir ekki af brauði einu
saman. Þær andlegu og sálrænu þarfir,
sem urðu hluti af eðli hans fyriir tugum
eða öllu heldur hundruðum þúsunda ára
síðan, hafa verið vanræktar. Heilsu-
vérndin hefur aðeins nóð til líkamans,
en ekki til geðþroska hans. Barnadauð-
inn hefur minnkað en unglingaafbrotin
aukizt.
Velferðarríkið hefur sem slákt fram að
þessu aðeins haft einn guð — gullkálf-
inn, átrúnaðargoð hinnar egypzku forn-
menningar, sem staðnaði og steinrann
og beitti orku þegnanna í byggingu
voldugra grafihýsa, eins og stórveldin
eyða nú viti og fjármagni til ferða út
í andstöðu við heimili sín, enda lýsti for-
stjóri eins betrunarhæiis fyrir drengi
ástandinu svo að helming heimilanna
mætti kalla hreint og beint helvíti, einn
fjórði þeirra væri áferðargóður á yfir-
borði, en heimUisandinn rotinn, og
fjórði hluti drengjanna virtist koma frá
beimilum, sem væru góð, þótt þeir
hefðu lent í slæmum félagsskap. Þeir
finna aðeins nokkurt öryggi í félagsskap
jafnaldra sinna, þar eru þeir menn með
mönnum og njóta þá vanalega því meira
áiits þar sem þeir eru frakkari og ófyrir-
leitnari. Þeir efast í raun og veru um
karlmennsku sína og manngildi og lát-
laust lauslæti þeirra er aðeins tilraun
til að kveða þá minnimáttarkennd nið-
ur. Sama tilgangi þjónar glannalegur
akstur og bílaþjófnaðir, valdið yfir hest-
öflum vélairinnar er uppbót getuleysis.
Alger skortur á nokkru stefnumarki
eða hugsjón gerir þeim ógeðfellda alla
áreynslu til undirbúnings undir lífið,
hvort heldur er með námi eða sparnaði
á fé. Þeir lifa því fyrir llðandi stund
einvörðungu og hið eina sem hefur gildi
í þeirra augum eru því peningar, sem
hægt er að nota sem eyðslueyri. Þeir
eru fórnarlömib eldri kynslóðarinnar á
altari átrúnaðargoðs allsnægtaþjóðfé-
lagsins — altari gullikálfsins.
Hvorki heimilin eða skólinn hafa
megnað að skapa hjá þessum ógæfu-
sömu ungmennum nein tengsl við þjóð-
félagið né þá menningu, sem liðnar
kynslóðir ha.fa skapað. Utan síns eigin
félagsskapar eru þeir umkringdir al-
gerðu í tómi í tíma og rúmi. Lífsleiðinn
og eirðarleysið, sem hvorttveggja er
mjög áberandi í fari þeirra, veldur þeim
sífelldu stressi, sem stundum brýzt út í
skemmdarverkum eða ofbeldi, enda er
félagsskapur þeirra í raun og veru and-
spyrnuihreyfing gegn því þjóðfélagi, sem
befur brugðizt þeim.
Þessi tilvera í andlegu tómi, rótleysið
og jafnvægisleysið, gerir þá mjög mót-
tækMega fyrir hópsefjun, svo að þeir
feykjast eins og skrælnuð lauf fyrir
goluþyt, þegar um er að ræða hetju-
dýrkun á þeim úr þeirra hópi, sem með
tilstyrk snjallra auglýsenda og fjár-
plógsmanna hafa náð þVÍ, sem er eftir-
sóknarverðast í þeirra augum, en það
er fé og stundarframi. Það grípur þá
hrifningaræði, þegar slíkar „stjörnur11
ber fyrir augu þeirra, svo sem sjá mátti
hér við heimsókn Bítlanna. Einkum á
þetta þó við stelpur á gelgjuskeiði, þótt
strákarnir reyni reyndar líka að stæla
þá í útliti og hátterni. Að nokkru leyti
verSur þetta að teljast eðlilegt, því að
jafnvægisleysi og geðsveiflur eru algeng
lífeðlisfræðileg fyrirbæri á þessu skeiði
ævinnar.
Geðvis (beygist sem slys).
c
L7 em betur fer eru afbrotaungling-
ar í miklum minni hluta meðal æsku-
fólks, a.m.k. enn sem komið er, og þeir
eru ekki fæddir til að verða vandræða-
menn. Það er ytra umhverfið, sem hefur
leitt þá á villigötur. Þeir hafa verið
„conditioneraðir“ eða mótaðir af gegnd-
arlausum áróðri og auglýsingum skemmt
anaiðnaðairins. Blöð og útvarp hjálpa
óspart til að sníða þennan álagaham,
einnig að þvd er snertir dýrkun hins
kynferðilega losta með nektarmyndum,
rosafréttum af hjúskaparbrengli kvik-
myndastjarna og öðru slíiku góðgæti.
Það eykur vanda ungs fólks, að það
tekur út kynferðisþroska sinn fyrr en
eldri kynslóðir. í gróðurhúsalofti fjöl-
býlis og velmegunar byrja stúlkur að
jafnaði að hafa á klæðum ári fyrr en
mæður þeirra gerðu og tveimur árum
fyrr en ömmur þeirra. Bilið milli
bernsku og fullorðinsára, sem er svo
Framhald á bls. 14
Gullkálfurinn. Fornegypzk stytta.
um himingeiminn. Er ekki hvorttveggja
flótfatiiraun frá lífinu og viðfangsefnum
þess?
í allsnægtaþjóðfélaginu hefur kaup-
geta æskufólks vaxið stórkostlega frá
þvi sem áður var, og hofprestar gull-
káifsins haía ha.fið reglulega herferð á
pyngju þessa fólks með geysilegum aug-
lýsingaáróðri. Mestur hluti af tekjum
ungs fólks fer viða í eyðslu til eigin
þarfa: Skemmtanir, plötuspilara, hljóm-
plötur með röddum dægurgoða, mótor-
hjól, bíla, föt og fegrunarlyf. Dr. Mark
Abrams hefur í bók sinni The Teenage
Consumer, 1960 (tilv. eftir Fyvel) áætlað
persónulega eyðslu ógifts fólks í Eng-
landi vera um 900 milljóniir punda á
ári, eða yfir hundrað milljarða króna.
Flest af þessu fólki hefur engan sjálf-
slæðan smekk. Það kaupir það sem er
í tízku hverju sinni og auglýst er af
mestri frekju, og auglýsendurnir sjá um
það, að tízkan breytist í sífellu, þvi að
annairs gengi markaðurinn saman. Þeir
sem eru auglýstir sem eitthvert verald-
arundur í ár, t.d. Bítlarnir, eru gleymdir
næsta ár fyrir nýjum stjömum, sem
eru notaðar til þess að arðræna æsku-
lýðinn, og þetta endurtekzt í sífellu.
XÓM — TÓM —TÓM
Niðurstaðan af rannsókn Fyvels á
Teddy Boys er sú, að það sé fyrst og
fiemst andlegt öryggisleysi, sem er und-
irrót hátternis þeirra. Þeir eru margir
EFTIR PÁL V. G. KOLKA
LEIT AÐ MANNINUM
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
27. marz 1966