Lesbók Morgunblaðsins - 27.03.1966, Page 5

Eftir Siglaug
SAMUEL JOHNSON: SEL-
ECTED WRITINGS EDITED
WITH AN INTRODU CTION
AND NOTES BY R. T. DAVIES.
FABER AND FABER 1965. 45/-
Isak Dinesen, þ. e. Tania
Blixen, skrifar svo í sög-
unni „Draumamenn11 í „Sjö gotn-
eskum þáttum“: „Metið læknana,
bakarana og þjónaliðið eftir gjörð-
um þeirra, jafnvel því sem þeir
vildu gera bezt; afburðamenn verða
aðeins metnir eftir því sem þeir
eru“. Menn vilja gjarnan ágæta sig
af verkum sínum, en verða með
því þrælar eigin gjörða, sem er ekki
mildara hlutskipti en að vera öðr-
um ánauðugur. Einn þeirra manna
sem nutu þeirrar náðar að vera hafn
ir yfir verk sín, þótt þau væru ágæt
í sjálfu sér, var Samuel Johnson og
það er að þakka iðni og aðdáun Bos-
wells. Hvað væri Johnson ef þessi
pennalipri aðdáandi hans hefði ekki
ritað ævisögima? Hann væri vita-
skuld talinn ágætur fræðimaður og
höfundur, en ekki meir. Myndin
sem Boswell dregur svo ágætlega
upp af Samuel Johnson væri fyrir
löngu öll, með þeim síðustu sem
mundu hann. Með skrifum Boswells
Brynleifsson
gefst okkur mynd persónu hans eins
og Boswell og samtíðarmenn hans
sáu hann, maður sem var hafinn
yfir öll verk sín og ágættist af sjálf-
um sér.
Þessi bók á að gefa þverskurð af
verkum Johnsons, útgefandinn birtir
hér nokkur kvæði hans og kafla úr
ritum hans og greinum og ritar ágæt-
an inngang um ævi hans, verk, gagn-
rýni og stíl.
Johnson fæddist í Lichfield 17.09. Fað-
ir hans var Michael Johnson bóksali
þar í staðnum, sem var talinn lærður
maður og sæmilega efnaður. Móðir
hans var Sarah Ford og áttu þau hjón
fá sameiginleg áhugamál samkvæmt
frásögn Johnsons sjálfs. Sem barn þjáð-
ist hann af kirtlaveiki og margvíslegri
kröm. Það var reynt að lækna hann
með því gamalkunna ráði að biðja þjóð-
höfðingjann að snerta hann, sem þá
var Anna drottning. Hann var fluttur
til London, skoðaður af hirðlæknum,
beðið fyrir honum af hirðprestinum og
loks snertur af drottningu, en allt kom
fyrir ekki. Hann var settur í mennta
skólann í Lichfield og náði skjótt miklu
valdi á latínu. Þótt hann væri hyskinn
við nám var hann mjög næmur og þeg-
ar áhugi hans var vakinn á einihverri
grein, varð hann mjög fljótur að til-
einka sér hana. Latína var aðalnámsefni
í skólum þessara ára og hann fékk
strax mikinn áhuga á þeirri tungu, eink-
um síðari tíma höfundum. Faðir hans
var bóksali og með skólanáminu vann
hann í verzlun hans og gleypti í sig
þau rit sem vöktu áhuga hans, einkum
rit endurreisnarhöfundanna. Hann skar-
aði fram úr öðrum nemendum, einkum
í latínu, og auk námsefnisins las hann
óhemju magn bóka. Þekking hans á
grísku var takmarkaðri og ekki það
mikil að hann gæti lesið attísku skáldúi
sér til ánægju.
E fnahagur föður hans var erf-
iður á þessum árum, verzlunin gekk
erfiðlega og skuldir jukust það mjög að
hann hafði ekki ráð á að kosta son sinn
til framhaldsnáms. Efnaður vinur
fjölskyldunnar bauðst þá til að hlaupa
Erlendur
sendirá&s-
maður, sem
kominn er af
léttasta
skeiði og
kynnzt hefur
fjölmörgum
þjóðum á
löngum
starfsferli,
sagði við mig
ekki alls fyrir löngu, að Banda-
ríkjamenn, íslendingar og Þjóð-
verjar vceru að sínum dómi vinnu-
sömustu þjóðir heims. Þetta lætur
e.t.v. undarlega í eyrum margra.
En, þegar málið er íhugað frekar,
komumst við sennilega að þeirri
niðurstöðu, að vinnudag íslendinga
vœri vart hœgt að lengja til muna.
Hér þurfa fáar hendur að vinna
milcið verk og helzt viljum við
Ijúka öllu samstundis. Margir eru
t.d. undrandi yfir hinum öra vexti
höfuðborgarinnar — og, þegar
gengið er um hin nýju hverfi, sem
rísa af grunni svo að segja á einni
nóttu, spyrja flestir: Hvenœr kem-
ur svo malbikið?
Færri spyrja að því, hve stór
hluti af hinum nýbyggðu hverfum
hafi verið fullgerður í aukavinnu
eða fyrir tekjur af aukavinnu. Og
einfaldlega vegna þess, að það
þykir ekki óeðlilegt að reisa heil
hús í aukavinnu. Þessi tegund tóm-
stundavinnu er nœr óþekkt í öðr-
um löndum, enda telja flestir tóm-
stundavinnu og tómstundagaman
eitt og hið sama. Hér fer þetta ekki
alltaf saman.
Það er opinbert leyndarmál á
íslandi, að þorri fólks frarrufleytir
sér og sínum að einhverju leyti á
aukavinnu. Venjuleg daglaun gera
varla meira en halda lífinu í fólki
— en það líf er að vísu hálfgert
lúxuslíf miðað við það, sem aðrar
þjóðir og efnaðar láta sér nœgja.
Hins vegar er ekki frœðilegur
möguleiki fyrir ung hjón með 2-3
börn að koma sér upp þaki yfir
höfuðið, ef heimilisfaðirinn hefur
aðeins meðallaun, þ.e.a.s. vinnur
eðlilegan vinnudag. Og það er líka
nœstum ógerningur fyrir þau að
leigja sér sómasamlega íbúð (a.m.
k. hér í Reykjavík), ef húsmóðir-
in vinnur ekki úti — eða hin „vin-
sœla“ aukavinna húsbóndans
hjálpar ekki til. Aukavinnan hefur
einfaldlega úrslitaáhrif.
Þetta mál er alvarlegra en flest
annað í okkar þjóðfélagi. Margir
heimilisfeður eru bókstaflega gest-
ir á heimili sínu fyrstu 10-15 hjú-
skaparárin og jafnvel lengur vegna
þess, að það verður þeim heilt œvi-
starf að koma sér upp eigin hús-
næði og búa í haginn fyrir fjöl-
skylduna svo að hún njóti þeirra
nútíma þæginda, sem við státum
hvað mest af.
Lítil íbúð (á okkar mælikvarða)
kostar 4-6 föld meðalárslaun og
jafnvel þeim, sem bezt eru í sveit
settir, tekst ekki að fá föst lán
fyrir helmingi andvirðisins. Bilið,
sem aukavinnan verður að brúa, er
oft langt — og endist mörgum ákaf-
lega margar „tómstundir“. Þetta
er vandamál, sem þarf úrlausnar,
raunverulegrar lausnar.
Þótt föst lán hœkki jafnt og þétt
vegur sú hækkun varla upp á móti
rýrnun krónunnar. Gegn hinum of-
boðslega byggingarkostnaði þarf að
ráðast með hörku og láta kné
fylgja kviði. Vert er að gefa hin-
um erlendu tilboðum um ódýr en
þœgileg tilbúin íbúðarhús góðan
gaum og það œtti að vera skylda
allra bœjarfélaga að greiða götu
þeirra, sem vilja gera tilraun með
þessa nýjung. Stóraukning að-
gengilegra lána til langs tíma er
þjóðfélagsleg nauðsyn, en það er
jafnnauðsynlegt, að hert verði á
kröfum um sparnað, hagsýni og tild
ursleysi í framkvœmdum fyrir op-
inber lán.
Fœstir mundu telja sjónvarp
skylt þessu máli. En sjónvarpið
gegnir nú orðið því mikilvœga
hlutverki fyrir allstóran hóp
manna að vera eins konar skratti,
Framhald á bls. 6
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5
27. marz 1968