Lesbók Morgunblaðsins - 14.01.1968, Blaðsíða 9

mannýga tarfa?
— O, sei, sei, já. Ég var
hræddur við drauga þegar ég
var strákur. Ég var óskaplega
myrkfælinn. A þeim árum var
trúin á Þorgeirsbola sérstak-
lega dóminerandi. Það var
reyndar eitt bölvað nautið i
viðbót.
— Og ertu þá ekki myrkfæl-
inn enn?
— Nei, alveg laus við þann
kvilla. Ég var vaninn af þeirri
vitleysu. Mé.r fannst það reynd
ar nokkuð harkalega gert, en
það borgaði sig. Úr Unadilnum
fór ég tólf ára. Það var 1920.
Þá var ég eitt ár á Saurbæ í
Lýtingisstaðahreppi og annað á
Daufá. Það var gömul kona á
Saurbæ, sem vandi mig af vit-
leysunni. Það var á dimmu
kvöldi, sem hún bað mig að
koma með sér fram í búr og
halda fyrir sig á týru. Hún
ætlaði að sækja eitthvað. Við
kókluðumst gegnum -angha'.a.
Ég var á undan inn í búrið. Þá
slökkti hún á týrunnl og skehti
í lás á bak við mig og þramm-
aði inn göngin. Og ég va,ð
einn eftir í kol-niðamyrkri. Ai-
einn hjá Þorgeirsbola og öllum
heimsins draugum. En það und-
arlega skeði. Mér duttu þéií
varla í hug. Ég varð ofsalega
reiður. Ég gafist filjótt uipp við
að reyna að komast út og fór
að brjóta hei'Iann urn hvernig
ég gæti hefnt mín á kerling-
unni. Annað_ komst ekki að í
huga mér. Ég var öskureiður
yfir þessari sneypu. Ég þreif-
aði fyrir mér langa lengi unz
ég rak lúkurnar í fiullt graut-
arfat. Ég tók það og kcnmst með
það til dyranna. Þar beið ég og
gæHi við geðvonzkuna, sem
frekar jókst en hitt. Mér fannst
líða ógurlegur tími, en lokisins
heyrði ég komið fram göngin
aftur og vissi að það mundi
vera gamla konan að sleppa
mér úr prísundinni. Um leið og
hún opnaði dembdi ég úr graut
arfatinu beint framan í han,a
og ruddist gegnum dyrnar og
burt.
— Þetta hefur allt verið
gert í góðri meiningu, og þið
hafið orðið perluvinir á eftir.
— Góðri meiningu? Ég
held þáð, já. Eg hefi
aldrei fundið til myrkhræðslu
síðan, en ég gat seint fyrir-
gefið gömlu konunni hrekkinn.
— Og hvernig spannst svo
þráðurinn áfram?
— Meðan ég var á Daufá
veiktist óg af taugaveiki og lá
í fjórtán vikur. Þá hef ég ver-
ið hættast kominn á ævinni,
— eiginlega í eina skiptið sem
mér hefiur liðið verulega illa.
Verstur var bölvaður sultur-
inn. Sveltið var samkvæmt
læknisráði. Ekkert nema þunnt
mjóikurbland og síðan hafra-
seyði. Ég þefaði tárvotur efitir
hverri matairlykt. Það var bölv
uð líðan. Fyrir sárbeiðni fékk
ég einu sinni smáögn af jóla-
kökusneið, sem ég treindi mér
lengi. Það var blessuð gömul
kona sem miðlaði mér af sinni
náð. Ég sagði aldrei frá því,
bara þrætti. Það var haldið að
ég hefði komizt í mat, því
hitinn rauk upp og mér versn-
aði. Ég var ekki mikill bógur
um vorið. Þá fór ég að Hofi í
Vesturdal til Jóns Guðmunds-
sonar. Hann sótti mig á Kross-
messu. Ég var þar smali um
sumarið. Ærnar voru kringum
80. Ég tel að ég eigi hjónunum
á Hofi það að þakka, að ég
varð ekki vesalingur til frarn-
búðar. Þetta var hörkuduglegt
fiólk. En það dekraði við mig.
Jón lét ærnar út klukkan sex.
þær voru síðan mjaltaðar, en
ég var ekki vakinn fyrr en
átta. Og allt var eftir þessu.
Þetta var mér gott fólk. Ég
var ekki beysinn, en ég náði
mér. Það á ég þeim að þakka
þessum ágætu hjónum. Ég fékk
150 krónur í kaup og mátti velja
mér fallegasta dilkinn að auki.
Það var höfðinglegt. Um jólin
fékk ég að heimsækja foreldra
mína út á Höfðaströnd. Þegar
ég kom til baka var mér af-
hentur kisti'll fu.llur af jólamat.
Hver og einn hafði fengið sinn
jólamat skammtaðan, eins og
lönigum var siður hér áður. Allt
það góðgæli, sem ég mundi hafa
fengið þar heima, hefði ég ekki
farið burt, það beið mín nú
ósnert. Þetta var höfðingsskap-
ur ,sem fiáir hefðu sýnt — og
það var ekkert skorið við nögl
og ég var beðinn að vera áfram
næsta ár. En af því gat ekki
orðið, hafði ráðið mig
til Bjarna, bróður míns að Hól-
koti á Reykjaströnd, hélt ég
fengi ekki að vera lengur, hafði
aldrei fyrr verið á það minnzt.
Þótti það slæmt. Hefði viljað
vera áfram. Jón á Hofi var
skapmaður, en sagði aldrei
styggðaryrði við nokkurn
mann, það ég vissi. Það var
þá helzt í réttum eða við sam-
anreksturinn. Þá gátu spökustu
menn átt það til að fjúka upp.
Ekki veit ég a,f hverju, það er
víst gömlu lenzka.
— Og fór þá flækingnum að
linna?
— Svo má heita. Ég var
næstu tvö árin að mestu hjá
Bjarna bróður, bæði á landi og
sjó. Tólf vikur var ég hjá Mar-
geiri á ögmiundarstöðum og
lærði, en 1927 settist ég að á
Sauðárkróki. Byrjaði þá í bak-
araiðn hjá Snæbirni heitnum.
Þessi 40 ár befi ég síðan verið
á Króknum að undanskildum
tæpum tveim árum, sem ég var
í Kaupmannahöfn. Þar lauk ég
sveinsprófi í bakaraiðn 1932.
— Síðan hefurðu bakað, iðk-
að pólitík og fleira í bland?
— Það má segja svo.
— Og þú hefur tekið mikinn
þátt í félagsmáluim, meðal ann-
ars leikið með Leikfélaginu?
— Já, og fileirum. Já ég hefi
leikið töluvert. Byrjaði 1928 í
Gæfumuninum hjá stúkunni.
í stúku sjálfur?
— Nei, ekki þá, en var það
stundum, ekki núna. Ég fór
með fimm 'hlutverk í Templó
á þessum árum, en alls mun ég
hafa leikið 67 hlutverk eftir
því sem næst verður komizt,
að vísu ekki öll stór, þarna eru
meðtaldar revíur og smáþættir.
-— Og stærsta hlutverkið?
— Jón í Gullna Miðinu, og
hann var skemmtilegastur. Mér
þótti vænt um þann karfl. Hann
var svo mannlega breyzkur. Ó-
gæfumaður að vísu. Ást kon-
unnar bjargaði homum — oig
stoltið, hann vildi aldrei láta
sinn hlu't.
— Önnur hlutverk, sem þér
hafa orðið huígstæð?
— Arnes í Fjalla-Eyvindi,
Freysteinn Kotstrandarkvikindi
í Léniharði. Svo ihafði ég gaman
af Pétri skraddara í Orðinu,
annars man ég þetta ekki. En
yfirleitt féll mér betur að leika
hlutverk í íslenzkum leikjum,
fannst þau standa mér nær.
— Og þú befur stjórnað leik-
sýningum?
— Lítið fer nú fyrir því. Það
mundi þá helzt vera Gullna
hliðið. Ég hafði alltaf gatnan
af að fást við leiklistina. En
maður hefiur haft í ýrnsu að
snúast og nú er ég kominn út-
úr þessu öllu.
— Og revíurnar. Þú samdir
þær?
— Dálítið, bæði einn og með
öðruim. Það voru aðallega ýmis
skemmtileg atvik hér heima
fyrir, sem maður reyndi að
taka fyrir. Fóikið virtist haía
gaman af þessu. En nú má
eniginn vera að neinu. Annars
er hollt að fiást við svona Muti
með góðuim félögum.
— Hverja viltu nefna í því
samibandi?
— Eyþór og Valgarð tví-
mælalaust. Eýþór tónskáld og
Valgarð Blöndal, póstaí-
greiðslumann með meiru. Þú
hefur kynnzt þeim báðum. Fé-
lagsmenn og gleðimenn í þess
orðs beztu merkingu.
— Eitthvað sérstakt, sem þú
manst í sa-mibandi við þinn ieik
listarferil?
— Held ekki. Við fórum með
Gullna hliðið til Siiglufjiarðar og
höfðuim þar 7 sýningar. Þar
urðu smámistök, uppistand og
vandræði í himnaríkissenunni,
— ekfcert til að hafa orð á.
— Fleiri ævintýri.
— Nei. Ég var búinn að segja
þér frá þessu í Höfn, þegar ég
fór á grímudansleikinn. Ég er
smávaxinn og nettur eins og þú
veizt. Var ég búinn sem ung-
pía — innst sem yzt, með hatt
og tösku og allt tilheyrandi og
léttur uppá fótinn. Þar slceði
það, sem reyndar er ekkert í
frásögur færandi að einn gest-
anna, sem var grímulaus, önd-
veg'ismaður og síðar framá-
maður í íslenzku þjóðlífi, gerði
hosur sínar áberandi grænar
fyrir ungu dömunni, gekk svo
lengi um kvöldið, og var haft
mikið gaman af meðal þeirra
sem þekktu mig. En allt komst
upp um síðir. En þá tók ekki
betra við. Auimingja maðurinn
lagði alltaf á flótta er hann
mætti mér eftir þetta — höfð-
um við þó verið nokkuð kunn-
ugir áður.
— Meira um áhugamál.
— Útivera og veiðiskapur.
Það er líf mitt og eftirlæti.
Komst bara of sjaldan. Þó er
kannske mest um vert, að við
veiðar hefi ég kynnzt svo mörg
um góðum félögum, sem ég
hefði ella ekki augum litið. Ég
hefi verið 20 sumur á Laxá á
Skaga, einnig í Víðidatsá,
Svartá og Ósnum.
—- Og svo hefur póilitíkin
verið þér hugleikin?
— Veit það ekki. Ég fór í
hreppsnefnd 1946, þá síðustu á
Króknum, síðan óslitið í bæjar-
stjórn.
— Og forseti bæjarstjórnar.
i— Sex, sjö ár, ég var það.
Það gat orðið argsamt, stund-
um.
— Nokkuð illa við andstæð-
ingana?
— Það held ég ekki. Það á
ekki að verka illa á mann, þó
andstæðin.garnir séu harðir í
málflutningi, ef þeir eru
drengskaparmenn. En stund-
uim hefur kannske hitnað fiull-
mikið í kolunum.
— Hver telur þú mestu
heillasporin, sem stigin hafa
verið síðan Sauðárkrókur fékk
bæjarréttindi?
— Tilkoma hitaveitunnar og
rafveitunnar frá Gönguskarðsá.
Við tilkomu hennar komst fjör
kippur í iðnaðinn í bænum,
sem fer sífollt vaxandi og á
mikla framtíð, ef rétt er á
máluim haldið.
— Og þú unir lífinu og lífs-
starfinu vel?
— Undanbragðalaust Ég hefi
alltaf kynnzt góðu fólki, aðeins
misjafnlega góðu, og mér finnist
gama.n að liifa lífinu.
Framhald á bls. 13.
14. janúar 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9