Lesbók Morgunblaðsins - 05.05.1968, Blaðsíða 13

f síðasta skákþætti urðu þau leiðu
mistök að niður féll stöðumyndin af
skákþrautinni, sem um var fjallað í
þættinum. Verður nú bætt úr þessu:
myndin birt og aðallausnarleikirnir.
» b c d e Ig h
a b c d e f g b
Hvítur leikur og vinnur.
Lausn: 1. c7 Hd6f 2. Kb5 Hd5f 3.
Kb4 Hd4f 4. Kc3 Hdl 5. Kc2 Hd4
6. c8H! Ha4 7. Kb3 og svartur gefst
upp.
Annar sovézku skákmannanna, er hér
tefla á Stórmótinu verður Evgenij Vas-
júkov. Hann varð í þriðja sæti á síð-
asta Skákþingi Sovétríkjanna á eftir
þeim Tal og Polugajevski, en Taimanov
hafnaði í fjórða sæti. Vasjúkov tefldi
hér á síðasta Stórmóti, en varð að láta
sér nægja annað sætið á eftir Friðriki
Ólafssyni. Friðrik hlaut 9 vinninga af
11 mögulegum, en Vasjúkov 8 og hálf-
an. Freysteinn Þorbergsson gerði jafn
tefli við Vasjúkov, en tapaði hinsvegar
fyrir Friðriki. Birtist nú skák þeirra
Freysteins og Vasjúkov.
Hvítt: Freysteinn Þorbergsson
Svart: Vasjúkov
Pirc — vörn.
1. d4 d6
2. e4 Rf6
3. Rc3 g6
4. Be2
Hvassari leikur er 4. f4 og setur
svörtum erfiðari vandamál.
4. - Bg7
5. Be3 c6
6. Dd2 Rb-d7
7. h4 h5
Svartur áræðir ekki að hleypa h- Skák telfd á síðasta Skákþingi Sovét-
peði hvíts öllu lengra. ríkjanna.
8. f3 b5 Hvítt: Vasjúkov
9. a3 Rb6 Svart: Gurgenidse
10. b3 Sikileyj arvör n.
Góður leikur, sem takmarkar athafna 1. e4 c5 2. Rf3 d6 3. d4 cxd 4. Rxd4
svæði svarta riddarans. Rf6 5. Rc3 Rc6 6. Bc4 e6 7. Bb3 a6
10. - Bb7 8. Be3 Ra5 9. 0-0 Be7 10. f4 Rxb3
11. Rh3 Dc7 11. axb3 0-0 12. Df3 Dc7 13. g4 d5
12. Hdl Hd8 14. e5 Rd7 15. g5 Rc5 16. Dh5 Re4
13. Rf2 a6 17. Hf3 Rxc3 18. Hh3 h6 19. bxc3 Dxc3
14. Rh3 0-0 20. Hdl Kh7 21. f5 exf5 22. Hg3 Bc5
15. Bh6 e5 23. g6f Kg8 24. Bxh6 Bxd4f 25. Khl
16. Bxg7 Kxg7 fxg6 26. Dxg6 Bxe5 27. Hxc3 Bxc3
17. 0-0 exd4 28. Hel f4 29. He7 Gefið.
18. Dxð4 c5
19. Df2! De7
20. Hf-el Hf-e8
21. Dg3 d5
22. Rxd5 Bxd5
23. exd5 Hxd5
24. Bd3
Ekki 24. Bxb5 ? vegna 24. - Hxdl
og hv. tapar manni.
24. - He5
25. Dxe5 Dxe5
26. Hxe5 Hxe5
27. Bfl Hd5
28. Rf2 Hxdl
29. Rxdl Jafntefli.
Björn Daníelsson:
Á VÍSNAMIÐUM
Margir kunna vísu Andrésar
Björnssonar:
Ferskeytlan er Frónbúans
fyrsta barnaglingur,
seinna oft í hendi hans
hvöss sem byssustingur.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að ferskeytlan var um langar
aldir einn af uppalendum íslenzks
máls, og speglaði hug og aldarhátt
samferðamannanna frekar mörgu
öðru. Það væri verðugt rannsóknar-
efni að kanna sögu vísnagerðar,
fyrst og fremst sögu lausavísunnar.
Hún hefur án efa verið svo snar
þáttur daglegs lífs, jafnframt því að
vera ákveðin grein íslenzkra bók-
mennta, að fram hjá henni verður
aldrei gengið. Jafnvel þótt svo kunni
að fara, að atómljóðin vinni svo á
í meðvitund þjóðarinnar, að þar þyki
ekkert lífvænlegt, nema stuðla og
höfuðstafi vanti.
En þessum fáu orðum var alls ekki
sá bás markaður að reyna að skil-
greina stöðu stökunnar í lífssögu
eða menningu, heldur aðeins að grípa
niður hjá nokkrum hagyrðingum, og
vita hvað þeir hafa að bjóða.
Ég var að fletta bókinni Skag-
firzk ljóð, sem kom út árið 1957.
Þetta er safnrit með sýnishomum úr
verkum 68 höfunda.
Ýmsir munu efalaust halda því
fram, að engum sköpum hefði skipt,
þótt ljóðin, sem bókin flytur, væru
óprentuð enn þann dag í dag. Svo
má líka vel vera. Við kæmumst líka
af án bíla, flugvéla, símaþjónustu
og atómvopna.
en — Lítil þjóð, sem liðfá stóð
list og fróðleik unni
brattar alóðir tíðum tróð,
talaði ljóð af munni., sagði Ámi
G. Eylands. Þessi þjóð fékk í vís-
unni útrás fyrir harm sinn eða gleði,
hugleiðingar um menn og málefni,
ádeilur sínar og aðdáun. Hvar frek-
ar gat hún komið skoðun sinni á
framfæri meðal annarra. Góð vísa var
numin, og hún barst frá manni til
manns með furðulegum skjótleika.
Bjarni Halldórsson, bóndi á Upp-
sölum í Blönduhlíð, sendi eitt sinn
ókvæntum vini sínum kveðju. Vissi
hvers ókvæntur maður þurfti með,
jafnframt sem vísan er hvatning til
aðgerða!
Árin streyma ört þér frá,
æskan dreymin líður,
en víða feimin veigagná
vakir heima og bíður. — Vissu-
ulega bíður hún þess sama og mað-
urinn, og Bjarni skilgreinir ástand-
ið með ágætum.
Eftir því sem borgarbúinn lok-
ast meira inni mi,’li stórhýsanna og
bílanna, og verður þrælbundnari
hraðanum og auknu álagi í hvers-
dagslegu lífi, þeim mun kærari verð-
ur honum hvíld í næði, þar sem tök
eru á að nálgast uppruna sinn í sam-
skiptum við mold og gróður, á gangi
á vatnsbakkanum, eða meðfram
streymandi ánni, þar sem lax stekk-
ur á flúðum. Skúli Guðjónsson, pró-
fessor, var einn þeirra gæfumanna,
sem skynjaði gleði veiðimannsins og
naut þess að veita henni útrás gegn-
um þessar stökur:
Tognar lína, stælist stöng
strengir fínir titra.
Hjólin hvína lotulöng,
laxar skína og glitra.
Bláum unnum fögrum frá
fiskur runninn blikar.
Lágum, þunnum uggum á
elfur grunnar stikar. — Með því
að setja saman þessar hringhendur,
geyma þær og kunna, hafði prófess-
or Skúli — enn frekar en ella —
bundið í minni sínu þær unaðsstund-
ir, sem hann hafði átt í ánni á liðnu
sumri.
Þeir, sem eyða frístundum sínum
í ferðalög um okkar strjálbýla land,
kynnast oftlega undrum sérkenni-
legra landshátta, ef þeir á annað
borð gefa sér tíma til að nema stað-
ar og litast um, en gefa ekki fullt
bensín meðan fjöll og dalir hverfa
undir hjól bílsins. Sé svo — sem oft
verður — er kannske litlu betur af
stað farið, en heima setið. Tómas
Guðmundsson sagði eitt sinn rétti-
lega:
Landslag yrði lítils virði,
ef það héti ekki neitt. — Segja
má að í þessum orðum felist furðu-
leg þversögn. En sé betur að gætt
er margur ferðamaðurinn með því
ágæta marki brenndur, að vilja kynn
ast því sem hann sér betur, en læra
má með sjóninni einni. Sagan er sam-
ofin örnefnum, sem hvarvetna varða
leiðina. Þessi nöfn þarf að læra og
muna. Það eykur fyllinguna í skoð-
un fagurra staða. Þó þarf ekki endi-
lega sögu til að segja okkur hvað
síðkvöld sumarsins eða gróður-
angandi vormorgnar tjá okkur, ef
við viljum nema staðar og hlusta.
Friðrik Hansen fann þögnina tala:
Inn á landi, úti við sjó
allar raddir þegja.
Það er eins og þessi ró
þurfi margt að segja.
— Enginn veit hváð átt hefur
fyrr en misst hefur, segir mál-
tækið gamla. Ekki vil ég þó
væna Frímann Jónasson um það,
að hann hafi ekki ávallt
kunnað að meta yndi sinna
æskustöðva. En oft er það svo með
þá, sem flytjast í fjarlægðina, að
þeir sjá enn gleggri augum þá birtu,
sem ríkir um dalinn þar sem löngu
fyrr mörkuðust „spor eftir lítinn
fót.“
En Frímann segir:
Hér við litla birtu ég bý.
Bágt er því að gleyma,
að nú er sól og sumar I
sveitinni minni heima.
Yrkisefnin eru mörg. Þorbergur
Þorsteinsson frá Sauðá vill ekki
draga blæju yfir yfirsjónir sínar, en
hann leitar sér málsbóta svo sem
flestum er tamt — og ferst það ekki
óhönduglega:
Mér er ljúft að lifa í synd,
ljósan ber þess vottinn.
En þú skalt dæma þína mynd
þó með samúð, Drottinn.
Á hörðum vetrum var eðlilegt að
kvíði sækti á þá, sem þurftu að sjá
fyrir sér og sínum — báru ábyrgð
á búi og búpeningi. Stundum var
kannske djarflega sett á, reynt að
fjölga bústofninum meira en sam-
vizkusamasta rökhyggja mælti með.
En enginn skyldi láta áhyggjurnar
beygja sig. Þótt kaldur þorri yggli
sig ámátlega og hafi í hótunum við
menn og málleysingja geta ferskir
draumar haldið lífsþróttinum vak-
andi. Jónas frá Hofdölum segir svo:
Frostið herðir heljartök
hrími litar skjáinn,
en andinn heldur auðri vök
út í drauma—bláinn.
Sumum er það gjarnt að birta
sjálfskrítik í kveðskap sínum. Ekki
er Haraldur Hjálmarsson ásáttur við
þann hátt, heldur maldar í móinn —
svo sem vera ber:
Byrðar lífsins ber ég hátt,
brattann stika halla.
Reyni að sýna með því mátt
meðan ég er að falla.
Ég vil svo að endingu Ijúka þess-
um þætti með tveim vísum eftir Pét-
ur Jónsson frá Nauthóli. Þær eru
ekki samstæðar, en báðar spegla þær
svipuð sjónarmið: Grun hverfulleik-
ans, sem þó er ekki sneyddur von-
inni um tilvist bjartra daga, en samt
skyldi vera við öllu búinn:
Mætti ég fegurð meiri sjá
mundi ég reyna að vaka,
meðan logar ljósið á
lífsins vonastjaka.
Fjör og máttur fjara brátt,
feigð í gáttum kvikar.
Lyftum hátt við lokaþátt
lifsins sáttabikar.
—1
5. maí 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13 .'