Lesbók Morgunblaðsins - 04.08.1968, Blaðsíða 10

ÓLI
SEGIR SJALFUR FRA III.
EFTIR BJORN DANIELSSON
Rœtt v/ð
Óla Bieltvedt
skólatannlœkni
Bieltvedt, bóndabær 35 km sunnan við Osló. Þar er ÖIi fæddur.
Hann er tannlæknir. — Hann er
þriðji Ólinn, sem ég ákvað að spjalla
við af þeim, sem dvöldu lengi sam-
tímis á Sauðárkróki. Allir komnir
handan yfir hafið, og hafa með ár-
unum orðið engu síðri íslendingar,
en margir þeirra, sem hér eru born-
ir og barnfæddir.
Hann spólaði, holufyllti og dró úr
hundruðum Króksara þann tíma, sem
hann var meðal þeirra, endurbætti
tanngarða þeirra og smíðaði nýja,
svo mörg ásjóna norður þar á honum
sitthvað að þakka.
Mér fannst sjálfsagt að hafa Óla
Bieltvedt í þeim hópi, sem ég spjall-
aði við, enda þótt hann sé nú fluttur
suður, — þessvegna kemur hér þriðji
þátturinn, sem ég nefni: Óli segir
sjálfur frá.
Það var ísing og fljúgandi hálka
um kvöldið, þegar ég ákvað að leita
Óla uppi. Ég var búinn að tala við
hann í síma — hann á nú heima í
Kópavogi, og hann hafði sagt mér
sem greinilegast til vegar, en þegar
á hólminn var komið gleymdi ég öll-
um leiðbeiningum og fór töluverðar
krókaleiðir um gleraðan Kópavogs-
hálsinn, en komst þó um síðir á leið-
arenda, að Hlíðarvegi 30. Þar býr
yfirskólatannlæknirinn Ole Bilt-
vedt ásamt Guðnýju konu sinni.
Eins og gefur að skilja, þegar gaml
ir kunningjar hittast, var byrjað á
almennu rabbi og spurzt frétta. Við
höfðum komið okkur vel fyrir í vist-
legri stofu og ég fann þá hóglátu vin
semd, sem ávallt fylgir Óla, og allir
þekkja, sem honum hafa kynnst og
hlýddi á hressilegt tal húsmóðurinn-
ar, og ég hafði það strax á meðvit-
undinni, að ég var velkominn, —
slíkt er eitthvað, sem maður þarf
ekki að vita, heldur finnur.
í Á veggnum beint á móti mér hanga
myndir úr frumstæðum ævintýra-
heimi, frá hjásetu og álfaborgum með
annarlegum verum.
— Já, þær eru eftir hann ísleif,
segir Guðný. Þú mannst, gamla mann
inn, sem er þekktasti prímitivisti á
landinu. Mér fundust þær svo
skemmtilegar að ég bara keypti þær.
Mér fannst ég vera svo rík, þegar
ég fór aftur að vinna úti. Ég vinn á
síma hálfan daginn. Það er viss á-
nægja fólgin í því að vinna sér inn
peninga, og Guðný hlær við. — En
nú er best að ég fari og hiti kaffi og
láti ykkur eina.
Og nú byrja ég að forvitnast um
aldur og uppruna.
— Ég er fæddur 8. marz 1906 í
Krákstad um 30 km frá Osló. Þávar
þar járnbrautarstöð og 3-4 hús, járn-
brautarstöðin kom þarna 1880 —
núna er þarna stórt þorp.
— Fæddistu í einu þessara húsa?
— Nei, á bóndabæ þar rétt hjá. Ég
var elztur 5 systkina og byrjaði því
snemma að hjálpa til við búskapinn.
— Og hvað þá helzt?
— Ég byrjaði að mjólka, þegar ég
'var 6 ára gamall, og þegar ég var
orðinn 8 ára gamall mjólkaði ég
stundum jafnmargar kýr og aldursár
in voru mörg .Ég man eftir fyrsta
kálfs kvígu, sem var nokkuð bald-
in. Hún var sífellt að sparka í föt-
una hjá mér, en mér gekk furðan-
lega að bjarga mjólkinni, ég var frá
upphafi vanur að fást við dýr, það
hjálpaði mér.
— Ég kannast við að það er erfitt
að mjólka, en þá hefurðu líka feng-
ið stælingu í handleggina, það hef-
ur hjálpað þér seinna, þegar þú
þurftir að draga erfiða endajaxla úr
náunganum?
Nú hlær Óli. Kannske, segir hann,
en það var oft þreytandi. Þarna var
sjaldgæft að menn hefðu fé, en
kartöflurækt og kornrækt var tölu-
vert stunduð. Þegar ég stálpaðist og
var farinn að ganga í skóla var ég
alltaf heima á sumrin. Þá var mitt
verk að slá með hestasláttuvél. Þá
var venjan að byrja eldsnemma að
slá, svona 2-3 á nóttunni, svo hitt
fólkið hefði nóg að gera, þegar það
vaknaði. Heyinu var þá rakað sam-
an og sett á hesjur og þurkað þann-
ig. Vanalega var ég berfættur. Eitt
sinn man ég eftir því, að ég gekk
meðfram óslægjunni og var að
sparka múgnum frá, þá sparkaði ég
í stóran höggorm og hrökk illilega
við, en til allrar hamingju var hann
hauslaus, ég hafði slegið af honum
hausinn í fyrri umferð. Höggormar
geta verið stórhættulegir, sérstak-
lega þegar heitt er í veðri. Annars
reyna þeir vanalega að flýja menn,
en geta höggvið ef komið er að þeim
óvörum.
— Manstu nokkra höggorma-
sögu?
— Já, stór hundur á næsta bæ var
bitinn heiftarlega og bólgnaði upp,
og var talinn dauðans matur, en var
þó bjargað. Rétt í túnjarðrinum bjó
gamall húsmaður og til hans var leit-
að. Það var sagt að hann ætti svarta-
bók“ og vissi jafn langt nefi sínu.
Eftir að hafa litið á hundinn tók
hann smjörlíki og fór með það inná
klósett, og við vissum ekki hvað
hann gerði þar, en heyrðum til hans
eitthvert óskiljanlegt muldur. Þegar
hann kom út bar hann smjörlíkið á
bólguna á hundinum, og um kvöldið
var honum batnað. Þessi gamli mað-
ur gerði ýmislegt, sem aðrir gátu
aldrei skilið.
— Hvað varð svo um „svörtu bók-
ina“?
— Það veit enginn. Hún fannst
ekki að honum látnum, en samt
var mikið leitað.
— Var fólk hjátrúarfullt í þinni
sveit?
— Ekki mikið. Helzt var það trú-
in á nissana, búálfana. Sú trú var
almenn, — kannske ekki trú, heldur
siður. Það voru húsnissar á hverjum
bæ. Það var t.d. talað um Bielt-
vedtnissann og Tömtnissann frá
næsta bæ. Þessir nissar héldu sig
vanalega í peningshúsunum og yfir-
leitt voru ákveðnar skepnur í uppá-
haldi hjá þeim, og voru þá feitari
og búsnari en önnur dýr. Nissanum
hjá mér og Tömtnissanum kom illa
saman, og eitt sinn þegar þröngt var
í búi heyrði ég frá því sagt, að
Tömtnissinn hefði ætlað að stela
heyi frá Bieltvedt, og þá hefðu þeir
lent í heiftarlegum slag! — Nú er
þessi búálfatrú mikið að hverfa, en
hún er á vissan hátt skemmtileg og
athyglisverð eins og önnur þjóðtrú.
Hefur þú sjálfur orðið var við
nokkuð það, sem hægt er að kalla
y f ir skilvitlegt ?
— Það get ég varla sagt. Pabbi
var vantrúaður á undarlegheit, þó
taldi hann sig eitt sinn hafa séð
strák, sem vel gat verið nissi eftir
Fjölskylda Óla á Sauðárkróki fyrir átta árum: Hjónln
og 3 börn þeirra.
Óli, Guðný og dóttirin Brit. Myndin er tekin 1960 á
Sauðárkróki.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
4. ágúst 1968