Lesbók Morgunblaðsins - 20.10.1968, Blaðsíða 6

I MÖRG ,
HORN AD UTA
Ég gat tæplega valið mér óheppilegri
tíma til að biðja um viðtal við frú
Valborgu Sigurðardóttur en einmitt þessa
síðustu daga í september. Yngsti sonur
henjiar með hettusótt og þurfti að liggja
í nokkra daga í rúminu og Fóstruskóí-
inn að hefja vetrarstarf sitt í 22. sinn.
Þegar við um síðir hittumst á heimili
hennar að Aragötu 8, var mesta ann-
ríkið liðið hjá í bili. Hún bauð mér inn
í stofu og sagði hlæjandi: „Ég hefði
náttúrlega átt að hafa uppbúið borð
með skrautlegum kökum og þykjast
vera einhver fyrirmyndar húsmóðir. En
það er nú svo, mér lætur ekki að leika'1.
Og þegar við kvöddumst, eftir að hafa
spjallað um allt milli himins og jarðar
hátt á þriðju klukkustund, sagði hún
í léttum dúr: „Vinkona mín sagði, að
þér munduð örugglega spyrja um uppá-
haldsrétt eiginmannsins, og ég var meira
að segja tilbúin með svarið, sem er að-
eins tvö orð: soðin ýsa.“
Valborg Sigurðardóttir er, eins og
mörgum er vafalaust kunnugt, eiginkona
Ármanns Snævarrs, háskólarektors, og
eiga þau hjón fimm börn. Auk þess
hefur hún verið skólastjóri Fóstruskól-
ans frá upphafi, að árunum 1952—54
undanskildum, þegar starfsemi skólans
féll niður. Það gefur því auga leið að
frú Vatborg hefur í mörg horn að líta,
bæði utan heimilis og innan. Mér lék
hugur á að vita hvernig unnt væri að
samræma þessi þrjú tímafreku störf, án
þess að állt færi úr skorðum og hún
svaraði:
„Heimilishaldið er sjálfsagt eins og
gengur og gerist hjá mér. Ég hef stúlku
mér til aðstoðar á heimilinu, án þess
gæti ég hvorki unnið úti né sinnt skyld-
um mínum á vegum Háskólans. Þetta
hefur hlaðizt upp smátt og smátt, eftir
því sem árin hafa liðið. Þegar ég kom
frá námi í Bandaríkjunum árið 1946 og
Fóstruskólinn hóf starfsemi sina undir
minni stjórn, hafði ég bara um mig eina
að hugsa. Svo kom að því að ég giftist ár
ið 1950, og þegar Fóstruskólinn tók á ný
til starfa eftir tveggja ára hlé árið
1954 var ég búin að eignast tvö börn
og átti það þriðja skömmu síðar. Ég
var á báðum áttum, hvort ég ætti að
taka við stjórn skólans aftur vegna
þessara breytinga á högum mínum. Niður
staðan varð samt sú, að ég tók starfið
að mér og hef gengt því síðan, og nú
er skólinn mér sem mitt sjötta barn,
eins og ég segi stundum í gamni.
Þegar maðurinn minn var skipaður
rektor Háskóla íslands árið 1960 kom
aftur hik á mig. Eiginkona rektors hef-
ur ýmsum skyldum að gegna sem slík.
Þá var svo komið að ég gat ekki valið
á milli. En eins og ég sagði áðan, þá
hef ég alla tíð haft stúlkur, bæði inn-
lendar og erlendar, sem hafa reynzt
prýðilega. Síðustu sex árin hef ég ein-
göngu haft íslenzkar stúlkur. Það er
oft talað um, að erfitt sé að fá stúlkur
til húsverka, en ástæðan held ég sé
einfaldlega sú, að ekki sé búið nægilega
veí að þessari starfsgrein. Stúlkurnar
þurfa sinn fasta vinnutíma og sambæri-
legt kaup við aðrar stéttir. Sá tími er
liðinn að hægt sé að hafa vinnukonu
við höndina nótt sem nýtan dag, og við
verðum að laga okkur eftir samtímanum.
Þér spurðuð mig áðan hvernig mér
tækist að samræma þessi þrjú störf mín
eins og þér orðuðuð það.
Kjarni málsins í því er sá, að mað-
urinn minn hefur frá upphafi hvatt mig
til þess að starfa utan heimilisins. Hann
er svo mikill og einlægur kvenréttinda-
maður. Hann heldur að ég njóti mín
betur með því að sinna áhugamálum
utan heimilisins og þá vill hann leggja
sitt til að það geti orðið. Hann er ó-
latur við að hjálpa mér, hvort sem það
hefur verið að hafa ofan af fyrir barni,
taka af borði eða hjálpa mér að leysa
eitthvert vandamál í sambandi við Fóstru
skólann. Að vísu eru tómstundir hans
orðnar æ færri, eftir að hann varð
rektor, til að hjálpa mér beinlínis, en
hugur hans er hinn sami, og það er
e.t.v. ekki síður mikils virði. Við erum
sem sagt sammála um að þetta eigi að
vera svona. Ég segi oft í gamni — og
þó nokkurri alvöru — að ég skuli verða
eldheit karlréttindakona, þegar þess ger
ist þörf. Karlmennirnir eigi það skilið
af mér.
„Hverjar eru skýldur yðar sem rektors
frúar?“
„Þær eru fyrst og fremst í sambandi
við gesti Háskólans, sem eru aðallega
erlendir vísindamenn í ýmsum greinum.
Við höldum boð fyrir gesti þessa lang-
oftast hérna á heimilinu, en einstaka
sinnum á hótelum. Ég hef orðið þess
vör, að erlendir gestir eru mjög ánægð-
ir yfir því að koma inn á íslenzkt
heimili. Þeir eru yfirleitt ekki vanir
slíkri gestrisni á ferðalögum sínum, en
þá ber að gæta þess að flestar erlend-
ar háskólaborgir hafa upp á miklu meira
að bjóða en Reykjavík gerir. Að vísu
eigum við fagurt land, en það sýnir
okkur ekki alltaf sínar beztu hliðar,
og mér finnst við geta bætt þessa fá-
breytni með gömhi, íslenzku gestrisninni.
Auk þess finnst mér ég kynnast gestun-
um betur og kynnin verða ánægjulegri,
þegar ég tek á móti þeim í okkar eigin
stofum. Ég hef kynnzt mörgu merku fólki
gegnum starf manns míns, sumir hafa
orðið góðir vinir okkar hjóna, en aðrir
horfið út í buskan eins og gengur.
Einnig fylgir rektorsstarfinu allmikið
samkvæmislíf út á við — en þar sem
ég hef gaman af að kynnast fólki og
blanda geði við það, tel ég það tóm-
stundagaman, þó að við verðum oft að
gæta þess að það verði ekki of tíma-
frekt. Ennfremur höfum við ferðast er-
lendis fyrir hönd háskólans, m.a. til
Júgóslavíu og Þýzkalands tií að kynn-
ast háskólastörfum þar, til Vínar þegar
háskólinn þar átti 600 ára afmæli og
nú í sumar, þegar háskólinn í Lundi
varð 300 ára“.
Ég spurði frú Valborgu hvernig hún
verði tómstundunum. Þótti henni sýni-
lega gaman að þeirri spurningu og
svaraði:
„Þær nú heldur af skornum skammti
hjá mér og sömu sögu er að segja um
manninn minn. Um sumarfrí er tæplega
að ræða. Við hjónin reynum að vera
sem mest með börnunum okkar í frí-
stundum, skjótumst með þau í stutt ferða
lög um helgar og þess háttar.
En svo að ég svari nú spurningunni
heiðarlega, þá hef ég mikið yndi af
máíaralist, þó ég beri ekki við að mála
sjálf. Ég dvaldi í nokkra mánuði í New
York áður en ég kom heim 1946 og
kynntist mörgu ágætu listafólki þar.
Þegar ég stundaði háskólanám tók ég
bókmenntir og listir sem aukagrein og
EN ÞÚ ERT
Framh. af bls. 5
garði Reykholts, en mér skilst,
að enginn viti með vissu, hvort
Snorri sé grafinn þar eða ein-
hversstaðar annarsstaðar. Þó
er ekki fráleitt að gizka á, að
einmitt þarna sé legstaður
hans. Þegar ég geng þar um
innan um hávaxinn, skriðinn
punt síðsumarsins, þá kemur
mér í hug ágæt vísa Jóns
Helgasonar, prófessors:
Hér stíg ég enn mínum fæti
á fold
og fylíti lungun í blænum,
en þú ert örlítil ögn af
mold
undir sverðinum grænum.
Af þessum stað blasir Rauðs-
gil við; þaðan er Jón. Hann er
skáld Reykholtsdalsins, að vísu
á fjarlægum slóðum. Ekki er
mér kunnugt um, hvar hann
var staddur eða við hvern hann
átti, þegar hann orti vísuna.
Það er gott að blaða í minn-
ingum Kristleifs og sjá með
öðru auganu þá öld, sem var
og með hinu sjáífa verðand-
ina. Margt hefur hann skráð
fróðlegt um almenningsálit og
uppeldisáhrif í æsku sinni.
Honum finnst gott, að mann-
greinarálitið hefur minnkað á
hans dögum. „Það eru margar
tröppur frá sveitarlimnum til
biskupsins", segir hann og bæt-
ir við:
„Þegar ég bar saman kjör
mín og sona ríkisbænda og
presta, urðu þau næsta ólik.
þeir feHgu að sofa sem þá lysti
og gera það eitt er gott þótti.
Þeir fengu að fylgja feðrum
sínum lausríðandi til Reykja-
víkur á vorin og voru þá kall-
aðir hestasveinar eða meðreið-
armenn.
Að mínum dómi báru þá
skáld og kraftamenn höfuð og
herðar yfir alla aðra. Égheyrði
lesnar sögur þar sem margra
hreystiverka þeirra var get-
ið. Þorsteinn uxafótur, Ormur
Stórólfsson, Grettir Ásmundar-
son og Egill Skallagrímsson,
þetta voru karlar í krapinu í
mínum augum“.
s
kJamkvæmt frasögn sagna-
ritarans á Stóra Kroppi,
reyndu menn á þessum dögum
einkum að komast að niður-
stöðu um tvennt: Hverjir væru
fimm sterkustu menn á íslandi
og hvaða fimm skáld væru bezt.
Skoðanir um þá sterkustu voru
mjög á reiki og fór það eftir
héruðum. Kristleifur hefur
þessa uppástungu frá eldri
bróður sínum: Pétur Sívertsen,
bóndi í Höfn í Me'lasveit, Guð-
mundur Bjarnason, prestur á
Meíum, Pétur Pétursson, bisk-
up, Bjarni Jónsson, rektor og
Garða-Björn, lengi bóndi á
Breiðabólstöðum á Álftanesi
syðra.
Heldur er listinn tortryggileg
ur og harla ólíklegt í fyrsta
lagi að biskupinn og tveir prest
ar hafi staðið fílhraustum erfið
isvinnumönnum framar að lík-
amsburðum. f öðru lagi er und-
arlegt, að allir þessir menn
skuli vera þar vestra eða í
Reykjavík. En svo vikur Krist-
leifur að skáldunum:
„Það var skáldaást og kvæða
þorsti, sem auðkenndi svo mjög
hina fákunnandi fjallabúa á
þessu tímabili. Þjóðmálin fóru
aftur á móti fyrir ofan garð og
neðan hjá okkur flestum"
Kristleifs á Kroppi hefur ekki
lifað og hrærst í dægurmálum,
en leitað á vit skáldskaparins
og ævintýrisins. Margir töldu
þá, að Kristján Jónsson, Fjalla
skáld væri bezta skáld lands-
ins, segir hann, „en móðir mín
áleit Matthías Jochumson betra
skáld en Kristján, að minnsta
kosti væri börnum hollara að
lesa og læra kvæði Matthíasar.
Um Grím Thomsen og Stein-
grím Thorsteinsson vissu þá
flestir lítið og sumir alls ekk-
ert. En Grímur var þó tekinn
í tölu stórskálda, er Skúli fóg-
eti birtist í Þjóðólfi 1871 og
ekki síður er Skúlaskeið birtist
þar ári síðar.
Það er margt forvitailegt í
fórum Kristleifs og gott að
verða honum samferða; hafa
hann til leiðsögu um Borgar-
fjörð síðustu aldar. Hann minn
ist lítillega á yfirheyrslurnar
við ferminguna: Þá spurði prest
urinn börnin útúr í kirkjunni.
Kver og biblíusögur voru þau
fræði, sem helzt var talið nauð
syn að kunna. En það var einn-
ig talið hentugt,, að piltar
lærðu skrift:
„Allir vissu, að fögur rit-
hönd jók álit ungra manna í
augum kvenna og varð það m.a.
nokkur hvatning til æfa þessa
list. Og betra var hjá sjálfum
sér að taka, en sinn bróður
að biðja, ef menn vildu hefja
bónorð bréflega. Samt vissi ég
um menn, sem leituðu á náðir
annara um hjálp í þessum sök-
um. Gat það verið gott úr því,
sem gjöra var, þegar erindið
gekk að óskum. En á miklu
stóð að fá trúan lesara, þegar
svarið kom bréflega og biðill-
inn var ólæs á skrift. En þess
vissi ég dæmi, að gjörvulegir
menn og sæmilega greindir,
gátu ekki bjargast á eigin spýt
ur“.
K-ristleifur minnist ekki á,
hver skrifaði svarbréfin fyrir
heimasæturnar, en svo er að
skilja, að þær hafi síður verið
skrifandi en piltarnir. Kannski
hefur faðirinn tekið þetta að
sér, en þá má láta sér detta í
hug, líkt og Kristleifur minn-
ist á, að dæturnar hafa átt tals
vert undir trúmennsku ritarans
ef þær voru ekki læsar sjátf-
ar.
Ein staðreynd í lífi manna
voru draugarnir. Afasystir
Kristleifs var Guðný Snorra-
dóttir, dóttir hins frægakrafta
og galdramanns, séra Snorra á
Húsafelli. Á sinni tíð fræddi
Guðný fólk mjög um þessi efni
og Kristleifur kveðst hafa trú-
að því eins og hinir. Við Drauga
rétt hjá Húsafelli voru þá dá-
litlar ójöfnur í grasrótinni og
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ___ ___________20. október 1968