Lesbók Morgunblaðsins - 27.07.1969, Blaðsíða 1

28. thl. 27. jjiíli J9fií). 45. árg.
V______________________________________________________J
BRIGID BROPHY:
HNEYKSLISM ÁL
HINNA FRÍDU
Systkinin Clódíus og Clódía, sem uppi voru í Rómaborg
hinni fornu, eru kölluð „einar siðspilltustu manneskjur
siðspilltrar aldar“ í alfræðibókum. Óvíst er, að þau hefðu
hlotið svo strangan dóm, hefði eltki ræðuskörungurinn
Cíceró útskúfað þeim í nokkrum snjöllustu ræðum allra
tíma.
CJódius laumaðist inn til eiginkonu Caesars klæddur kvenmannsfötum.
Systkín tivö, sem uppi voiru í Róm á
fyrstu öld f. Kr. eru í alfræðibókum
kölluð „ein.ar siðspilltustu m/anineskjur
siðspilltrar aldar“ veigna hneykslismála,
sem uim þau stóðu á dögum Caesars.
En 'hefði ekki ræðugkörungurinin Cíceró
verið í hópi þeirra, er þau hneyksluðu,
og útskúfað þeim í .noklkruim snjölliustu
ræðuim allra tíma, má vera að þau hefðu
aldrei misst mamnorðið vegna misgjörða
sinina.
Fublíos Clódíus Puldher var sá, er
tilefndð gaf til málslháttariins „Eigimlkotna
Caesans verður að vera hafin yfir
gruin“, sem enin er stuindium notaður til
að réttlæta sjálfsálit á æðri stöðum.
Hann klæddist kvenfötum til að kom-
ast inn í hús Júlíusar Caesars, til
fundar við eiginlkonu hans, Fompeiu,
og kom mikið við sögu í skilnaðarmáli
því sem á eftir fylgdi. Eldri systir
ihanis, Clódía, Ihafði mikinin hluta Róm-
verja að rekfcjiunautum, og um hana
voru ort þau ástríðuþrunigniustu ljóð,
sem til eru á latímiu. Hún er .konan,
eem Catulluis kallar „Leslbíiu" í ljóðium
sínium.
t>au systkin voru glæst og gáfuð,
tizíkufólk og einatt uimvafin (hnieykslis-
ljóma, og fyrir myndræna duttlumga ör
lagamma báru þau eftirnicifn, sem þýð-
ir „friður" eða „himn fríði“. Altalað
var að þau sænguðu saman.
I>au vonu af tignium ættum, komin
af Appíiuisi Ciádíusi, hinum forma ráð-
vanda Rómverja, er hóf gerð vegar-
ins Via Appia, sem heitimm er eftir hon-
um. Nafnið Clódíus er sennilega hin
almúgalegri útgáfa af Cládíusamafniniu
og því fallið betur að stj ónnimálastefnu
Clódíusar, en hann var ó miðjum stjóm-
málaferli sínium formlega ættleiddur til
pleheiaættar. Ekki verður þó séð hvers
vegna Clódía hélt eimndg þessari staf-
setninigu í nafni síniu, þar sem hún var
þá igift, utam lagalegs álhrifavalds bróð-
ur síns og utan við stöðubreytimgu hans
í mannfélagsstigamum. Enginn annar í
fjölskyldunni virðist hafa notað „ó“ið
í nafni síniu og má af því draga þá
ályktum að syst'kinin hafi gert það af
málfræðilegum ástæðum. Yfirleitt má
telja að þau hafi verið mun alvarlegar
þenikjandi fól’k en sagnfræðdngar vilja
vera láta.
Sagnfræðilega 'htutu þau hin verstu
örlög, 'seim dauðir geta hlotið — upp-
lýsimgar um þau eru flestar femgnar
frá fjandmanindnium, Cíeetró. En jafnvel
Cíceró getur ekki dregið fjöður yfir
huigrek'ki þeirra. Og ®é lesið milli lín-
anna í Skirifum þess manins, sem dregur
allt aftuilhald í einn dilk sem „boni“ —
það er igóðmanini til aðgreiinimgar frá
illmennuim — og metið hlutlaust það,
sem Cíceró telur þeim Clódíusi og Cló-
díu til lasts, eygist sá möguleiki að á
öld þjóðifólags, sem var eiiginigjaimt oig
sjálfiu sér sundurþykkt, sneytt frum-
legum og uppbyggjandi stjórnartarsleg-
um hugmynduim, hafi ættmenmin fríðu
verið það sem Róm komst mæst í að
eiga ósvi'kna og Skapandi þjóðfélags-
lega byltin'garmenn.
Hneykslunarmáttur Publiuisar Clódí-
usar Fuilieher brauzt út í ljósum loga
aðfaranótt hins 4. dasemiber árið 62 f.
Kr. Þatta geæð'iist við hiiniar árliegu laun-
helgar Bona Dea, eða Gyðjuinnar góðu.
Einis og ruafnið benidir til, gerðu Róm-
verjar sér aðeiras óljósa grein fyrir því
hver eða hvað gyðjan var, en hún var
gömul, þjóðleg og rótgróin og helgi-
hald heniniar var hefðhundinn þáttur í
ríkistrúnni. Af ýmtsu má ráða að það
hafi verið leyndlegt (Plútarkus líkir því
við Orfeusar hátíðina) og víst er að það
var háð mjög sérstæðum takmörkunum.
Gyðjan áttd hof á Avenitínius-hæð, en
desemberhelgamiar fyligdu emtoætti
ræðismanns eða pretors og voru haldn-
ar af Vestumeyjum að heimili hans.
Sjálfum var honiuim þó gert að vera
fjarstadduir um nóttina þar eð afhöfn-
in vav ætluð konum einum.
Árið 62 f. Kr. fór hún fram í húsi
eins pretorsinis það ár, hins efnilega en
ekki lengur kornunga fulltrúa vinstri-
manina, Caiuisar Júlíúsar Caesans,
(hanin var þá 38 ára samlkvæmt viður-
kennidu tíimataii). Pompeia, þáverandi
kona Caesars (sú öraniur eða þriðja eftir
því hvocrt stuðzt er við Suietoraíus eða
Plútarkus) var gestgjafi.
Sagan segir að Clódíus 'hafi verið að
stí'ga í væniginn við Pompeiu, en átt erf-
itt um vik vegna árvakrar gæzlu móð-
ur Caesars. Fyrir manin á hiðilsbuxum
var ekkert tækiifæri verr til fallið en
helgihöldin. En fyrir Skurðgoðahatara
með þroskaða kímndgáfu hlaut það að
vera ómótstæðilegt.
Clódíus klæddi sdig í kvenmannsföt.
íPlútarkus segdr að vegna æstou hafi
hann enn verið Skegglaus, en hann
hafði þá þegar fengizt of lengi við
stjórramél til að það fái staðizt bófc-
staflega.) Hann þóttist vera hljóðfæra-
leikari og lét berast með straumi gesta
inn í húsið, þar sem haran gaf sig fnam
við þjóniustumey Pompeiu, Öbru, en
hún fór til að gena Pompeiu viðvart.
Clódíus varð að bíða. Harm hefur ef
til vill óttazt að einhver yrði tii a‘ð
reka augun í skeggrótina, haran reik-
aði um og reyradi að hallda sig iþar sem
Skuggsýrat var. Þá var talað til hans.
Það var ekki Abra heldur þema móð-
ur Caesans. Clódiús hafði tekið lýru
sína með sér til hátíðariranar og iraú
var hann sér til mikillar Skelfintgar beð-
inn að leika. Hann neitaði. Þeman dró
'hanin fram á mitt gólf og heimtaði að
haran segði til sín. Haran sagðist vera
að bíða eftir Óbru — og nú kom rödd
hans upp um það sem kvenfötin höfðu
dulið.
Allt komst í uppnám (laumhelg’umium
hafði verið spillt með nærveru karl-
mannis og Vestumeyjarnar urðu að byrja
athöfnina að nýju) og í riragulreiðimmi
komst Clódíus undan. En móðir Caesars
elti iharan uppi í svefnhúsi Öbru og
horaum var fleygt á dyr. Enda þótt um
hánótt væri þustu Rómarfrúrnar heirn
að segja eiginmöraraum síraum tíðindin.
Daginin eftir var hneýksilð á hvers
mannis vörum. Um áramótin var Cíceró
búiinm að skrifa um það í bréfí. til Ajtt-
ikusar vinar sins í Attíku: „Þú hefur
líklega frétt að P. Clódus vaæ gripinn
í kvenmannisfötum á 'heimili C. CaesairB
... úr þessu varð ireginlhneyksli.“ Áður
en janúar var liðiran hafði Oaesar skil-
ið við Pompeiu.
Hinar trúraékilegu kringumistæðuir
gáfu tilefni tiil oð ilií'ta æviiratýri Clódí-
usar alvarlegum augum og góðlmenniin
í öldumigaráðinu notfærðu sér það. Þau
femigu Vestumieyjiarnar og prestana til að
gefa yfirlýsimigu um helgispjöll og sið-
an ferugu ræðiuimerun irniir tiimiæili urn að
hefja aðgerðir.
Ciceró hefur elkki álitið það umtalB-
vert að aðgerðir gæðinigammia miðuðu að
því að sakfella Clódíus. Sérstök lög
vom samin, sem haran Skyldi salksóttur
eftir. Samkvæmt þeim voru honiuim
meinuð þau eðlilegu réttindi sakbom-
irags að eiga hlut að vali dómenda.
Flokki Clódíusar tófcst að fella þá
grein úr, en lögin néðu samþýkki. Er
Clódíus var kallaður fyrir rétt meytti
hann þess sem honum bar og afsagði
suma hiinina 56 rómversku dómienda, en
tók sér að auiki bessaleyfi og mútaði
öðrum. Þegar það var Clódíus sem hafði
ranigt við átti Cíceiró ekki raæig orð táfl.
að lýsa vairaþófcraun sirani. Hamn segir
Attikusi, að múturnar hafi verið fólgn-
ar í peniragum (fró auð'valdssinnaraum
Crassusi) ásamt loforðum um nœtur-
lei'ki með „vissum konium“ og viðfcynn-